Praca nad programami

Nauczyciele zaangażowani w realizację Projektu „Szkoła Kluczowych Kompetencji.

Ponadregionalny program rozwijania kompetencji kluczowych uczniów szkół ponadgimnazjalnych Polski centralnej i południowo-zachodniej” rozpoczęli swój udział w Projekcie od przygotowania dla uczniów własnych programów nauczania. Innowacyjność przygotowanych przez nauczycieli programów polegała na uwzględnieniu w nich szeroko pojętej koncepcji kształtowania kompetencji kluczowych. Aby to było możliwe, pracę nad programami poprzedziły dwa spotkania szkoleniowe w Poznaniu ze specjalistami od programów nauczania oraz szereg działań umożliwiających dostosowanie przygotowywanych przez nauczycieli programów do warunków szkoły oraz uwarunkowań lokalnych. Na specjalnych konferencjach spotkali się nauczyciele, uczniowie, przedstawiciele organów prowadzących szkoły, przedstawiciele pracodawców z regionu, przedstawiciele kuratoriów. Celem spotkań było określenie wspólnych celów oraz potencjału i uwzględnienie ich w programach. Przeprowadzono analizę szans i zagrożeń, mocnych i słabych stron szkoły i środowiska lokalnego. Po spotkaniach autorzy programów uzyskali obraz potencjalnego odbiorcy programu. Dodatkowo specjaliści z zakresu socjologii sporządzili dla piszących programy raporty, z których nauczyciele uzyskali informacje o potrzebach rynku, poszukiwanych zawodach, potencjalnych ofertach pracy dla kształconych przez siebie uczniów, oczekiwaniach pracodawców itp. Spotkania wraz z raportami stanowiły solidną podbudowę do realizacji postulatu uwzględniania w programach nauczania specyfi ki szkoły oraz możliwości i kompetencji adresatów programu.

Sami autorzy programów poddali je wstępnej ocenie-samoocenie, np., w zakresie obcych nauczyciele sprawdzali następujące parametry programów:

42

Arkusz samooceny konstruowanego programu kształcenia umiejętności kluczowych w zakresie języka obcego nowożytnego.

Program zawiera/ uwzględnia TAK NIE

informację o tym, jakiego przedmiotu nauczania dotyczy

informację o autorze m.in. jego kwalifi kacjach i doświadczeniu zawodowym informację o typie szkoły, dla którego jest przeznaczony

informację o użytkownikach programu w kontekście uwarunkowań lokalnych założenia dydaktyczne na jakich została oparta jego koncepcja

założenia wychowawcze na jakich została oparta jego koncepcja

Podstawę Programową Kształcenia Ogólnego z języka obcego nowożytnego (wariant: A,B,C);

a) treści

b) wymagane osiągnięcia

standardy wymagań egzaminacyjnych przedstawione w Informatorze maturalnym liczbę godzin przewidzianą na jego realizację

cele ogólne określone w Podstawie Programowej Kształcenia Ogólnego w zakresie języka obcego nowożytnego

cele uwzględniające uwarunkowania lokalne, regionalne i specyfi kę szkoły (wnioski i rekomendacje z diagnoz)

cele uwzględniające profi l kształcenia zawodowego danej szkoły cele pozwalające rozwijać KK w zakresie wiedzy językowej cele pozwalające rozwijać KK w zakresie umiejętności językowych cele pozwalające rozwijać KK w zakresie kształtowania postaw czytelnie ustrukturyzowany materiał nauczania

sposoby osiągania założonych celów, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów (metody i techniki pracy)

metody i techniki pracy sprzyjające rozwijaniu kompetencji kluczowych opis założonych osiągnięć ucznia

wykaz kompetencji kluczowych osiąganych przez ucznia podczas realizacji programu propozycje metod sprawdzania, oceniania oraz kryteriów oceniania osiągnięć ucznia przykładowy test/sprawdzian/zadania wraz z kryteriami oceniania

przykładowy scenariusz lekcji

warunki wdrożenia, w tym kwalifi kacje nauczyciele, warunki lokalowe i materialne

wyposażenie szkoły, środki dydaktyczne oraz koszty fi nansowe niezbędne do jego wdrożenia projekt ewaluacji programu

przykładowe arkusze ewaluacji, karty samooceny itp.

