Przeprowadzone badania dostarczają ciekawych spostrzeżeń na temat działań spo-łecznie odpowiedzialnych firmy rodzinnej Marco oraz w kwestii wartości wyznawanych przez rodzinę i ich powiązań z działaniami na rzecz różnych interesariuszy. Wyniki tych badań wskazały wiele motywatorów, głównie natury wewnętrznej, napędzających inicjatywy społecznie odpowiedzialne przedsiębiorstwa. Duże znaczenie wśród tych motywatorów mają wartości przyczyniające się do budowania odpowiedniej kultury organizacyjnej, która się wiąże z silnym zaangażowaniem w realizację celów firmy, a tym samym pozwala na ciągłe zaangażowanie w CSR. Choć zidentyfikowano działania skierowane do różnych grup interesariuszy, za kluczowe uważa się działania kierowane do społeczności lokalnej. Przedstawione w artykule wyniki badania wzbogacają wiedzę o polskich przedsiębiorstwach rodzinnych. Ich istotnym walorem jest także dostarczenie empirycznych dowodów świadczących o trafności stwierdzenia, że czynnikiem odgrywa-jącym ważną rolę w wyjaśnianiu społecznie odpowiedzialnych zachowań jest wspólny system wartości – nierzadko bardziej świadczący o „rodzinności” niż więzi rodzinne.
Działania Marco można uznać za wzorcowe i warte naśladowania przede wszystkim z uwagi na fakt, że konsekwentnie budowana kultura organizacyjna zwiększa zaangażo-wanie i przywiązanie do firmy. Może być to wskazówka dla menedżerów, jak utrzymać pracowników w trudnych warunkach niedoboru na rynku pracy.
Podstawowe ograniczenia prezentowanego badania wynikają z przyjętej metodo-logii, opartej na analizie jednego studium przypadku. Co więcej, proces gromadzenia danych nakierowany był na interesariuszy wewnętrznych. Niewątpliwie opracowanie zyskałoby na możliwości przeprowadzania wywiadów z zewnętrznymi interesariuszami firmy. W związku z tymi ograniczeniami autorzy ostrożnie podchodzą do interpretacji uzyskanych wyników oraz możliwości ich generalizowania. Ponadto zdają sobie sprawę, że artykuł nie wyczerpuje podjętego problemu badawczego, a stanowi jedynie przyczy-nek do dalszych badań. Rezultaty badania stanowią jednak cenne źródło informacji dla praktyki gospodarczej i mogą z nich skorzystać zarówno właściciele firm rodzinnych, jak i przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu wspierających ich funkcjonowanie.
Bibliografia
Carroll A. B., Corporate Social Responsibility: Evolution of a Definitional Construct, “Business and Society”
1999, vol. 38, no. 3, s. 268–295.
Carroll A. B., The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the Moral Management of Organiza-tional Stakeholders, “Business Horizons” 1991, vol. 34, no. 4, s. 39–48.
Castejón P. J. M., López A. B., Corporate Social Responsibility in Family SMEs: A Comparative Study,
“European Journal of Family Business” 2016, no. 6, s. 21–31.
Danes S. M., Brewton K. E., Follow the Capital: Benefits of Tracking Family Capital Across Family and Busi-ness Systems, Family BusiBusi-nesses. International Studies in Entrepreneurship, no. 15, A. Carsrud, M. Brän-nback (eds.), Springer, New York, NY 2012.
De Bakker F., Groenewegen P., Den Hond F., A Bibliometric Analysis of 30 Years of Research and Theory on Corporate Social Responsibility and Corporate Social Performance, “Business and Society” 2005, vol. 44, no. 3, s. 283–317.
De la Crus Deniz M., Cabrera Suarez K., Corporate Social Responsibility and Family Business in Spain,
“Journal of Business Ethics” 2005, no. 56, s. 27–41.
Donaldson T., Preston L. E., The Stakeholder Theory of the Corporation: Concepts, Evidence, and Implica-tions, “Academy of Management Review” 1995, vol. 20, no. 1, s. 65–91.
Dyer W. G., Whetten, D. A., Family Firms and Social Responsibility: Preliminary Evidence from the S&P 500,
“Entrepreneurship: Theory and Practice” 2006, vol. 30, no. 6, s. 785–802.
Eisenhardt K. M., Building Theories from Case Study Research, “Academy of Management Review” 1989, no. 14, s. 532–550.
European Family Business, Summary of the Report on the Expert Group of the European Commission of Family Business, EFB, Brussels 2003.
Fitzgerald M. A., Haynes G. W., Schrank H. L., Danes S. M., Socially Responsible Processes of Small Family Business Owners: Exploratory Evidence from the National Family Business Survey, “Journal of Small Business Management” 2010, vol. 48, no. 4, s. 524–551.
