Przedstawiona praca obejmuje dwie komplementarne części. Pierwsza z nich to opis budowy układu do naświetlań pojedynczych komórek pojedynczymi protonami. Układ, począwszy od projektu, a kończąc na ostatecznej konstrukcji całego systemu w układzie istniejącej mikrowiązki, powstał specjalnie w celu przeprowadzania pomiarów dotyczących bardzo waŜnej i szeroko dyskutowanej, a nie dokladnie poznanej tematyki jaką jest działanie małych dawek promieniowania na organizmy Ŝywe.
Podczas konstrukcji wykonano szereg doświadczeń prowadzących do wyboru sposobu realizacji metody detekcji jonów oraz obserwacji niebarwionych komórek. Sprawdzono i zoptymalizowano układ odchyalnia wiązki konieczny do pracy w trybie pojedynczych jonów. Określona została rozdzielczość, profil wiązki i celność układu. Wszzystkie pomiary charakteryzujące i optymalizjące działanie układu pozwoliły na na uruchomienie go w trybie naświetlania komórek pojedynczymi protonami, a następnie przeprowadzania pomiarów z Ŝywym materiałem bioogicznym. Opracowane zostały równieŜ procedury pomiarów realizowanych z uŜyciem Ŝywego materiału biologicznego jakim są komórki. Powstały i działający obecnie rutynowo układ jest jedynym tego typu w Polsce i jednym z kilku działajacych obecnie na świecie.
Druga część pracy poświęcona została badaniu komórek po naświetleniu ich protonami. Wykonano szereg pomiarów i zbadano zachowanie się fibroblastów ludzkich oraz komórek raka Ŝołądka po naświetleniu zdefiniowaną liczbą protonów. Przeprowadzone testy oznaczania podwójnych przerwań helisy DNA pokazały bezpośrednio, Ŝe układ pracuje prawidłowo i daje moŜliwość naświetlania komórek zdefiniowaną liczbą protonów.
Wyznaczone zostało prawdopodobieństwo śmierci mitotycznej komórek dla róŜnych dawek zdeponowanych przez protony. PoniewaŜ na temat naświetlania badanych linii komórkowych zdefiniowana liczbą protonów jest bardzo mało danych w literaturze, wykonano pomiary referencyjne przy uŜyciu promieniowania X. Zaobserwowano, Ŝe dla dawek 1 Gy i 6 Gy wpływ naświetlania promieniowaniem X był nieco większy od wpływu protonów, rozwaŜając liczbę komórek dzielących się nieprawidłowo. Dla dawki 10 Gy promieniowania X obserwujemy dalszy wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia mikrojąder, jednak dla tej samej dawki, dostarczonej przez protony, prawdopodobieństwo wystąpienia mikrojąder znacząco spada. Efek taki zaobserwowany równieŜ dla naświetlania cząstkami alfa [Prise1998], a autorzy pracy tłumaczą go
opóźnieniem cyklu komórkowego. Moim zdaniem, obserwacja ta moŜe stanowić punkt wyjścia do wielu dalszych badań i warta jest osobnego projektu badawczego z zastosowaniem szerokiego wachlarza metod biologicznych łącznie z najnowocześniejszymi metodami genetycznymi.
