1. Zgrzewanie tarciowe z mieszaniem materiału spoiny jest odpowiednią techniką łączenia stopów Al−Zn−Mg−Cu. Otrzymane złącza charakteryzują się jedno-rodną mikrostrukturą oraz dobrą jakością. Złącza FSW posiadają wysokie wła-sności mechaniczne (Rm = 478 MPa, R0,2 = 362 MPa, HV= 160).
2. Wykonane badania złącz wytworzonych przy różnych prędkościach obrotowych narzędzia (175, 225, 250, 300, 350 i 400 obr/min) wykazały, że odpowiednią ja-kość złącz zarówno pod względem mikrostruktury jak i własności można uzy-skać przy stosunkowo dużym zakresie parametrów procesu. Zastosowane w pra-cy prędkości obrotowe narzędzia podczas procesu zgrzewania nie miały istotne-go wpływu na jakość zgrzeiny. Wszystkie użyte prędkości pozwoliły na uzyska-nie jednorodnych złącz bez widocznych wad ze zbliżonymi własnościami me-chanicznymi; największą efektywność złącza odnotowano dla prędkości 350 obr/min (ok. 74%).
3. Pękanie próbek wytrzymałościowych ze złączem w stanie „dostawy” zawsze na-stępuje po stronie spływu, w miejscu gdzie pojawia się minimum twardości (SWC przy granicy z SCP).
4. Istnieje różnica w odkształceniu i przepływie materiału po stronach natarcia i spływu. Potwierdzają to obserwacje mikrostrukturalne, badania tekstury oraz pomiary twardości, a także różnice w intensywności korozji pomiędzy stronami złącza. Strefa spływu wykazuje mniejszą twardość i mniejszą odporność koro-zyjną.
5. Zgrzeina wykazuje jednorodną drobnoziarnistą mikrostrukturę, bez wyraźnego jądra.
6. Poszczególne strefy złącza stopu 7136-T76 wykonanego metodą FSW charakte-ryzują się różnymi własnościami korozyjnymi. Odporność na korozję związana jest z różnicami mikrostrukturalnymi stref złącza. Korozji sprzyjają wydzielenia na granicach ziaren oraz otaczające granice strefy wolne od wydzieleń.
7. Obróbka cieplna zastosowana po zgrzewaniu polepsza własności mechaniczne złącza.
_____________________________________________________________________________
Zał. 1. Pseudopodwójny układ równowagi fazowej stopu aluminium Al−Zn−Mg−Cu−Zr o składzie zbliżonym do składu stopu 7136 (8% Zn, 2% Cu, 0,3% Zr ) [04Rok].
10. Literatura
[49Sch] Schulz L.G.: A Direct Method of Determining Preferred Orientation of a Flat Reflection Sample Using a Geiger Counter X-Ray Spectrometer; Journal of Applied Physics, 20, 1949, str. 1030.
[58McK] McKenzie J.K.: Second paper on statistics associated with the random disorientation of cubes; Biometrika, 45, 1958, str. 229.
[63Orm] Orman M., Golian A.: Korozja aluminium i jego stopów; Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1963.
[76Mon] Mondolfo L.F.: Aluminum alloys: structure and properties; Butterworths, Londyn 1976.
[82Spa] Spangler G.E., Ashton R.F., Thompson D.S.: Advances in Aircraft Alloys Technology and Fabrication Practise; Aluminum Transformation Technology in 1981; 1982, str. 483.
[84Hat] Hatch J.E.: Aluminum: Properties and Physical Metallurgy; Metals Park, OH, ASM International 1984.
[86Paw] Pawlik K.: Determination of the Orientation Distribution Function from Pole Figures in Arbitrarily Defined Cells; Physica Status Solidi, 134, 1986, str. 477.
[86San] Sanders R. E.: Proceedings of International Conference on Aluminum Alloys – Physical And Mechanical Properties; Charlottesville, Virginia, Engineering Materials Advisory Services, Warley, U.K. 1986, str. 1941.
