Niezależnie od „Polityki energetycznej Polski do 2030 roku”przyjętej przez Radę Ministrów w listopadzie 2009 r. powstało inne opracowanie do-tyczące przyszłości polskiego sektora energetycznego, a mianowicie Alter‑
natywna polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Opracowanie to zostało przedstawione publicznie w marcu 2009 r. w Sejmie RP przez niezależny zespół skupiony wokół Instytutu na rzecz Ekorozwoju. Oba dokumenty analizują konsumpcję i produkcję energii w elektroenergetyce, sektorze ga-zowym i ciepłownictwie. APE analizuje też sektor transportu jako istotne źródło emisji gazów cieplarnianych i konsumenta energii. Jednakże pomię-dzy PEP 2030 a APE istnieją fundamentalne różnice. Fundamentalne, po-nieważ dotyczą podstawowych założeń oraz zastosowanej metodyki.
Punktem wyjścia PEP 2030 jest zakładany poziom rozwoju gospodarcze-go kraju i wynikający z niegospodarcze-go poziom konsumpcji energii. Z tegospodarcze-go poziomu oraz z przyjętego energy mix wynika poziom emisji gazów cieplarnianych.
Przyjęty energy mix wynika głównie z unijnych zobowiązań Polski (OZE) oraz wymogów bezpieczeństwa energetycznego (elektrownie jądrowe).
Punktem wyjścia APE jest konieczność dotrzymania zakładanego po-ziomu redukcji emisji CO2.Przyjęty dopuszczalny pułap emisji wynika z „Polityki klimatycznej Polski do 2020 roku”, która za cel postawiła osią-gnięcie redukcji emisji o 40% w 2020 r. w stosunku do 1988 r. Poziom ten, czyli 338 mln ton CO2, jest też zgodny z założeniami europejskiego pakietu klimatyczno-energetycznego (20% redukcji w latach 2005–2020).
W APE zastosowano również inną metodykę tworzenia dokumentu, tak co do treści (przyjęto podejście scenariuszowe, a więc analizowano wiele mixów energetycznych, a nie tylko jeden), jak i co do sposobu budowy do-kumentu. Praca nad APE miała charakter publiczny, wzięło w niej udział
4 autorów, 13 ekspertów, a konsultowana była przez blisko 400 osób w trak-cie ponad 10 spotkań.
Tym bardziej interesujące jest, że w perspektywie 2020 r. oba opracowa-nia bardzo mało różnią się w zakresie oceny wymaganego potencjału inwe-stycji. Istotne różnice pojawiają się w latach 2020–2030, a to głównie z racji intensywnego promowania energetyki jądrowej w PEP 2030, a odnawialnej w APE. W wybranym ostatecznie scenariuszu wiodącym APE energety-ka jądrowa nie występuje, proponowany jest natomiast znacznie większy niż w polityce rządowej udział OZE w produkcji energii elektrycznej (30%) w 2030 r. Ilustruje to tabela 2.
Tabela 2. Prognozowane wartości dotyczące wytwarzania i konsumpcji energii według PEP 2030 i APE
PEP 2030 APE (1)* APE (2)*
2020 2030 2020 2030 2020 2030 Udział OZE w bilansie energii produkowanej 17,8% 17,5% 21,7% 29,7% 19,2% 36,3%
Produkcja energii elektrycznej brutto (TWh) 169,3 217,4 166,1 205,0 171,2 192,6 Produkcja energii elektrycznej z OZE (TWh) 30,1 38,0 36,1 60,9 33,0 69,9 Zużycie energii finalnej (TWh) 130,3 172,1 131,3 166,1 135,2 156,0
* APE (1) to scenariusz tworzony jeszcze przed kryzysem finansowym, a APE (2) to scenariusz uwzględniający kryzys.
Źródło: „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku”, Ministerstwo Gospodarki, 2009; Alterna‑
tywna polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Raport techniczno‑metodologiczny, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2009.
Prześledzenie danych w tabeli 2 wskazuje, że do roku 2020 różnice w prognozach są niewielkie (a do 2015 praktycznie żadne, bo do tej daty żadna inwestycja jądrowa nie zostanie rozpoczęta). Wniosek stąd zgodny – w najbliższym czasie (2010–2015) pozostaje w Polsce poprawić efektywność energetyczną, rozwijać OZE (głównie energetykę wiatrową i agroenergety-kę) oraz modernizować istniejące elektrownie węglowe. Przewiduje się też niewielki udział elektrowni gazowych.
Obydwa analizowane dokumenty w podobny sposób przewidują wyso-kość nakładów inwestycyjnych w elektroenergetyce (wykres 2). Nie ma też zasadniczych różnic w prognozowanym poziomie inwestycji w gazownic-twie. Według PEP 2030 do roku 2020 wyniosą one 7,8 mld euro, natomiast według APE 10 mld euro.
Istotne różnice pojawiają się natomiast w szacunkach koniecznych nakładów inwestycyjnych dotyczących okresu 2020–2030 (tabela 3). PEP 2030 przewiduje, że w sektorze elektroenergetycznym konieczne inwestycje w tym okresie kosztować będą 39,9 mld euro. Według APE koszty te sięgną
Wykres 2. Szacunek koniecznych nakładów inwestycyjnych w elektro‑
energetyce do roku 2020 według PEP 2030 i APE
18,5
Źródło: jak pod tabelą 2.