Ciekawym wynikiem był brak inicjowania wchodzenia komórek na szlak apoptozy dla małych dawek promieniowania. Dopiero bardzo duŜe dawki powyŜej 10 Gy uaktywniały ten szlak samobójczej śmierci komórki. Jest to zjawisko o szczególnie duŜym znaczeniu biologicznym, poniewaŜ znaczne uszkodzenia DNA wywoływane przez te same małe dawki promieniowania protonowego mogą prowadzić do powaŜnych zaburzeń funkcjonowania komórek i w efekcie do zapoczątkowania procesu onkogenezy. [Alberts2002]
PoniewaŜ głównym celem pomiarów było sprawdzenie moŜliwości układu i porównanie otrzymanych wyników z danymi uzyskiwanymi przez inne grupy badawcze, reakcje komórek badano dla dawek nieco wyŜszych niŜ dawki minimalne. Wybór większych dawek pozwalał na łatwiejszą z punktu widzenia obróbki biologicznej wizualizację i interpretację otrzymanych wyników. Badanie reakcji komórek po naświetleniu bardzo małymi dawkami jest niewątpliwie zagadnieniem bardziej skomplikowanym, zwłaszcza z uwagi na trudności analizy czysto biologicznej. Dlatego teŜ, dla stworzenia szczegółowego programu eksperymentów z naświetlaniem komórek liczbą protonów nie przekraczajacą 100, konieczna jest w następnym etapie bardzo ścisła współpraca z grupą biologów. Mam nadzieję, Ŝe wyniki takich eksperymentów otrzymywane na powstałym układzie potwierdzą i wzbogacą dostępne obecnie dane, które do tej pory obserwowane były tylko w kilku laboraroriach na świecie, oraz wniosą nowe informacje na temat zachowań organizmów Ŝywych po naświetleniu małymi dawkami promieniowania. Jak powiedział Galileusz „MoŜe z czasem zobaczymy rzeczy, których jak dotąd nie moŜemy sobie wyobrazić.”
Literatura:
[Alberts2001]
Alberts B, Roberts K, Lewis J, Raff M, Walter M, Johnson A: Molecular Biology of the Cell (4th edition) Garland Pub 2002 ISBN: 081533218 [Azzam2001] Azzam EI, de Toledo SM, Little JB: Direct evidence for the participation
of gap junction-mediated intercellular communication in the transmission of damage signals from alpha -particle irradiated to nonirradiated cells.- Proc Natl Acad Sci USA 98, (2001), 473
[Barberret2003] Barberett Ph: PhD thesis Development d'une ligne d'irradiatiom
microfaisceau en mode ion par ion pour la radiobiologie experimentale a l'echelle cellulaire: 2003
[Bartosz2004] Bartosz Grzegorz: Druga twarz tlenu - PWN Warszawa 2004 ISBN: 8301138475
[Belyakov1999] Belyakov OV, Prise KM, Trott KR and Michael BD: Delayed lethality, apoptosis and micronucleus formation in human fibroblasts irradiated with X-rays or a-particles - Int.J. Radiat. Biol Vol. 75, 8, (1999), 985
[Belyakov2001] Belyakov OV, Malcolmson AM, Folkard M, Prise KM and Michael BD: Direct evidence for a bystander effect of ionizing radiation in primary human fibroblasts. - Br J Cancer, 84, (2001), 674
[Belyakov2002] Belyakov OV, Folkard M, Mothersill C, Prise KM, and Michael BD: Bystander-induced apoptosis and premature differentiation in primary urothelial explants after charged particle microbeam irradiation - Radiation Protection Dosimetry 99, (2002), 249
[Bench1989] Bench GS, Legge GJF: High resolution STIM - Nuclear Instruments and Methods in Physics Research, B 655, (1989), 40
[Bertram2001] Bertram JS: The molecular biology of cancer - Mol. Aspects Med. 21, (2001), 167
[Billen1990] Billen D: Spontaneous DNA damage and its significance for the "negligible dose" controversy in radiation protection, Radiat Res. 124, (1990), 224
[Boudaiffa2000] Boudaiffa B, Cloutier P, Hunting D, Huels MA, Sanche L: resonant
formation of DNA strand brakes by low energy (3-20eV) electrons - Science 287, (2000), 1658
[Brazhnik1997] Brazhnik V, Lebed S, Kwiatek W, Stachura Z, Cholewa M, Jamieson D, Legge G: Numerical optimization of a short version of proton microprobe focusing sysytem in the Institute of Nuclear Physics in Cracow - Nucl. Instr. and Meth. B 130, (1997), 104
[Breismaister1993] Breismaister JF: MCNP A General Monte Carlo N-Particle Transport Code, Version 4A, LA-12625 (1993).
