Według Łuczak z Centralnego Instytutu Medycyny Pracy (za: Łuczak, Najmiec, 2009) kierowca pojazdu uprzywilejowanego, jako operator, musi się wykazać przede wszystkim:
1) sprawnością sensomotoryczną, tj. ostrością wzroku, rozróżnianiem barw, widzeniem stereoskopowym, widzeniem o zmroku i odpornością na olśnienie, koordynacją wzrokowo-ruchową, spostrzegawczością, sprawnością rąk i ostrością słuchu, a także czuciem dotykowym
2) zdolnościami koncentracji i podzielności (przerzutności) uwagi, wyobraźnią ogólną i przestrzenną, uzdolnieniami i zainteresowaniami technicznymi, myśleniem logicznym i kreatywnością
3) adekwatnymi cechami osobowości i temperamentu, wytrzymałością na długotrwały wysiłek, odpornością na stres i zagrożenia, samokontrolą, samodzielnością i umiejętnością podejmowania szybkich i trafnych decyzji
1.6 Pogotowie ratunkowe i system ratownictwa medycznego
Historia pogotowia ratunkowego na ziemiach polskich rozpoczyna się u schyłku XIX wieku (Winiarek et al. 2007) i ma podłoże w dużej mierze wojskowe (Konieczny, 2008). Już w 8 lat po udostępnieniu pierwszych tego typu usług w Europie (pogotowie wiedeńskie rozpoczęło swoją działalność w 1883 roku) na terenie Krakowa rozpoczęło swoją działalność Krakowskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (wkrótce zaś w ślady Krakowa poszły inne miasta, m.in. Warszawa, Lwów i Łódź). KOPR dysponowało początkowo jednym ambulansem konnym, a od 1917 roku również przystosowanym do tego celu pojazdem
odnalezione wzmianki w literaturze tematycznej wskazują na rok 1887, jako na datę założenia pierwszej instytucji o charakterze pogotowia ratunkowego. Towarzystwo Doraźnej Pomocy Lekarskiej, utworzone przez Józefa Zawadzkiego oraz Konstantego Przeździeckiego w Warszawie zorganizowane zostało na wzór instytucji wiedeńskiej, opierało się na składkach publicznych i wykorzystywało pojazdy konne, podobnie jak ówczesna Straż Ogniowa (Rychter, 1985). Mimo wprowadzenia w 1909 roku pierwszych sanitarek silnikowych w dalszym ciągu wykorzystywano pojazdy konne, głównie do przewozów lżej chorych. Dopiero rok 1935 umożliwił Towarzystwu wykorzystywanie środków z budżetu państwa,
po podpisaniu umowy z Ubezpieczalnią Społeczną.
(www.muzeum.warszawa1939.pl, 2009). Poznańskie zasoby taborowe, należące do Lekarskiego Pogotowia Ratunkowego im. Marszałka Piłsudskiego, według słów ówczesnego Sekretarza instytucji – dr Franciszka Białokura (Konieczny, 2008), składały się zaś z trzech przystosowanych pojazdów samochodowych.
Okres powojenny to, od 1945 roku, czas prac nad rekonstrukcją systemu, ale w oparciu o nowe struktury państwowe i w pełni publiczne źródła finansowania, zaś przełom 1989 roku to kolejne zmiany – z jednej strony możliwość pozyskania nowszego sprzętu (również transportowego), ale jednocześnie znaczące ograniczenie możliwości finansowych państwa, a przez to obniżenie poziomu ogólnej wydajności zabezpieczenia medycznego. Wymiana taboru kolumny sanitarnej rozpoczęła się w roku 1992 (Włodarczyk et al., 2010), ze względu na znaczące zużycie pojazdów dotąd użytkowanych (najczęściej produkcji rodzimej – Warszawa, Nysa, Fiat 125p w wersji kombi lub samochodów pochodzących z państw bloku wschodniego).