[91Tho] Thomas W.M., Nicholas E.D., Needham J.C., Murch M.G., Temple-Smith P., Dawes C.J.: Friction stir butt welding; European Patent Specification 06 15 480 B1, 1991.
[91Wag] Wagner J.A., Shenoy R.N.: The effect of copper, chromium, and zirconium on the microstructure and mechanical properties of Al-Zn-Mg-Cu alloys; Metallurgical & Materials Transactions A, 22, 1991, str. 2809.
[93Lan] Lancaster J.F.: Metallurgy of welding; Chapman&Hall, Londyn 1993, str. 298. [94Eaa] Strona European Aluminium Association (EAA): Training In Aluminium Application Technologies (TALAT): Weldability: www.eaa.net; 1994.
[95Ash] Ashby M.F., Jones D.R.H.: Materiały inżynierskie; WNT, Warszawa 1995. [95Daw] Dawes C., Thomas W.: Friction stir joining of aluminum alloys; TWI Bulletin 6, listopad/grudzień, 1995, str. 124.
_____________________________________________________________________________ [96Prz] Przybyłowicz K.: Metaloznawstwo; WNT, Warszawa 1996.
[96Sta] Starke E.A. Jr, Staley J.T.: Application of modern aluminum alloys to aircraft; Progress in Aerospace Sciences, 32, 2-3, 1996, str. 131.
[97Thr] Threadgill P.L.: Friction stir welds in aluminium alloys - preliminary microstructural assessment; TWI Bull., marzec 1997.
[98Mah] Mahoney M.W., Rhodes C.G., Flintoff J.G., Spurling R.A. i Bingel W.H.: Properties of friction stir welded 7075 T651 aluminium; Metallurgical & Materials Transactions A, 29, 1998, str. 1955.
[98Mar] Martin J.W.: Precipitation Hardening; Butterworth Heinemann, Oxford 1998. [98Muk] Mukhopadhyay A.K.: On the Nature of the Bearing Particles Influencing Hard Anodizing Behavior of AA 7075 Extrusion Products; Metallurgical & Materials Transactions A, 29, 1998, str. 979.
[98Sam] Sampath D., Moldenhauer S. i in.: Latest developments in aluminium materials for application in fast ferries; Proceedings of the Aluminium 98 Conference, Essen, Niemcy, 23-24 wrzesień 1998.
[99Bia] Biallas G., Braun R., Dalle Donne C., Staniek G., Kaysser W.A.: Mechanical properties and corrosion behaviour of friction stir welded 2024-T3; 1st International Symposium on Friction Stir Welding, Thousand Oaks, CA, USA, czerwiec 1999, TWI. [99Hon] Honey Ch.: Najnowsze osiągnięcia w zakresie zgrzewania tarciowego; Biule-tyn Instytutu Spawalnictwa, 5, 1999, str. 77-81.
[99Sat] Sato Y.S., Kokawa H., Enomoto M., Jogan S.: Microstructural evolution of 6063 aluminium during friction stir welding; Metallurgical & Materials Transactions A, 30, 1999, str. 2429-2437.
[99Sti] Stiller K., Warren P.J., Hansen V., Angenete J., Gjonnes J.: Investigation of precipitation in an Al-Zn-Mg alloy after two-step ageing treatment at 100o and 150oC; Materials Science and Engineering A, 270, 1999, str. 55.
[99Str] Strangwood M., Berry J.E., Cleugh D.P., Leonard A.J., Threadgill P.L.: Characterisation of the thermo-mechanical effects on microstructural development in friction stir welded age hardening aluminium based alloys; 1st International Symposium on Friction Stir Welding, Thousand Oaks, CA, USA, czerwiec 1999, TWI.
[99Sve] Svensson L.E., Karlsson L.: Microstructure, hardness and fracture in friction stir welded AA6082; 1st International Symposium on Friction Stir Welding, Thousand Oaks, CA, USA, czerwiec 1999, TWI.