[Charlton1988] Charlton D E, Humm JL: A method of calculating initial DNA strand breakage following the decay of incorporating 125I - Int. J. Radiat. Biol 53, (1988), 353
[Cholewa1998] Cholewa M, Kamiya T, Saint A, Prawer S, Legge G, Butler JE, Vestyck DJ: Diamond membranes: applications for single ion detection using
secondary electron emission - Diamond and Related Materials 7, (1998), 510 [Cholewa2003] Cholewa M, Heiß M: Preparatory experiments for a single ion hit facility at
GSI- Nucl. Instr. Meth. In Phys. Res.B 210, (2003), 296 [CLOR] CLOR Radiologiczny atlas Polski Warszawa 1992
[Cookson1987] Cookson JA Chapter 1 in: Watt F, Grime GW, “Principles and
Applications of High Energy Ion Microbeams” (1987) Publisher: Hilger; ISBN: 0852745176
[DAKO] DAKO - www.dako.com
[Datzmann2001] Datzmann G, Dollinger G, Goeden C, Hauptner A, Körner H-J, Reichart P, Shmelmer O: The Munich microprobe SNAKE: First results using 20MeV protons and 90MeV sulphur ions. - Nucl. Instr. and Meth B 181, (2001), 20
[Deshpande1996] Deshpande A, Goodwin, EH, Bailey SM, Marrone BL and Lehnert BE: Alpha particle- induced sister chromatid exchange in normal human lung fibroblasts: evidence for an extranuclear target.- Radiat Res, 145, (1996), 260
[Dollinger2003] Dollinger G, Datzmann G, Hauptner A, Hertenberger R, Körner HJ, Reichart P, B Volckaerts: The Munich ion microprobe: Characteristics and prospect - Nucl. Instr. and Meths. B 210, (2003), 6
[Dubrova2000] Dubrova YE, Plumb M, Brown J, Boulton E, Goodhead DT, Jeffreys A: Induction of minisatellite mutations in the mouse germline by low-dose chronic exposure to γ-radiation and fission neutrons - Mutation
Research/Fundamental and Molecular Mechanisms of Mutagenesis, Volume 453, Issue 1, (2000), 17
[Fischer2001] Fischer BE, Cholewa M, Hitoshi Noguchi: Some experiences on the way to biological ingle ion experiments - Nucl. Instr. Meth. In Phys. Res.B 181, (2001), 60
[Folkard1997p1] Folkard M, Vojnovic B, Prise KM, Bowey AG, Schettino G, Michael BD: A charged paticle microbeam: I. Development of an experimental system for targeting cells individually with counted particles - Int. J. Radiat. Biol. (1997) 72:375
[Folkard1997p2] Folkard M, Vojnovic B, Prise KM, Bowey AG, Schettino G, Michael BD: A charged paticle microbeam: II. Development of an experimental system for targeting cells individually with counted particles - Int. J. Radiat. Biol. 72, (1997), 387
[Folkard2001] Folkard M, Vojnovic B, Prise KM, Gilchrist S, Schettino G., Belyakov OV, Ozols A and Michael BD: The impact of microbeams in radiation biology. -Nuclear Instruments and Methods in Physics Research, Section B, Beam Interactions with Materials and Atoms (NIMB) 181, (2001), 426
[Freshney2000] Freshney IR: Culture of Animal Cells: A Manual of Basic Technique, 3rd Edition Wiley 2000 ISBN 0471589667
[GEANT] GEANT - http://geant4.web.cern.ch/geant4/
[Gerardi2004] Gerardi S, Galeazzi G, Cherubini R: Progress Report of the single ion microbeam facility at INFN-LNL - Radiation Research 161, (2004), 93 [Giacomelli1997] Giacomelli G, Patrizii L, Popa V, Serra P,Togo V: New results from
exposures of CR-39 nuclear track detectors Radiation Measurements, Volume 28, Issues 1-6, (1997), 217
[GIBCO] GIBCO - www.invitrogen.com
[Goodhead1987] Goodhead DT: Relationship of microdosimetric techniques to applications in biological systems- Pierwszy rozdział ksiąŜki The dosimetry of ionizing radiation -Academic Press INC 1987 Orlando ISBN 0-12-4004020-4
[Grime1991] Grime GW, Dawson M, Marsh M, McArthur IC Watt F: The Oxford submicron nuclear microscopy facility - Nucl. Instr. and Meths. B 54, (1991), 52
[Heiss2004] Heiss M: PhD thesies "Enwicklung und Erprobung eines Aufbaus zur gezielten Bestrahlung einzelner biologischer Zellen an der Schwerionen-Mikrosonde der GSI 2004
[Hickman1995] Hickman A, Jaramillo R, Lechner J and Johnson N: Alpha-particle-induced p53 protein expression in a rat lung epithelial cell strain. - Cancer Res, 54, (1994), 5797-800.