propozycje podręcznika/ów ułatwiających jego realizację literaturę pomocniczą wspomagającą nauczyciela

PROGRAM JEST:

możliwy do zrealizowania we wskazanym czasie

poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym napisany jasno, zwięźle, poprawną polszczyzną

w pełni zgodny z formalnymi wymaganiami określonymi w Rozporządzeniem MEN z dnia 8 czerwca 2009

zgodny z aktualną wiedzą merytoryczną, metodyczną i psychologiczną

Założono również, że po przystąpieniu do realizacji programów zostanie przeprowadzona diagnoza psychologiczna uczniów oraz diagnoza ich wiedzy i umiejętności na starcie z przedmiotu, z którego miały być rozwijane kompetencje kluczowe. Badanie uczniów na starcie dało nauczycielom pełniejszy obraz oraz możliwość konfrontacji celów stawianych w programach z możliwościami ich uczniów i wychowanków. Był to kolejny (po samoocenie) moment ewaluacji napisanych przez nauczycieli programów i sprawdzenie, czy dobrze scharakteryzowali i określi odbiorcę swoich oddziaływań.

Na szkoleniach i warsztatach nauczyciele poznali formalne aspekty warunkujące jego poprawność oraz odbyli powtórkę z metodyki nauczania, gdyż program to opis sposobu realizacji założonych w programie celów. Kolejnym etapem były konsultacje programów online z wyznaczonymi konsultantami i dokonywanie w nich stosownych korekt.

Tak przygotowane programy trafi ły do opiniowania. Każdy program był opiniowany przez dwie osoby: nauczyciela tego samego przedmiotu oraz konsultanta-specjalistę z zakresu tworzenia programów nauczania. Programy podlegały ocenie w kilku zakresach:

zgodności pod względem formalnym i merytorycznym z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie dopuszczenia do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia; zgodności z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół; poprawności pod względem merytorycznym i dydaktycznym; innowacyjności w zakresie założeń i celów wynikających z postulatu kształtowania kompetencji kluczowych, oraz możliwości wsparcia ucznia w zakresie kształcenia zawodowego.

Programy opracowane przez nauczycieli są programami kształcenia ogólnego dla przedmiotów objętych wsparciem: języki obce (język angielski, niemiecki lub rosyjski), matematyka, geografi a, fi zyka, przedsiębiorczość, technologia informacyjna na IV. etapie edukacyjnym. Wszystkie programy obejmują cały etap edukacyjny. Programy zgodnie z Rozporządzeniem stanowią opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, tu z uwzględnieniem kształtowania kompetencji kluczowych.

Wszystkie programy zawierają wymagane formalnie:

a) szczegółowe cele kształcenia i wychowania,

b) treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego (dodatkowo wraz z przykładami realizacji),

44

c) sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany,

d) opis założonych osiągnięć ucznia,

e) propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia.

Ponadto w programach znalazły się cele wynikające z diagnozy potrzeb rynku, kształcenia w zawodzie, kształtowania kompetencji kluczowych oraz projekty ewaluacji programu.

Atuty programów:

Programy nauczania autorstwa nauczycieli biorących udział w Projekcie Szkoła Kluczowych Kompetencji pozwalają nauczycielowi na dużą elastyczność, są dostosowane do warunków i możliwości ich realizacji w placówkach macierzystych nauczycieli. Większość zaproponowanych programów opiera się na przesłankach pedagogiki humanistycznej. Nauczyciele proponują nauczanie adekwatne do potrzeb, zdolności i możliwości uczniów. Uczeń jest w centrum zainteresowania i procesu dydaktycznego, nauczyciele stwarzają mu warunki do wzbogacenia własnej osobowości, rozwijania własnego, indywidualnego stylu uczenia się, samodzielnego kierowania nauką czyli autonomii.

Większość autorów zapewnia, iż realizacja ich programów gwarantuje wszechstronny rozwój ucznia w obszarach – wiedza, umiejętności i kształtowanie postaw.