[00Jat] Jata K.V., Sankaran K.K. Ruschau J.J.: Friction Stir welding effects on microstructure and fatique of aluminium alloys 7050-T7451; Metallurgical & Materials Transactions A, 31, 2000, str. 2181.
[00Lab] LaboTex. (2000). The Texture Analysis Software, LaboSoft s.c.
[00Leo] Leonard A.J.: Microstructure and Ageing Behaviour of FSWs in Aluminium Alloys 2014A-T651 and 7075-T651; 2nd International Symposium on FSW, Szwecja, czerwiec 2000, TWI.
[00Mag] Magnusson L., Kallman L.: Mechanical Properties of Friction Stir Wells In Thin Sweet of aluminium 2024, 6013 and 7475; 2nd International Symposium on FSW, Szwecja, czerwiec 2000, TWI.
[00Nor] Norman A.F., Brough I., Prangnell P.B.: High resolution EBSD analysis of the grain structure in an AA2024 friction stir welds; Materials Science Forum, 331-333, 2000, str. 1713.
[01Ber] Berg L.K., Gjonnes J. Hansen V., Li X.Z., Knutson-Wedel M., Waterloo G., Schryvers D., Wallenberg L.R.: GP-zones in Al–Zn–Mg alloys and their role in artificial aging; Acta Materialia, 49, 2001, str. 3443.
[01Nic] Nicholas E.D., Kallee S.W.: Proces zgrzewania tarciowego z mieszaniem mate-riału zgrzeiny ma już 10 lat; Biuletyn Instytutu Spawalnictwa, 3, 2001, str. 30.
[01Sat1] Sato Y.S., Park S.H.C., Kokawa H.: Microstructural factors governing hardness in friction stir welds of solid solution hardened Al alloys; Metallurgical & Materials Transactions A, 32, 2001, str. 3033.
[01Sat2] Sato Y.S., Kokawa H., Ikeda K., Enomoto M., Jogan S., Hashimoto T.: Microtexture in the friction stir weld of an aluminum alloy; Metallurgical & Materials Transactions A, 32, 2001, str. 941.
[01Sei] Seidel T.U., Reynolds A.P.: Visualization of the material flow in AA2195 friction stir welds using a marker insert technique; Metallurgical & Materials Transactions A, 32, 2001, str. 2879.
[01Wil] Williams S.W.: Welding of Airframes using Friction Stir; Air&Space Europe, 3, 3/4, 2001, str. 64.
[01Xu] Xu S., Deng X., Reynolds A.P., Seidel T.U.: Finite element simulation of material flow in friction stir welding; Science and Technology of Welding and Joining, 6, 2001, str. 191.
Naukowo-_____________________________________________________________________________ [02Bra] Braun R., Lityńska-Dobrzyńska L.: Friction stir welding of Al-Cu-Mg-Ag alloys; Materials Science Forum, 396-402, 2002, str. 1531.
[02Hei] Heinz B., Skrotzki B.: Characterization of a friction-stir-welded aluminum alloy 6013; Metallurgical and Materials Transactions B, 33, 2002, str. 489.
[02Kri] Krishnan K.N.: On the formation of onion rings in friction stir welds; Materials Science and Engineering A, 327, 2002, str. 246.
[02Sat] Sato Y., Urata M., Kokawa H.: Parameters controlling microstructure and hardness during friction stir welding of precipitation hardenable aluminum alloy 6063; Metallurgical & Materials Transactions A, 33, 3, 2002, str. 625.
[02Sut] Sutton M.A., Yang B.C., Reynolds A.P. and Taylor R.: Microstructural studies of friction stir welds in 2024-T3 aluminium; Materials Science and Engineering A, 323, 2002, str. 160.
[03Bli] Blicharski M.: Wstęp do inżynierii materiałowej; WNT, Warszawa 2003.