[Hrynkiewicz1993] Hrynkiewicz A: Dawki i działanie biologiczne promieniowania jonizującego, Warszawa-Kraków 1993 ISBN 83-7121-00305 [Hrynkiewicz2001] Hrynkiewicz A, Broda R, Fornal B, Liniecki J, Olko P, Szumiel I,
Waligórski M, Wójcik A: Człowiek i promieniowanie jonizujące (praca zbiorowa) - wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2001 ISBN 83-01-13495-X
[Hubbell2004] Hubbell JH, and Seltzer SM, Tables of X-Ray Mass Attenuation
Coefficients and Mass Energy-Absorption Coefficients (version 1.4) (2004) http://physics.nist.gov/xaamdi [2006, January 18]. National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD
[IATIA] IATIA - www.iatia.com.au
[ICRP] ICRP: 1990 Annales of the ICRP Pergamon press Oxford 1991
[ICRP60] ICRP60 Recomendations of the International Commission on Radiological Protection 1990
[ICRU] ICRU Report 36 Microdsimetry, International Commision on Radiation Units and Measurements, Betheda, Maryland 1983
[Iyer2000] Iyer R and Lehnert BE: Effects of ionizing radiation in targeted and nontargeted cells. - Arch Biochem Biophys, 376, (2000), 14
[Jamieson2001] Jamieson DN: New generation nuclear microprobe sysytems - Nucl. Instr. and Meths. B 181, (2001), 1
[Joiner2001] Joiner MC, Marples B, Lambin P, Short SC and Turesson I: Low-dose hypersensitivity: current status and possible mechanisms. - Int J Radiat Oncol Biol Phys 49, (2001), 379
[Kamiya1995] Kamiya T, Suda T, Tanaka R: Submicron microbeam apparatus using a single-ended accelerator with very high voltage stability - Nucl. Instr. and Meths. B 104, (1995), 43
[Kamiya2001] Kamiya T, Sakai T, Hirao T, Oikawa M: Observation of radiation damage induced by single ion hits at the heavy ion microbeam system - Nucl. Instr. and Meths. B 181, (2001), 280
[Kashino2004] Kashino G, Prise KM, Schettino G, Folkard M, Vojnovic B, Michael BD, Keiji Suzuki, Seiji Kodama and Masami Watanabe: Evidence for induction of DNA double strand breaks in the bystander response to targeted soft X-rays in CHO cells Mutation Research/Fundamental and Molecular Mechanisms of Mutagenesis, Volume 556, Issues 1, (2004), 209
[Keller1975] Keller AM, Chmelevsky D:Concepts of mirodosimetry III Mean values of the microdosimetry distributions - Radiat.Environ..Biophys. 12, (1975), 321 [Kobayashi2003] Kobayashi Y, Funayama T, Wada S, Taguchi M, Watanabe H: Irradiation
of single mammalian cell with a precise number of energetic heavy ions - Applications of microbeams for studying cellular radiation response - Nuclear Instruments and Methods in Physics Research, Section B 210, (2003), 308
[Kobayashi2003A] Kobayashi K, Usami N, Maezawa H, Hayashi T, Hieda K, Takakura K: Development of photon microbeam irradiation system for radiobiology - International Congress Series, Volume 1258, (2003), 207
[Lea1946] Lea DE: Actions of Radiation on Living Cells. - University Press, Cambridge (1946).