Fitzgerald M. A., Muske G., Family Businesses and Community Development: The Role of Small Business Owners and Entrepreneurs, “Community Development” 2016, vol. 47, no. 4, s. 412–430.
Freeman R. E. Strategic Management: A Stakeholder Perspective. Pitman/Ballinger, Boston, MA. 1984.
Freeman R. E., Velamuri S. R., Moriarty B., Company Stakeholder Responsibility: A New Approach to CSR, Business Roundtable Institute for Corporate Ethics, 2006.
Gamerschlag R., Möller K., Verbeeten F., Determinants of Voluntary CSR Dis-closure Empirical Evidence from Germany, “Review of Managerial Science” 2011, vol. 5, no. 2, s. 233–262.
Głód W., Wronka-Pośpiech M., Zależności pomiędzy wartościami organizacyjnymi a innowacyjnym stylem przywództwa. Perspektywa firm rodzinnych, „Przegląd Organizacji” 2018, nr 3, s. 58–64.
Głód W., Wronka-Pośpiech M., The Relationships Between Organisational Culture and Management Inno-vation in Polish Enterprises, Proceedings of the MakeLearn and TIIM Joint International Conference 2015: Managing Intellectual Capital and Innovation for Sustainable and Inclusive Society, V. Der-mol, A. Trunk, G. Dakovic, M. Smrkolj (eds.), MakeLearn, Bari 2015, s. 1409–1418.
Głód W., Wronka-Pośpiech M., Zależności pomiędzy wartościami organizacyjnymi a innowacyjnym stylem przywództwa. Perspektywa firm rodzinnych, „Przegląd Organizacji” 2018, nr 3, s. 58–64.
Instytut Biznesu Rodzinnego, Badanie Firm Rodzinnych 2015. Polska na tle Europy Środkowo-Wschodniej i świata, PwC Polska Sp. z o.o., 2015, https://www.pwc.pl/pl/publikacje/badanie-firm-rodzinnych/
assets/firmy-rodzinne-2015-24–02.pdf (dostęp: 31.12.2019).
Lopez-Gonzalez E., Martínez-Ferrero J., García-Meca E., Corporate Social Responsibility in Family Firms:
A Contingency Approach, “Journal of Cleaner Production” 2019, no. 211, s. 1044–1064.
Matejun M., Społeczna odpowiedzialność biznesu firm rodzinnych, w: Społeczna odpowiedzialność orga-nizacji. Metodyka, narzędzia, ocena, Z. Pisz, M. Rojek-Nowosielska (red.), „Prace Naukowe UE we Wrocławiu” 2011, nr 156, s. 263–274.
Morck R., Yeung B., Family Control and the Rent-seeking Society, “Entrepreneurship: Theory and Prac-tice” 2004, vol. 28, no. 4, s. 391–409.
Niehm L. S., Swinney J., Miller N. J., Community Social Responsibility and its Consequences for Family Business Performance, “Journal of Small Business Management” 2008, vol. 46, no. 3, s. 331–350.
Steinerowska-Streb I., Bernais J., Źródła pozyskiwania pracowników w polskich przedsiębiorstwach rodzin-nych, „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa” 2016, nr 11, s. 85–97.
Steinerowska-Streb I., Wybrane determinanty zatrudniania pracowników w polskich przedsiębiorstwach rodzinnych, „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa” 2016, nr 3 (794), s. 68–78.
Steinerowska-Streb I., Wziątek-Staśko A., Innovations in Family Firms. A Study of Owner-managers’ Know-ledge Development, “Journal of Family Business Management” 2019.
Sułkowski Ł., Marjański A., Firmy rodzinne – jak osiągnąć sukces w sztafecie pokoleń, Poltext, Warszawa 2009.
Uhlaner L., Van Goor-Balk A., Masurel E., Family Business and Corporate Social Responsibility in a Sample of Dutch Firms, “Journal of Small Business and Enterprise Development” 2004, no. 11, s. 186–194.
Waddock S., Smith N., Corporate Responsibility Audits: Doing Well by Doing Good, “Sloan Management Review” 2000, no. 41, s. 75–83.
Winnicka-Popczyk A. (2011), Możliwości i ograniczenia w pozyskiwaniu kapitału w przedsiębiorstwach rodzinnych, „Zeszyty Naukowe” Uniwersytetu Szczecińskiego nr 686, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 47, s. 575–588.
Yin R. K., Case-Study Research. Design and Methods, 3rd ed., Sage, London 2003.
Zadek S., Doing Good and Doing Well: Making the Business Case for Corporate Citizenship, Research Report 1282–00-RR, The Conference Board, New York 2000.
Znamy najbardziej odpowiedzialne społecznie firmy rodzinne w Polsce, aleBank.pl, 30.11.2018, https://
alebank.pl/znamy-najbardziej-odpowiedzialne-spolecznie-firmy-rodzinne-w-polsce (dostęp:
4.01.2019).
Agnieszka Sokołowska-Durkalec*