[03Has] Hassan K.A.A., Pragnell P.B., Norman A.F., Price D.A., Williams S.W.: Effect of welding parameters on nugget zone microstructure and properties in high-strength aluminium alloy friction stir welds; Science and Technology of Welding and Joining, 8, 4, 2003, str. 257.
[03Kou] Kou S.: Welding Metallurgy, John Wiley&Sons, Inc., USA 2003.
[03Li] Li Z.X., Arbegast W.J., Wilson A.L., Moran J., Liu J.: Post-weld aging of friction stir welded Al 7249 extrusions; 6th International Trends in Welding Research Conf, Proceedings, 15-19 kwiecień 2002, ASM International, Materials Park, OH 2003, str. 312.
[03Lit] Lityńska L., Braun R., Staniek G., Dalle Donne C., Dutkiewicz J.: TEM study of the microstructure evolution in a friction stir-welded AlCuMgAg alloy; Materials Chemistry and Physics, 81, 2003, str. 293.
[03Nel] Nelson T.W., Steel R.J., Arbegast W.J.: In situ thermal studies and post-weld mechanical properties of friction stir welds in age hardenable aluminium alloys; Science and Technology of Welding and Joining, 8, 2003, str. 283.
[03Pie1] Pietras A., Zadroga L.: Rozwój metody zgrzewania tarciowego z mieszaniem materiału zgrzeiny (FSW) i możliwości jej zastosowania; Biuletyn Instytutu Spawalnic-twa, 5, 2003, str. 148.
[03Pie2] Pietras A., Zadroga L., Łomozik M.: Charakterystyka zgrzeiny utworzonej metodą zgrzewania z mieszaniem materiału zgrzeiny (FSW); Biuletyn Instytutu
Spawal-[03Pil] Pilarczyk J.: Poradnik inżyniera. Spawalnictwo. T.1.; WNT, Warszawa 2003. [03Rho] Rhodes C.G., Mahoney M.W., Bingel W.H. Calabrese M.: Fine-grain evolution in friction-stir processed 7050 aluminum; Scripta Materialia, 48, 2003, str. 1451.
[03Sei] Seidel T.U., Reynolds A.P.: Two-dimensional friction stir welding process model based on fluid mechanics, Science and Technology of Welding and Joining, 8, 2003, str. 175.
[03Sta] Starink M.J., Li X.M.: A model for the Electrical Conductivity of Peak-Aged and Overaged Al-Zn-Mg-Cu Alloys; Metallurgical and Materials Transactions A, 34A, 2003, str. 899.
[03Su] Su J.Q., Nelson T.W., Mishra R., Mahoney M.: Microstructural investigation of friction stir welded 7050-T651 aluminium; Acta Materialia, 2003, str. 713.
[03Tho] Thomas W. M., Johnson K. I., Wiesner C. S: Friction stir welding – recent developments in tool and process technologies; Advanced Engineering Materials, 5, 2003, str. 485.
[03Tot] Totten G.E., MacKenzie D.S.: Handbook of Aluminium, in: Physical Metallurgy And Processes, T. 1; Marcel Dekker, Inc., New York, 2003.
[04Pie] Pietras A.: Możliwości zastosowania metody FSW; Materiały seminaryjne, In-stytut Spawalnictwa, Gliwice, 2004.
[04Rok] Rokhlin L.L. Dobatkiva T.V., Bochvar N.R., Lysova E.V.: Investigation of chase equilibria in alloys of the Al-Zn-Mg-Cu-Zr-Sc system; Journal of Alloys and Compounds, 367, 2004, str. 10.
[04Roz] Norma PN-EN 10002-1 (ASTM E8): Metale. Próba rozciągania. Część 1: Me-toda badania w temperaturze otoczenia, 2004.
[04Sob] Sobieszczański J.: Spajanie; Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2004.
