Choć rozwiązania przyjęte w poszczególnych krajach wpisują się w ogólne rekomendacje UE i Rady Europy w kwestii polityki językowej, to na poziomie szczegółów są zróżnicowane. Różnice te wyni-kają z odmiennych kontekstów społecznych, ekonomicznych i kulturowych a także bezpośrednich celów, zasięgu i pozycji języka ojczystego, a często również tradycji nauczania języków obcych. Jed-nak polityka językowa każdego kraju powinna być procesem przemyślanym i planowanym z dużym wyprzedzeniem, na podstawie danych empirycznych.
Szczególnie istotne jest, aby w trakcie wyznaczania kamieni milowych w polityce językowej pamię-tać, że nie jest ona oderwana od innych dziedzin życia, lecz wprost przeciwnie – bardzo silnie z nimi związana. Znajomość języków przekłada się na korzyści ekonomiczne, poszerza dostęp do infor-macji oraz szeroko pojętej kultury, a zapewnienie wszystkim obywatelom dostępu do bezpłatnej edukacji językowej na wysokim poziomie jakości nauczania jest obowiązkiem każdego państwa, gdyż stanowi działanie na rzecz równości i spójności społecznej. Kompetencje językowe stanowią integralną część umiejętności niezbędnych obywatelom dla osiągnięcia rozwoju zawodowego oraz państwom dla osiągnięcia rozwoju oraz sukcesu ekonomicznego.
Oprócz właściwego planowania procesu nauczania języków obcych w szkolnictwie publicznym równie istotne jest promowanie korzyści płynących z nauki języków we wszystkich grupach wieko-wych oraz środowiskach. Wydaje się, że w Polsce warunki do intensywnego promowania uczenia się języków są wyjątkowo korzystne. Według danych z 2012 r. (Komisja Europejska, 2012c) Polska znalazła się w grupie krajów, w których co najmniej 80% społeczeństwa stwierdziło, że każdy oby-watel UE powinien umieć porozumiewać się w więcej niż jednym języku oprócz języka ojczystego (rys. 30.). Biorąc pod uwagę tak wysoką świadomość społeczną znaczenia wielojęzyczności wy-daje się, że odpowiednio przygotowana kampania społeczna promująca języki, trafiająca zarów-no do osób wciąż pozostających w systemie edukacji obowiązkowej, jak i do osób pracujących, ma ogromne szanse na powodzenie. Oczywiście jednorazowe wydarzenie nie jest w stanie zmienić mentalności społecznej i w krótkim czasie odmienić statystyk liczby osób uczących się języków, ale może być pierwszym krokiem w tym kierunku. Kluczowe wydaje się dotarcie zwłaszcza do wymie-nionych dwóch grup. Po pierwsze do uczniów, przede wszystkim na początkowych etapach cyklu edukacyjnego oraz do uczącej się młodzieży, a po drugie do osób pracujących, które języków uczą się głównie przez edukację nieformalną i pozaformalną. Docierając do najmłodszych poprzez ro-dziców świadomych znaczenia języków oraz kompetentnych i zaangażowanych nauczycieli moż-liwe jest wpłynięcie na ich postawy i zaszczepienie im idei wielojęzyczności już na początku ich drogi edukacyjnej. Jeśli chodzi o tę drugą grupę, to należy uświadomić wszystkim, którzy pozostają poza formalnym systemem kształcenia, że po pierwsze, naukę języka czy języków można rozpocząć na każdym etapie życia, a po drugie, że edukacja nieformalna i pozaformalna mogą być tak samo wartościowe, jak ta formalna. Spełnienie tego drugiego warunku, ogromnie ważnego z perspekty-wy uczenia się przez całe życie, nie jest tylko kwestią zmiany mentalności, ale wpłynięcia na kształt rzeczywistości przez państwo. Można starać się podnosić wartość edukacji nieformalnej i pozafor-malnej w oczach uczących się dopiero wtedy, kiedy samo państwo zacznie uznawać ich wartość i znaczenie.