Obecnie eksploatowane pojazdy obsługi medycznej nie odbiegają standardami od pojazdów wykorzystywanych w krajach europejskich (Włodarczyk et al., 2010).
Pojazd uprzywilejowany ratownictwa medycznego (zwany popularnie karetką lub ambulansem) jest „ruchomą placówką otwartej pomocy leczniczo-profilaktycznej, zwykle w specjalnym samochodzie” (Encyklopedia GW/PWN, 2005, s. 304). Naziemne ratownictwo medyczne, wyposażone w odpowiedni
sprzęt, spełniający cechy techniczne i jakościowe określone w Polskich Normach dla ambulansu medycznego – samochodu ratownictwa medycznego PN-EN 1789:2008, przenoszących europejskie normy zharmonizowane zgodnie z przepisami ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym; (Załącznik nr 3 do zarządzenia Nr 82/2007 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia; Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu niezbędnego wyposażenia Dz. U. z 2003 r. nr 32, poz. 262 z późn. zm.; Opracowania Normalizacyjnych Komisji Problemowych KT 284 ds. Sprzętu, Narzędzi i Urządzeń Medycznych Mechanicznych) posiada również przywileje drogowe, pozwalające na sprawniejsze przemieszczanie się na miejsce zgłoszenia. Konieczne staje się w związku z tym wystandaryzowane oznaczenie pojazdów transportu medycznego
W myśl § 28. 1. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury „karetka sanitarna powinna mieć barwę białą, kremową lub żółtą samochodową z niebieskim pasem wyróżniającym; dla karetki reanimacyjnej dopuszcza się dodatkowo pasy wyróżniające barwy czerwonej, umieszczone wokół dachu oraz bezpośrednio pod pasem barwy niebieskiej.
2. Przepisu ust.1 nie stosuje się do wojskowej karetki sanitarnej, która powinna być oznakowana emblematem czerwonego krzyża na białym tle, umieszczonym co najmniej na każdym boku pojazdu; karetka ta może być również oznakowana pasem wyróżniającym barwy niebieskiej.”
Do 2007 roku (a więc do momentu wejścia w życie ustawy o państwowym ratownictwie medycznym) wyróżniano następujące typy ambulansów:
1) Typ „R” – z zespołem reanimacyjnym 2) Typ „W” – z zespołem wypadkowym 3) Typ „N’ – z zespołem neonatologicznym
Prócz powyższych typów na system transportu medycznego składały się również karetki ogólnolekarskie, transplantologiczne, czy też przewozowe i pojazdy nocnej pomocy lekarskiej.
Ustawowa zmiana wprowadziła podział na zespoły podstawowe i specjalistyczne, co pociągnęło za sobą konieczność zmiany oznaczeń pojazdów taboru samochodowego. W chwili obecnej system ratownictwa medycznego zakłada konieczność funkcjonowania dwóch typów ambulansów: typu „P” (dla zespołu podstawowego) i typu „S” dla potrzeb zespołu specjalistycznego (Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym 2006; Poździoch, Guła, 2008). Równolegle jednak instytucje spoza systemu ratownictwa wykorzystują pojazdy o odmiennych od systemowych oznaczeń. Swoje pojazdy obsługi medycznej posiada również wojsko i straż pożarna (Gil, 2005).
Na potrzeby prowadzonych badań wszystkie rodzaje medycznych pojazdów uprzywilejowanych oraz świadczone nimi usługi o charakterze medycznym i transportowym, niezależnie od ich formalnego przyporządkowania zostały określone zbiorczo mianem transportu sanitarnego. Uprawnienia do kierowania pojazdami uprzywilejowanymi w transporcie posiadają wszyscy badani kierowcy. Do zadań realizowanych przez kierowców może należeć również transport chorych, narządów do transplantacji lub materiałów medycznych, przy czym nie muszą być to działania prowadzone pojazdem poruszającym się na prawach pojazdu uprzywilejowanego.