[04Sut] Sutton M.A., Yang B., Reynolds A.P., Yan J.H.: Banded Micro-structure in 2024-T351 and 2524-T351 Aluminum Friction Stir Welds Part II. Mechanical Characterization; Material Science and Engineering A, 364, 2004, str. 66.
[05Ahm] Ahmed N.: New development in advanced welding; Cambridge, CRC Press, 2005.
[05Dut] Dutkiewicz J., Mroczka K., Pietras A.: Microstructure of friction stir welded 7075 aluminum alloy sheets; International Conference ALUMINIUM 2005, Kliczków
_____________________________________________________________________________ [05Lum] Lumrey R.N. Polmear I.J., Morton A.J.: Development of mechanical properties during secondary aging in aluminium alloys; Materials Science and Technology, 21, 2005, str. 1025.
[05Mis] Mishra R.S., Ma Z.Y.: Friction stir welding and processing, Materials Science & Engineering, 50, 2005.
[05Mro] Mroczka K., Pietras A., Dutkiewicz J.: Struktura i właściwości złączy blach stopu 2017A zgrzewanych metodą FSW, rozdział w monografii Problemy współczesnej techniki w aspekcie inżynierii i edukacji; Wydawnictwo Instytut Techniki AP im. KEN, Kraków 2005.
[05Rey] Reynolds A.P., Tang W., Khandkar Z., Khan J.A., Lindner K.: Relationships between weld parameters, hardness distribution and temperature history in alloy 7050 friction stir welds; Science and Technology of Welding and Joining, 10, 2, 2005, str. 190.
[05Roy] Royset J., Ryum N.: Scandium in aluminium alloys, International Materials Review 50, 2005, str. 19.
[05Sac] Sacks R.J., Bohnart E.R.: Welding: principle and practice, Boston : McGraw-Hill, 2005.
[05Yan] Yan J., Suttton M.A. Reynolds A.P.: Process–structure–property relationships for nugget and heat affected zone regions of AA2524–T351 friction stir welds, Science and Technology of Welding and Joining, 10, 6, 2005, str. 725.
[06Ada] Adamowski J.:
http://www.ithink.pl/artykuly/aktualnosci/nowinki- technologiczne/friction-stir-welding-8211-przelomowa-metoda-zgrzewania-w-stanie-stalym-i-jej-zastosowanie-w-przemysle-motoryzacyjnym/, 2006.
[06Bar] Barcellona A., Buffa G., Fratini L., Palmeri D.: On microstructural phenomena occurring in friction stir welding of aluminium alloys; Journal of Materials Processing Technology, 177, 2006, str. 340.
[06Bur] Burford D., Widener Ch., Tweedy B.: Advances in Friction Stir Welding for aerospace applications; Airframer, 14, 2006, str. 3.
[06Che] Chen H.B., Yan K., Lin T., Chen S.B., Jiang C.Y., Zhao Y.: The investigation of typical welding defects for 5456 aluminum alloy friction stir welds; Materials Science and Engineering A, 433, 2006, str. 64.
[06Cli] Clinch M.R., Harris S.J., Hepples W., Holroyd N.J.H., Lawday M.J., Noble B.: Influence of zinc to magnesium ratio and total solute content on the strength and
[06Fan] Fan X., Jiang D., Meng Q., Lai Z. Zhang X.: Characterization of precipitation microstructure and properties of 7150 aluminium alloy; Materials Science and Engineering A, 427, 2006, str. 130.
[06Fuj] Fujii H., Cui L., Maeda M., Sato Y.S., Nogi K.: Effect of threads on tool in friction stir welding of aluminum alloys; Materials Science Forum, 512, 2006, str.389. [06Liu] Liu J.: Advanced Aluminum and Hybrid Aerostructures for Future Aircraft; Materials Science Forum, 519-521, 2006, str. 1233.
