Istotą większości urządzeń technicznych, przeznaczonych dla osób z uszko-dzonym słuchem jest stworzenie możliwości skutecznego odbioru różnego ro-dzaju informacji akustycznej drogą jej wzmocnienia lub zastąpienia działając na inny analizator (np. poprzez światło lub wibrację). Urządzenia te można podzie-lić na następujące grupy:
• indywidualne aparaty słuchowe i implanty ślimakowe,
• urządzenia elektroakustyczne stosowane w pomieszczeniach użytku zbioro-wego, a przeznaczone dla osób z uszkodzeniami słuchu,
• urządzenia osobiste ułatwiające życie.
Aparaty słuchowe i implanty ślimakowe
Podstawowymi pomocami technicznymi dla osób z uszkodzeniami słuchu są aparaty słuchowe. Są to zminiaturyzowane wzmacniacze elektroakustyczne, wykorzystujące technikę półprzewodnikową i układy scalone, umieszczane za-zwyczaj za uchem lub wewnątrz małżowiny usznej i dopasowywane do potrzeb użytkownika tak, aby różne częstotliwości dźwięku wzmacniały w różnym stop-niu, dopasowując charakterystykę wzmocnienia do charakterystyki ubytku słu-chu. Aparaty słuchowe wzmacniają więc i modyfikują dźwięki z otoczenia, do-starczając je do ucha w postaci korzystniejszej akustycznie. Aparaty bardziej złożone posiadają dodatkowe opcje w postaci możliwości korzystania z innych urządzeń zewnętrznych, takich jak telefon i pętla induktofoniczna (z odbiorem przez cewkę indukcyjną), w postaci kompresji dźwięków (głośne dźwięki wzmacniane są mniej niż ciche), automatycznej regulacji wzmocnienia, ograni-czenia maksymalnego wzmocnienia dźwięku itd. Niektóre droższe aparaty po-siadają zdalne sterowanie pilotem (regulacja głośności, opcje), co ma szczegól-ne znaczenie dla osób starszych, mających problemy z maszczegól-newrowaniem przy małych pokrętłach aparatu.
Charakterystyczną cechą odbioru dźwięków przez aparat słuchowy jest znaczne pogarszanie się jakości i komfortu słyszenia w miarę wzrastania odle-głości pomiędzy źródłem dźwięku a mikrofonem aparatu. Oznacza to, że osoba korzystająca z aparatu słuchowego tym lepiej będzie rozumieć dźwięki, im bli-żej mikrofonu aparatu będą one emitowane. Dźwięki dochodzące z większej odległości są zniekształcane przez dźwięki odbite od ścian pomieszczenia (po-głos). Powoduje to subiektywne wrażenie zlewania się dźwięków, głównie mo-wy, i utrudnienie lub niemożność zrozumienia wypowiedzi. Dlatego też w szkołach i placówkach zbiorowego użytku konieczne jest stosowanie specjal-nych urządzeń wspomagających odbiór przez indywidualne aparaty słuchowe.
Całkowicie innym typem protezy słuchowej jest implant ślimakowy.
Urządzenie to przekazuje przetworzone impulsy dźwiękowe bezpośrednio do ucha wewnętrznego. Podstawowymi elementami urządzenia są elektroda (lub elektrody) i cewka wewnętrzna (wszczepiane operacyjnie do ucha wewnętrzne-go) oraz mikrofon, mikroprocesor i cewka zewnętrzna (zestaw ten umieszczany za uchem, przypomina zazwyczaj zewnętrznie zauszny aparat słuchowy). Odbie-rane przez mikrofon bodźce akustyczne są przetwarzane w części zewnętrznej aparatu na odpowiednie impulsy elektryczne i poprzez cewkę zewnętrzną prze-kazywane indukcyjnie (rzadziej przewodowo) do cewki wewnętrznej, połączo-nej z elektrodą wprowadzoną do wnętrza ślimaka w uchu wewnętrznym. Im-planty ślimakowe mogą mieć zastosowanie wyłącznie w przypadkach głębokich uszkodzeń słuchu. Zastosowanie implantu przywraca słuch w sposób ograniczo-ny i niedoskonały, pozwala jednak odbierać wrażenia akustyczne ułatwiające orientację i odczytywanie z ust. Koszt 1 implantu ślimakowego odpowiada w przybliżeniu cenie 100 średnich aparatów słuchowych.
