CZĘŚĆ IV. KIERUNKI
IV.8. POLITYKA KOMPOZYCJI URBANISTYCZNEJ
Kompozycja urbanistyczna miasta to powiązanie zabudowy i zagospodarowania terenów w układ przestrzenny charakteryzujący się określonymi cechami w zakresie usytuowania ciągów komunikacyjnych, rozlokowania budynków także względem ciągów komunikacyjnych, występowania przestrzeni publicznych i terenów zielonych, rekreacji itp.
Kompozycja urbanistyczna miasta świadczy o jego tożsamości, wizerunku, identyfikacji mieszkańców z danym obszarem.
Mając na uwadze historię Konina w zakresie utworzenia nowej odrębnej tkanki miejskiej na prawym brzegu Warty, zauważalna jest w znacznej mierze odmienność poszczególnych części miasta, która związana jest także z założeniami występującymi przy ich powstawaniu. Kompozycja urbanistyczna miasta była silnie determinowana funkcją dedykowaną dla poszczególnych obszarów. Przykładem takim jest Pawłówek, w ramach którego oprócz roli wspierającej dla Starówki, jest kompozycja urbanistyczna oparta na istniejącym układzie drogowym, która zakładała powstanie w miarę zwartej zabudowy uzupełnionej przez skwery i pasy zieleni. Wilków, Osada, Laskówiec i Grójec z kolei swoją kompozycją urbanistyczną nawiązują do zabudowy sielskiej, powstałej wskutek włączenia obszarów o zabudowie wiejskiej, rozproszonej, głównie jednorodzinnej i zagrodowej.
Jednym z ciekawszych założeń kompozycji urbanistycznej jest zespół zabudowy w Przydziałkach, nawiązujący zabudową do ukształtowania terenu, z placami i ulicami połączonymi między sobą. Część z dzielnic Konina w ramach swojej kompozycji urbanistycznej wyraźnie pokazuje, iż tworzone były jako baza noclegowa dla pracowników przemysłu, szczególnie dla pracowników kopalni i elektrowni. Przykładem takim są przemysłowe dzielnice Nowego Konina. Świadczy o tym „surowy” charakter elewacji, zwartość zabudowy, ograniczenie ilości zieleni. Wykształcone zostały także osiedla zabudowy wielorodzinnej, takie jak Przydziałki (Osiedle Sikorskiego), Czarków, Glinka i Chorzeń, które wyraźnie stanowią spójne założenia kompozycyjne osiedli wielorodzinnych z terenami zieleni wewnątrzblokowej i wyposażeniem w usługi podstawowe.
W Studium przyjęto główne kierunki rozwoju kompozycji urbanistycznej całego miasta, w ramach których należy dążyć do:
1) uwzględnienia indywidualnego charakteru poszczególnych osiedli w zakresie kształtowania wskaźników i parametrów zabudowy i jej usytuowania, zgodnie z ustaleniami Studium;
2) zachowania elementów charakterystycznych dla danego założenia urbanistycznego, spełniających role identyfikacji i specyfiki przestrzeni i wplatanie w niego nowej zabudowy;
3) zapewnienia czytelności układów;
4) zachowania kompozycyjnych elementów przestrzeni charakterystycznych dla danej przestrzeni;
5) zapewnienia wewnętrznej harmonijności i spójności terenów w ramach danych kompozycji urbanistycznych;
6) domykania układów kompozycyjnych obszarów, poprzez:
• dbanie o zachowanie czytelności hierarchicznego układu terenów,
• jednoznaczne przestrzenne wyeksponowanie terenów publicznych, usług publicznych i innych przestrzeni o dużym znaczeniu dla kompozycji osiedla,
• wykorzystanie zieleni jako elementu spajającego przestrzeń lub przesłaniającego niekorzystne elementy;
7) tworzenia nowych układów kompozycyjnych jako układy zwarte przestrzennie;
8) spójnego powiązania między sobą różnych elementów przestrzeni;
9) minimalizowania konfliktów przestrzennych na granicy styków poszczególnych założeń przestrzennych. W związku z tym na granicy styków zaleca się:
• przeciwdziałanie powstawaniu zabudowy znacznie zróżnicowanej wysokościowo,
• powiązanie ze sobą przestrzeni zieleni i przestrzeni publicznych pomiędzy sąsiednimi układami przestrzennymi,