50,9 mld euro. APE dokonuje również próby kwantyfikacji kosztów w cie-płownictwie i sektorze gazowym (czego nie robi PEP 2030). Stąd znacznie wyższe przewidywane całkowite koszty realizacji polityki energetycznej – według APE w okresie 2020–2030 wyniosą one około 110 mld euro.
Tabela 3. Poziom inwestycji w energetyce w latach 2021–2030
(mld euro)
Poziom inwestycji Energia elektryczna Gaz Ciepło
PEP 2030 Generacja
Źródło: jak pod tabelą 2.
Z porównania wyników PEP 2030 i APE – analiz opracowanych przy różnych założeniach i z wykorzystaniem różnych metodologii, łatwo wycią-gnąć jeden, podstawowy wniosek: w Polsce można osiąwycią-gnąć redukcję emisji gazów cieplarnianych na poziomie 20% w latach 2005–2020. Warunkiem uzyskania takiej redukcji jest głęboka modernizacja i restrukturyzacja
sek-tora energetycznego. Koszt niezbędnej restrukturyzacji można szacować na około 100–110 mld euro. Pozwoli to na redukcję poziomu rocznej emisji CO2 o 107 mln ton do 2020 r. Kwestia redukcji emisji w dłuższym okresie nie jest tak jednoznaczna. PEP 2030 zakłada wzrost emisji gazów cieplar-nianych w latach 2020–2030. Założenie to może okazać się niemożliwe do zrealizowania z powodu przewidywanych restrykcji unijnych i światowych porozumień w dziedzinie ochrony klimatu.
Fakt, że w okresie 2021–2030 omawiane prognozy rozbiegają się dia-metralnie, tak w zakresie poziomu inwestycji, jak i poziomu emisji gazów cieplarnianych wynika w dużej mierze z tego, że scenariusz PEP 2030 za-kłada intensywne inwestowanie w zeroemisyjną energetykę jądrową. Jed-nak osłabienie wysiłku inwestycyjnego po 2020 r. i akceptacja dla wzrostu emisji wydają się trudne do obrony.
Wnioski
PEP 2030 uznać można za najlepszą z dotychczasowych polityk ener-getycznych, co nie oznacza, że dokument nie zawiera pewnych słabości.
Większość z nich, jeśli nie wszystkie, można usunąć bądź poprawiając do-kument, bądź uzupełniając go dodatkowymi opracowaniami – w większo-ści i tak niezbędnymi do wykonania. W wielu miejscach brakuje ustalenia czasowego horyzontu realizacji celu. Braki w tym zakresie będą musiały być uzupełnione w „Narodowym programie redukcji emisji gazów cieplarnia-nych”, przygotowywanym przez rząd.
Generalnie brakuje próby finansowego wyliczenia planowanych dzia-łań (szczególnie inwestycyjnych). I te braki będą musiały być uzupełnione w opracowywanym „Narodowym programie redukcji emisji gazów cieplar-nianych”.
Potrzebne jest wskazanie źródeł finansowania inwestycji. Program akwizycji środków poprzez giełdę lub inwestora strategicznego będzie ab-solutnie niewystarczający. Wartość spółek Skarbu Państwa w sektorze elek-troenergetycznym to około 20 mld euro. Jest oczywiste, że finansowanie długiem nie może przekroczyć wartości finansowanych podmiotów. Po-wyższe stwierdzenia wskazują na potrzebę budowy specjalnego systemu finansowania niezbędnych inwestycji, w szczególności w zakresie restytucji mocy systemowych, budowy bloków wyposażonych w instalacje CCS oraz elektrowni atomowych.
Nieobecne w PEP 2030 są konkretne odniesienia do realizacji europej-skiego pakietu klimatyczno-energetycznego. Tę kwestię częściowo nadrabia raport firmy McKinsey & Company na temat krzywej potencjalnych
kosz-tów redukcji emisji14. Zagadnienie to powinno być rozwinięte w programie redukcji emisji gazów cieplarnianych.
W konkluzji ostatecznej można stwierdzić, że PEP 2030 stanowi dobry krok na drodze do nowoczesnej, zrównoważonej i przyjaznej dla konsu-menta energetyki, pod warunkiem, że po pierwsze polityka tam zaprezen-towana będzie odpowiednio rozwijana i uzupełniana, a po drugie będzie rzeczywiście realizowana, co nie zawsze miało miejsce w przypadku po-przednich dokumentów tego typu.
Bibliografia
Alternatywna polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Raport tech‑
niczno‑metodologiczny, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2009.
Directive 2009/31/EC of the European Parliament and of the Council of 23 April 2009 on the Geological Storage of Carbon Dioxide (CCS).
Energy Performance of Buildings Directive 2002/91/EC of the Europe-an Parliament Europe-and of the Council of 16 December 2002.
Energy End-use Efficiency and Energy Services Directive 2006/32/EC of the European Parliament and of the Council of 5 April 2006.
Greenhouse Gas Emission Allowance Trading Scheme Directive 2009/29/EC of the European Parliament and of the Council of 23 April 2009.
„Polityka energetyczna Polski do 2030 roku”, Ministerstwo Gospodarki, 2009.
14 Jest on przedstawiony w niniejszym tomie na s. 109–135.