[06Mro1] Mroczka K., Dutkiewicz J., Pietras A.: Structure and properties of FSW joints of 2017A aluminium alloy welded at different pin-tool, rozdział w monografii anglojęzycznej Problems of moderns techniques in aspects of engneering and education; Wydawnictwo Instytut Techniki AP, Kraków 2006.
[06Mro2] Mroczka K., Pietras A., Dutkiewicz J.: Struktura i właściwości połączeń kształtowników stopu 2017A spajanych metodą zgrzewania tarciowego FSW; Inżynieria Materiałowa, 3, 151, 2006, str. 213.
[06Nan] R. Nandan, G. G. Roy, T. J. Lienert, and T. DebRoy: Numerical modelling of 3D plastic flow and heat transfer during friction stir welding of stainless steel; Science and Technology of Welding and Joining, 11, 2006, str. 526.
[06Pol] Polmear I.: Light Alloys – From Tradicional Alloys to Nanocrystals, Butterworth-Heinemann, 2006.
[06Tan] Tanaka M., Henon C., Warner T.: Microstructural evolution of a new aerospace 7xxx alloy during retrogression and re-ageing treatment; Materials Science Forum, 519-521, 2006, str. 345.
[06Zen] von Zengen K.H.: Aluminium in future cars – A challenge for materials science; Materials Science Forum, 519-521, 2006, str. 1201.
[07Dym] Dymek S., Hamilton C., Blicharski M.: Microstructure and mechanical properties of friction stir welded aluminium 6101-T6 extrusions; Inżynieria Materiałowa; 28, 3–4, 2007, str. 527.
[07Ham] Hamilton C., Dymek S., Blicharski M.: Mechanical properties of {Al 6101-T6} welds by friction stir welding and metal inert gas welding, Archives of Metallurgy and Materials, 52, 1, 2007, str. 67.
[07Kor] Norma ASTM G 34. Standard Test Method for Exfoliation Corrosion Susceptibility in 2XXX and 7XXX Series Aluminum Alloys (EXCO Test), 2007.
_____________________________________________________________________________ followed by post weld heat treatment; Materials Science Forum, 539-543, 2007, str. 4087.
[07Mis] Mishra R.S., Mahoney M.W.: Friction Stir Welding and Processing, ASM International, Ohio 2007.
[07Nan] Nandan R., Roy G.G., Lienert T.J., DebRoy T.: Three-dimensional heat and material flow during friction stir welding of mild steel; Acta Materialia, 55, 2007, str. 883.
[07Now] Nowill C.: Investigation of the quench and heating rate sensitivities of selected 7000 series aluminum alloys; Worcester Polytechnic Institute 2007.
[07Pfe] Pfeifer, T., Skiba J., Różański, M.: Spawanie stopów Al metodą plazmową – zalety i ograniczenia; Biuletyn Instytutu Spawalnictwa; 3, 2007.
[07Pie] Pietras A., Rams B., Węglowska A.: Zgrzewanie tarciowe metodą FSW stopów aluminium serii 6000; Archiwum Technologii Maszyn i Automatyzacji, 27, 2007, str. 93.
[07Twa] Norma PN-EN ISO 6507-1: Metale. Pomiar twardości sposobem Vickersa. Część 1: Metoda badań, 2007.
[08Bal] Balasubramanian V.: Relationship between base metal properties and friction stir welding process parameters; Materials Science and Engineering A, 480, 2008, str. 397.
[08Bon] Bonarski J.: Programy komputerowe, 1999-2008, prace niepublikowane. [08Dix] Dixit M., Mishra R.S., Sankaran K.K.: Structure-property correlations in Al 7050 and Al 7055 high-strength aluminum alloys; Materials Science and Engineering A, 478, 2008, str. 163.
[08Ham1] Hamilton C., Dymek S., Sommers A.: Thermal Model of Friction Stir Welding Applied to Sc-Modified Al-Zn-Mg-Cu Alloy Extrusions; International Journal of Machine Tools & Manufacture, 48, 2008, str. 1120.