Rysunek 30. Procentowe poparcie Europejczyków dla stwierdzenia „Każdy obywatel UE powinien znać więcej niż jeden język oprócz języka ojczystego”
Źródło: opracowanie własne na podstawie Komisja Europejska, 2012c
W ostatnich latach podjęto w Polsce cały szereg działań nakierowanych na poprawę jakości i efek-tywności kształcenia językowego, które są w dużej mierze związane z wejściem w życie nowej podstawy programowej (MEN, 2009) od września 2009 r. Jedną z istotniejszych zmian było wpro-wadzenie obowiązkowej nauki pierwszego języka obcego od 7. roku życia oraz wprowpro-wadzenie obo-wiązku nauki drugiego języka obcego od 13 lat. Co więcej, zadbano również o ciągłość kształcenia językowego, gdyż w podstawie programowej wyraźnie podkreślono, że gimnazjum ma obowiązek zapewnić swoim uczniom dalszą naukę języka obcego, który był nauczany w szkole podstawowej. Wszystkie te zmiany gwarantują, że w trakcie obowiązkowej nauki szkolnej w pełnym wymiarze godzin wszyscy uczniowie będą się uczyć pierwszego języka obcego przez 9 lat i drugiego przez co najmniej 3 lata. Co więcej, języki obce obecne są nie tylko na egzaminie maturalnym, ale także na egzaminie gimnazjalnym. Wyrazem dbałości o poprawę jakości nauczania języków obcych jest również obowiązek podziału zespołów klasowych uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych na grupy zgodnie z poziomem zaawansowania językowego oraz zwiększenie liczby godzin przypa-dających na naukę języków obcych na poszczególnych etapach edukacji. Niemniej wciąż pozostają obszary związane z realizacją polityki językowej w Polsce, które wymagają podjęcia pewnych inicja-tyw. Poniżej przedstawiono szereg rekomendacji, które skupiają się na tych właśnie obszarach.
Rekomendacje
upowszechnianie edukacji przedszkolnej, dzięki czemu coraz większa liczba dzieci będzie mo-gła zetknąć się z językami obcymi już w bardzo wczesnym wieku,
zachęcanie szkół do poszerzania oferty językowej oraz motywowanie uczniów do ucznia się różnych języków obcych,
przeorganizowanie procesu nauczania języków obcych w kierunku większej specjalizacji i osa-dzenia nauczania w określonym kontekście, np. poprzez kursy językowe związane z konkretny-mi zawodakonkretny-mi w szkołach zawodowych i wyższych oraz wprowadzenie zintegrowanego naucza-nia przedmiotowo-językowego w szkolnictwie zawodowym,
utworzenie na poziomie centralnym (władz oświatowych) internetowej bazy materiałów dy-daktycznych do nauki języków obcych,
zwiększanie mobilności wśród różnych grup uczniów i studentów (staże i praktyki za granicą dla studentów szkół o profilu zawodowym),
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% FI IE DK DE RO BG CZ AT HU UK FR SE SK SI MT CY PL PT NL LV EE BE LT IT EL LU ES UE 27 72 94 91 87 86 83 82 82 81 81 81 80 76 75 73 71 71 68 66 65 65 63 60 60 57 56 56 37
podjęcie działań na poziomie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego nastawionych na za-chęcanie uniwersytetów do podjęcia bardziej aktywnych działań na rzecz umiędzynarodawia-nia polskiego systemu edukacji,
rozwijanie rzeczywistej różnojęzyczności Polaków przez wprowadzenie obowiązkowej nauki dwóch języków obcych na studiach,
cykliczne prowadzenie kampanii społecznych podkreślających wartość znajomości języków obcych oraz rozwiewających mity związane z uczeniem się języków,
wspieranie sukcesywnego wprowadzania napisów przy emisji obcojęzycznych programów w telewizji publicznej, także w programach dla dzieci,
zadbanie o stały dialog pomiędzy sektorem edukacji a rynkiem pracy = kształcenie na potrzeby rynku pracy,
zbudowanie sieci wymiany dobrych praktyk pomiędzy instytucjami uczącymi języków obcych, opracowanie metod pomiaru i oceny kompetencji językowych związanych z konkretnymi