[Lebed1999] Lebed S, Cholewa M, Cioch Z, Cleff B, Golonka P, Jamieson DN, Legge GFJ, Łazarski S, Potempa A, Sarnecki C, Stachura Z Design and firs results of the nuclear microprobe in Cracow - Nucl. Instr. and Meth. B 158, (1999), 44
[Lebed2001] Lebed S, Lekki J, Paszkowski M, Polak W, Potempa A. Stachura Z, Styczeń J: A New Cracow Scanning Nuclear Microprobe: Performance Tests and Early Application Experience - Problems of Atomic Science and Technology - Series „Nuclear Physics Investigations” 3, (2001), 71
[Legge1993] Legge GJF, Laird JS, Mason LM, Saint A, Cholewa M, Jamieson DN: High resolution imaging with high energy ion beams - Nucl. Instr. and Meths. B 77, (1993), 153
[Lekki2000] Lekki J, Hajduk R, Lebed S, Potempa A, Pieprzyca T, Stachura Z, Ziębliński M, Styczeń J: CMB v. 1.1 Data Acqusition and Evaluation System of the Cracow Nuclear Microprobe" – IFJ Report No
1856/AP (2000)
[LINAC] LINAC - http://linac2.home.cern.ch/linac2/seminar/seminar.htm#RFS [Little2005] Little MP, Filipe JAN, Prise KM, Folkard M, Belyakov OV: A model for
radiation-induced bystander effects, with allowance for spatial position and the effect of cell turnover - Journal of Theoretical Biology 232, (2005), 239 [Łobodziec1999] Łobodziec W: Dozymetria promieniowania jonizującego w radioterapii –
wydanie drugie Wydawnictwo Uniw. Śląskiego, Katowice (1999)
[Martin2004] Martin F, Burrow PD, Cai Z, Cloutier P, Hunting D, Sanche L., DNA strand breaks induced by 0-4 eV electrons: the role of shape resonances.- Phys. Rev. Lett. 93, (2004), 068101
[Matsumoto2001] Matsumoto H, Hayashi S, Hatashita M. Ohnishi K, Shioura H, Ohtsubo T, Kitai R, Ohnishi T, Kano E: Induction of radioresistance by a nitric oxide mediated bystander effect. - Radiat Res, 155, (2001), 387
[MEAS] MEAS - www.measurementcomputing.com
[Mognato2001] Mognato M, Ferraro P, Canova S, Sordi G, Russo A, Cherubini R, Celotti L: Analysis of mutational effects at the HPRT locus in human G0 phase lymphocytes irradiated in vitro with γ rays Mutation Research/Fundamental and Molecular Mechanisms of Mutagenesis, Volume 474, Issues 1, (2001), 147 [MOLECULAR] MOLECULAR – www.probes.invitrogen.com
[Moretto2001] Moretto Ph. et al: Development of a single ion irradiation system at CENBG for applications in radiation biology – Nuclear Instruments and
Methods in Physics Research B181, (2001), 104
[Mothersill2001] Mothersill C, Seymour C: Radiation Induced bystander effect: Past history and future direction. - Radiation Research 155, (2001), 759
[Nagasawa1992] Nagasawa H and Little JB: Induction of sister chromatid exchanges by extremely low doses of alpha - particles. Cancer Res, 52, (1992), 6394 [Nikjoo1991] Nikjoo H and Goodhead DT: Track Structure Analysis Illustrating the
Prominent Role of Low -Energy Electrons in Radiobiological Effects of Low-LET Radiations. - Phys. Med. (1991), 238
[Nikjoo1997] Nikjoo H, O'Neill P, Goodhead DT, Terrissol M:Computational
modelling of low-energy elecron-induced DNA damage by early physical and chemical events - Int. J. Radiat. Biol 71, (1997), 4677