[08Ham2] Hamilton C, Dymek S., Kalemba I., Blicharski M.: Friction stir welding of aluminium 7136-T76511; Science and Technology of Welding and Joining, 13, 8, 2008, str. 714.
[08Kum] Kumar K., Kailas S.V.: The role of friction stir welding tool on material flow and weld formation; Materials Science and Engineering A, 485, 2008, str. 367.
[08Mia] Miara D., Pietras A., Bogucki R.: Własności i budowa strukturalna różnego typu złączy wykonanych metodą FSW; Biuletyn Instytutu Spawalnictwa, 5, 2008, str.
[08Nan] Nandan R., DebRoy T., Bhadeshia H.K.D.H.: Recent advances in friction-stir welding: process, weldment structure and properties; Progress in Materials Science, 53, 2008, str. 980.
[08Pag] Paglia C.S., Buchheit R.G.: A look in the corrosion of aluminum alloy friction stir welds; Scripta Materialia, 58, 2008, str. 383.
[08Pie] Pietras A., Miara D.: Monitorowanie procesów zgrzewania tarciowego; Biule-tyn Instytutu Spawalnictwa, 4, 2008, str. 51.
[08Sen] Senkov O.N., Shagiev M.R., Senkova S.V., Miracle D.B.: Precipitation of Al3(Sc, Zr) particles in an Al-Zn-Mg-Cu-Sc-Zr alloy during conventional solution heat treatment and this effect on tensile properties; Acta Materialia, 56, 2008, str. 3723. [08Sta] Starink M.J., Deschamps A., Wang S.C.: The strength of friction stir welded and friction stir processed aluminium alloys; Scripta Materialia 58, 2008, str. 377. [08Tas] Tasak E.: Metalurgia spawania, Wydawnictwo JAK, Kraków 2008.
[08Węg] Węglowski M.S., Pietras A., Bogucki R., Węglowska A.: Własności złączy FSW ze stopów aluminium; Rudy Metale, 53, 11, 2008 nr str. 739.
[09Met] Strona internetowa Świat metali:
http://metale24.pl/swiat_metali/swiat.asp?id=102, grudzień 2009
[09Par] Park K.: Development and analysis of ultrasonic assisted friction stir welding process; rozprawa doktorska; Uniwersytet w Michigan, 2009.
[09Roy] Strona internetowa bazy danych inżynierskich: http://www.roymech.co.uk, grudzień 2009.
[09Thr] Threadgill P.L., Leonard A.J., Shercliff H.R. i Withers P.J.: Friction stir welding of aluminium alloys; International Materials Reviews, 54, 2, 2009.
[10Ajt] Strona internetowa firmy Advanced Joining Technologies (AJT) w USA: www.ajt-inc.com, 2 marzec 2010.
[10Ful] Fuller C.B., Mahoney M.W., Calabrese M., Micona L.: Evolution of microstructure and mechanical properties in naturally aged 7050 and 7075 Al friction stir welds, Materials Science and Engineering A, 527, 2010, str. 2233.
[10Met] Strona internetowa baza wiedzy o metalach: Key to metals: http://nonferrous.keytometals.com/default.aspx?ID=CheckArticle&NM=180; 5 luty 2010.
[10Mro] Mroczka K., Dutkiewicz J., Pietras A.: Microstructure of friction stir welded joints of 2017A aluminium alloy sheets; Journal of Microscopy, 237, 2010, str. 521.
_____________________________________________________________________________ [10Sub] Strona internetowa bazy: SubsTech (Substances&Technologies) - free and open knowledge source on Materials Engineering: www.substech.com, luty 2010.
[10Twi] Strona internetowa Instytutu Spawalnictwa (The Welding Institute - TWI) w Cambridge: www.twi.co.uk; 2 marzec 2010.
[10Web] Strona internetowa firmy Webra Industri: http://www.webra.se/News.htm; 14 kwiecień 2010.