Urządzenia zbiorowego użytku
W szkołach dla dzieci głuchych i słabosłyszących stosowane są wzmac-niacze elektroakustyczne zbiorowego użytku, składające się z nadajnika i odpowiedniej liczby odbiorników, noszonych przez nauczyciela i uczniów na szyi lub przy pasku. Nośnikiem informacji w tych wzmacniaczach są zazwyczaj fale radiowe, rzadziej promienie podczerwone (w spotykanych jeszcze urządze-niach starszego typu stosowane są połączenia kablowe). Urządzenia te współ-pracują bezpośrednio z indywidualnymi aparatami słuchowymi. W zestawie obejmującym jeden nadajnik i jeden odbiornik stanowią również doskonałą pomoc dla osoby ze znacznym uszkodzeniem słuchu w kształceniu w warunkach integracyjnych na każdym poziomie ze studiami wyższymi włącznie.
Ponadto zarówno w kształceniu dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem, jak i w pomieszczeniach zbiorowego użytku (sale teatralne, kinowe, widowi-skowe, konferencyjne, różnego rodzaju audytoria, kościoły, biura i urzędy, urzędy pocztowe itd.) stosuje się inne urządzenia doprowadzające dźwięk bez-pośrednio do aparatów słuchowych. Należy do nich np. pętla induktofoniczna, składająca się ze wzmacniacza elektroakustycznego z wejściem mikrofonowym, magnetofonowym itp. oraz otaczającego pomieszczenie lub jego część odpo-wiednio dobranego przewodu, zazwyczaj miedzianego, zamkniętego w pętlę.
W czasie pracy wzmacniacza, wewnątrz obwodu pętli (oraz w jego bezpośred-nim sąsiedztwie) wytwarza się zmienne pole elektromagnetyczne. Pole to może być odbierane i przetwarzane na dźwięk przez znajdujące się w jego zasięgu indywidualne aparaty słuchowe wyposażone w opcję odbioru indukcyjnego (zazwyczaj oznaczaną na aparacie literą T). Innym tego rodzaju urządzeniem
jest zestaw nadajników i odbiorników działających na podczerwień, mogący służyć pomocą osobom z uszkodzonym słuchem zarówno w dużych pomiesz-czeniach, jak i np. w domu przy odbiorze telewizji.
Popularną na świecie pomocą techniczną dla osób głuchych stała się tele-gazeta, będąca bieżącym źródłem informacji o świecie, a w szczególności sta-nowiący jej element teletekst, za pośrednictwem którego stacja telewizyjna emituje napisy do filmów, programów informacyjnych, publicystycznych, edu-kacyjnych itd.
Urządzenia osobistego użytku
Do najpopularniejszych urządzeń osobistych należą różnego rodzaju bu-dziki dla niesłyszących. Podstawowym efektem „dzwonienia” jest przerywa-ne światło o regulowaprzerywa-nej lub stałej mocy (żarówka zwykła, halogenowa lub flesz) lub efekt wibracyjny uzyskiwany z wibratora umieszczanego pod podusz-ką (czasem w „jaśku”), mocowanego do obudowy łóżka lub w krańcowych przypadkach przypinanego klipsem bezpośrednio do nocnej odzieży. Budzik może dodatkowo posiadać opcję dźwiękową.
W mieszkaniach prywatnych osób niesłyszących instalowane są sygnaliza-cje świetlne informujące o dzwonku do drzwi, dzwonku telefonu, płaczu dziec-ka (tzw. elektroniczna niania), dzwonieniu budzidziec-ka itp., często połączone w sieć z centralką sterującą i sygnalizatorami we wszystkich pomieszczeniach. Warto tu nadmienić, że w domu osoby niesłyszącej podobne funkcje może także speł-niać odpowiednio wytresowany pies.
Wiele uczyniono, aby umożliwić osobom z uszkodzonym słuchem korzy-stanie z telefonu. Dla osób słabosłyszących istnieją aparaty telefoniczne z wbudowanym wzmacniaczem i sygnalizatorem optycznym, a także wzmacnia-cze dostawiane do aparatu lub nakładane na słuchawkę (przy czym wzmacniacz nie jest połączony przewodowo z aparatem, lecz odbiera informacje indukcyjnie lub akustycznie). Istnieją również urządzenia umożliwiające odbiór telefoniczny osobom praktycznie niesłyszącym. Są to tekstofony (telefony piszące) oraz najnowsze osiągnięcie techniki – wideotelefony, a ponadto coraz więcej osób niesłyszących korzysta z faksów. W wielu krajach placówki użyteczności pu-blicznej, takie jak poczty, banki itp. są wyposażone w tekstofony i faksy do użytku publicznego.
W ostatnich latach pojawiły się programy komputerowe służące nauce mowy i komunikacji językowej dzieci niesłyszących. Znajdują one zastosowa-nie przede wszystkim w szkołach dla dzieci zastosowa-niesłyszących oraz w gabinetach logopedycznych.