[Nikjoo1998] Nikjoo H, Uehara S,Wilson WE, Hoshi M, Goodhead DT: Track
Structure in radiation Biology: Theory and applications - Int. J. Radiad. Biol, 73 (1998) 355
[Nikjoo1999] Nikjoo, O’Neill, Terrisol, Goodhead: Quantitative modeling of DNA damage using Monte Carlo track structure - Rad. Environ. Biophys. 38, (1999), 31
[Nikjoo2001] Nikjoo H, O’Neill P, Wilson WE, Goodhead DT: Computational approach for determining the spectrum of DNA damage induced by ionizing radiation. - Radiat. Res. 156, (2001), 57
[Olko1989] Olko P: Fluctuations of energy deposited in biological targets by ionizing radiation -Praca doktorska w IFJ 1989
[Olko1990] Olko P, Booz J: Energy deposition in spherical sites due to protons and alpha particles in spherical sites of nanometer diameter, Radiat. Environ. Biophys. 29, (1990), 1
[OLYMPUS] OLYMPUS - www.olympusamerica.com/seg_section/seg_product.asp ?p=3&sc=2&product=665
www.olympusmicro.com/primer/techniques/fluorescence/bx51fluoresce nce.html
[ORTEC] ORTEC - www.ortec-online.com/detectors/chargedparticle/b_series.htm [Pallon2004] Pallon J, Auzelyte V, Elfman M, Garmer M, Kristiansson P, Malmqvist K, Nilsson C, Shariff A, Wegdén M: An off-axis STIM procedure for precise mass determination and imaging – Nucl. Instr. and Meth. B 219, (2004), 988 [PELLETRON] PELLETRON - www.pelletron.com/
[Peng2001] Peng S, Folkard M, Gilchrist S, Locke RJ, Yu Z, Michael BD:
Measurement of the targeting accuracy of the Gray Laboratory charged-particle microbeam- Nucl. Instr. and Meth B 179, (2001), 145
[Polak2003] Polak W, Lekki J, Gryboś J, Hajduk R, Cholewa M, Kukharenko
O, Stachura Z: Testing the Efficiency of the Si3N4 Membranes for Charged Particles Registration -
Nukleonika 48, (2003), 25
[Polak2004] Polak W, Hajduk R, Lebed S, Lekki J, Horwacik T, Maranda S, Pieprzyca T, Sarnecki C, Stachura Z, Szklarz Z, Veselov O, Styczeń J: Development of Kraków external microbeam - single ion hit facility - IFJ Report No 1955/AP (2004)
[Pollycove1999] Pollycove M, and Feinendegen LE: Molecular biology, epidemiology, and the demise of the linear no-threshold (LNT) hypothesis - C.R. Acad. Sci. Paris, Science de la vie/Life Sciences 322, (1999), 197
[PRAM] PRAM - www.ph.unimelb.edu.au/%7Ednj/research/pram/pramdist.htm [Prise1998] Prise KM, Belyakov OV, Folkard M and Michael BD Studies of bystander
effects in human fibroblasts using a charged particle microbeam. - Int J Radiat Biol, 74, (1998), 793
[Prise2005] Prise KM, Schettino G, Folkard M, Held KD: New insights on cell death from radiation exposure The Lancet Oncology, Volume 6, Issue 7, (2005), 520 [PTW] PTW – www.ptw.de
[Putte2003] van den Putte MJJ, van den Brand JFJ, Jamieson DN, Rout B, Szymanski R: The Amsterdam quintuplet nuclear microprobe - Nucl. Instr. and Meths. B 210, (2003), 21
[Reinert2004] Reinert T, Fiedler A, Škopek J, Tanner J, Vogt J, Butz T: Single ion bombardment of living cells at LIPSION - Nucl. Instr. and Meth B 219,( 2004), 77
[ROZP] ROZP - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 2002 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 111, poz. 969).