• tworzenie sieci powiązań pieszych i rowerowych pomiędzy układami urbanistycznymi,
• w przypadku układów znacznie zróżnicowanych tworzenie swoistych buforów w postaci terenów zieleni;
10) właściwego kształtowania głównych ciągów komunikacyjnych i ich obudowy, poprzez:
• ujednolicenie wysokościowe zabudowy wzdłuż ciągów komunikacyjnych,
• wyraźne wykształcenie ścian zabudowy wzdłuż ciągów komunikacyjnych i przestrzeni publicznych,
• ukierunkowanie i obudowę dróg zielenią;
• wyraźne wyodrębnienie przestrzenne miejsc węzłowych;
11) wyraźnego ukształtowania miejsc wjazdowych do miasta poprzez przestrzenne zaznaczenie przekroczenia granic administracyjnych miasta;
12) ukształtowania systemu dominant, stanowiących element podkreślający ważność miejsca, których lokalizacja jest uzasadniona urbanistycznie, kompozycyjnie;
13) ograniczenia możliwości sytuowania reklam, urządzeń reklamowych i szyldów do miejsc do tego predysponowanych niezaburzających walorów urbanistycznych, estetycznych, krajobrazowych obszarów;
14) przyłączenie do miasta, obszarów przestrzennie i funkcjonalnie z nim powiązanych, których zagospodarowanie wyraźnie wskazuje na silne relacje z obszarem miejskim.
Występujące w mieście dominanty zlokalizowane są: w układach kompozycyjnych wymagających podkreślenia rangi obszaru, na zamknięciach elementów widokowych.
W zakresie sytuowania dominant:
• dopuszcza się wyższą wysokość budynku niż wskazana dla strefy, w której ona się znajduje, jednak nie więcej niż o 50%;
• musi być ona spójna z otoczeniem i wpisywać się kompozycyjnie i urbanistycznie w przestrzeń,
• budynki i inne obiekty, zlokalizowane w otoczeniu dominant nie mogą ich przesłaniać i być od nich wyższe.
Osie widokowe i otwarcia widokowe, stanowią charakterystyczne, wyjątkowe dla Konina miejsca, będące jego wizytówką, wpływających na klimat miasta i ukazujących jego walory kulturowe przyrodnicze i krajobrazowe (w przypadku otwarć widokowych).
Na terenie miasta zlokalizowanych jest kilka punktów widokowych m.in. osie widokowe na część staromiejską Konina z Trasy Warszawskiej oraz z ulic Europejskiej, Szpitalnej i Świętojańskiej.
W zakresie osi widokowych, punktów widokowych i otwarć widokowych należy:
• lokalizowanie i kształtowanie nowej zabudowy uwzględniając zachowanie osi i otwarć widokowych,
• nieprzesłanianie cennych widoków i obiektów wpływających na kompozycję przestrzenną miasta,
• wyeksponowanie i uwydatnienie szczególnie wartościowych widoków miasta.
Osie kompozycyjne stanowią element liniowy biegnący przez elementy/układy przestrzenne. W zakresie osi kompozycyjnych należy:
• ochronę szczególnie cennych osi kompozycyjnych obszarów,
• kształtowanie nowej zabudowy i zespołów zabudowy zgodnie z istniejącymi kompozycjami przestrzennymi,
• uwydatnienie szczególnie cennych osi kompozycyjnych.
W ramach polityki kompozycji urbanistycznej szczególne znaczenie ma ochrona zespołu urbanistycznego zabudowy wpisanego do rejestru zabytków: historyczny układ urbanistyczny z 2. poł. XIII– XIX w., gdzie należy stosować się do ustaleń zawartych w ustaleniach Studium zawartych w rozdziale IV.9. Polityka dziedzictwa kulturowego.
W zakresie ochrony zespołów urbanistycznych szczególne znaczenie ma:
• zachowanie głównych elementów zespołów urbanistycznych, w tym ich rozplanowania, układu dróg, przestrzeni publicznych, wnętrz urbanistycznych, gabarytów i formy zabudowy, układów zieleni, kompozycji ulic, ścieżek spacerowych,
• zapewnienie czytelności zabytkowego układu przestrzennego i jego jednorodności,
• nowa zabudowa winna być uzupełnieniem i nawiązaniem do zabytkowej tkanki obszaru/zespołu.