[Ryan1999] Ryan CG: A high performance quadrupole quintuplet lens system for the CSIRO–GEMOC nuclear microprobe - Nucl. Instr. and Meths. B 158, (1999), 97
[Ryan2001] Ryan CG, Jamieson DN, Griffin WL, Cripps G, Szymanski R: The new CSIRO-GEMOC nuclear microprobe: First results, performance and recent applications - Nucl. Instr. and Meth B 181, (2001),12
[Sawant2001] Sawant SG, Randers-Pehrson G, Geard CR, Brenner DJ and Hall EJ: The bystander effect in radiation oncogenesis: Transformation in C3H 10T1/2 cells in vitro can be initiated in the unirradiated neighbors of irradiated cells. - Radiat Res, 155, (2001), 397
[Schettino2001] Schettino G, Folkard M, Prise KM, Vojnovic B, Bowey AG, Michael BD: Low dose hypersensivity in Chinese Hamster V79 cells targeted with counted protons using a charged particle microbeam. - Radiation Research 156, (2001), 526
[Shariff2005p1] Shariff A, Auzylete V, Elfman M, Kristansson P, Malmqvist K, Nilsson C, Pallon J, Wedgen M. The Lund Nuclear Microprobe sub-micron set-up. Part I: Ion optics calculation - Nucl. Instr. and Meth B 231, (2005), 1
[Shariff2005p2] Shariff A, Auzylete V, Elfman M, Kristansson P, Malmqvist K, Nilsson C, Pallon J, Wedgen M. The Lund Nuclear Microprobe sub-micron set-up. Part II: Beam line, focusing system and scanning Nucl. Instr. and Meth B 231, (2005), 7
[SIGMA] SIGMA - www.sigma-aldrich.com [SILSON] SILSON - www.silson.com [SJUTS] SJUTS - www.sjuts.com
[Solomon1996] Solomon, Berg, Martin, Vilee: „Biologia" - polska edycja, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996
[Spemann2002] Spemann D, Reinert T, Vogt J, Dobrev D, Butz T: Suitable test structures for submicron ion beam analysis - Nucl. Instr. and Meths. B 190, ( 2002), 312
[Spemann2003] Spemann D, Reinert T, Vogt J, Wassermann J, Butz T: Active
compensation of stray magnetic fields at LIPSION - Nucl. Instr. and Meth B 210, (2003), 79
[SRIM] SRIM - www.srim.org/
[Stryer2000] Stryer L: Biochemia - PWN Warszawa 2000 ISBN: 83-01-12044-4 [Strzałkowski1979] Strzałkowski A: Wstęp do fizyki jadra atomowego, wydawnictwo PWN,
Warszawa 1979
[Takahashi2005] Takahashi A, Ohnishi T: Does γH2AX foci formation depend on the presence of DNA double strand breaks? - Cancer Letters, Volume 229, 2, 18, ( 2005), 17
[TB-Fisher] TB-Fisher - Technisches Büro S.Fisher, Am Berg 9, D-64 372 Ober-Ramstadt, Germany,
[UPSTATE] UPSTATE - www.upstate.com/features/h2ax.asp
[Veselov2005] Veselov O, Lekki J, Polak W, Strivay D, Stachura Z, Lebed K, Styczeń J: The recognition of biological cells utilizing quantitative phase microscopy system - Nucl. Instr. and Meth B 231, (2005), 212
[Ward1999] Ward J: New paradigms for Low-Dose Radiation Response- In Proceedings of the American Statistical Association Conference on Radiation and Health. San Diego,
[Watt2003] Watt F, van Kan JA, Rajta I, Bettiol AA, Choo TF, Breese MBH
Osipowicz T: The National University of Singapore high energy ion nano-probe facility: Performance tests - Nucl. Instr. and Meths. B 210, (2003), 14 [Wolff1998 Wolff S: The adaptive response in radiobiology: evolving insights and
implications. -Environ Health Perspect, 106 Suppl 1, (1998), 277
[Wright2000] Wright EG: Inducible genomic instability: new insights into the biological effects of ionizing radiation. - Med Confl Surviv, 16, (2000), 117, 131 [Xapsos1994] Xapsos MA, Burke EA, Shapiro P, Summers GP: Energy deposition and
ionizing fluctuations induced by ions in small sites- an analytical approach - Radiation Research 137, (1994), 152
[Xapsos1996] Xapsos MA,Burke EA, Shapiro P, Summers GP: Probability Distribution of energy deposition and ionization in sub-micrometer sites of condensed media - Radiation Measurements Vol. 26 1, (1996), 1
[Z125] Z125 - www.thales-optem.com/
[Zhou1997] Zhou H, Randers-Pehrson G, Waldren CA, Vannais D, Hall EJ, Hei TK: Induction of a bystander mutagenic effect of alpha particles on mammalian cells - Proc Natl Acad Sci U S A. 5, (1997), 2099
[Zhou2002] Zhou H,Suzukim,Geard CR, Hei TK: Effets of irradited medium with or without cells on bystander cell responses. - Mutation Research 499, (2002), 135