{„Jak Prawda i Krzywda panowali11.)
Dawno, to Prawda z Krzywdo żyli w zgodzie, tak, jakmoja zo na z waso zono, moja sąmsiada z waso sąmsiado—żylipo sąmsiedz-ku. Ale Krzywdę wzięni do urzandu, bo przez Krzywdy nie osąndzo, bo przez Krzywdy w urzandzie nic nie zrobio, a Prawda zacęna schodzić na nic. Kiepsko było zyć Prawdzie, aze posła do nieba i drabinkę wzięna ze sobo. Ale w niebie Prawda wynędzniała, wy chudła, bo nie miała co robić—ta wzięna kij i posła w świat z tor-bamy.
Idzie sobie Prawda, a Krzywda jedzie powozem—rozperła sie, ajak zobaceła Prawdę, mówi: „Dzień dobry, Prawdo!“ —„Dzień do
bry, Krzywdo!“ — „A moja Prawdo, a siadaj ze mno do powozu!“—
Siadła Prawda do powozu i zacęna sie żalić, ze tak i (= jej) źlena świecie, nic i (= jej) dać nie chco, wsandzie (= wszędzie) palcamy wytykajo.
Jado sobie pod miasto, a pod tym miastem stoją wielgie siubie- nice. Krzywda mówi Prawdzie: „Bandzie ci dobrze na świecie, tyło pozwól sobie ocy wyjąć.“ — „A dobrze!“ — Wzięna Krzywda noża z kality, wyjęna Prawdzie ocy i kinęna (=rzuciła) pod powóz, a Prawdzie kazałaśleźć i pod siubienico siedzieć. Bando ludzie je chać, kozdy bandzie widział, ze Prawda ślepa, nic nie widzi—można robić co chcióć, siedzi Prawda pod siubienico, siedzi lat siedem, a zdaje i { — jej) sie, ze dopiero przysła: nic nie wie, co sie dzieje na
świecie.
Aze raz w nocy słysy furkot, sielest jakisiś,siumrawe1) w gó
rze i jakieś glosy —a to beli te wisielce, co na siubienicach wisieli.
’) wichura.
548 WITO WT.
Jeden mówi: „W.tym kamieniu leży we środku trawa: a kto to tra wo ocy posmaruje, to wyzdrowieje.“ — Drugi mówi: „A w tym kró
lestwie to je królewic chory na suchoty; i tyło doktory i flejciery le- kujo, a nic nie wiedzo, ze w tym pokoju, gdzie królewic śpi, pod po dłogo siedzi korop1) wielgi; to jak królewic pluje, to on ściąga te śliny w siebie. Jak kto zabije koropa, bandzie królewiczdrów.“ — Trzeci mówi: „W tym królestwie niemajo wody, a tam je kamień:
a jak go podnieść, to woda wielga tryśnie.“
Prawdajuz nie cekä, lćzie po ziami, trze to trawo ocy i wsyst
ko widzi. Idzie dalej, wyzwala królewica; idzie do miasta, powiada, zęby podnieśli kamień, to woda bryźnie. Wsystko się Prawdzie uda
ło. Ludzie mówio: „Kto to zrobiel? prawda.“— „Cyja Prawda? Moja prawda.“—„Cyja krzywda? Twoja krzywda.“
Wsyscy tera naKrzywdę: wzięni—Krzywdę wykinęni z urzan-du, a Prawda wysłana wierzch—Prawda wysła na paniąm. Jedzie sobie Prawda powozem, a Krzywda, zgarbiona, lezie piesko.
„Dzień dobry, Krzywdo!“—„Dzień dobry, Prawdo!“—„A sia daj ze mno do powozu!“ —- Siadła Krzywda do powozu i zacęna sie żalić, ze tak i (= jej) źlenaświecie: „A jak ja ci dobrze poredziła!“—
„Jak chces — mówi Prawda — ja ci dam chlćb: trza ci ocy wyłu- pić. Siąńdzies sobie pod siubienico itam wsystko usłysys.“ — Wyjena śwaj e 2) porządnąm,jako-nijako wydłubyła Krzywdzie ocy.
Siedzi Krzywda pod siubienicąm, siedzi lat siedem, a zdaje i (=jej) sie, ze dopiero przysła. Aze raz w nocy słysy furkot, sium- rawe w powietrzu wielgąm, a to te wisielce mówio. Jeden mówi:
„Akto ten otwór w kamieniu zrobił?“ —A drugi mówi: „A kto kró
lewica do zdrowia przyprowadziel?“ — Trzeci mówi: „A Prawdzie kto ocy wstawił?“—Wsyscy mówio; „Musiał kto podsłuchiwać.“— Spuścili sie na dół, a tu pod siubienicąm siedzi baba, jak kopicą- Wziąn jeden i leb Krzywdzie ukrancil, i tak Krzywdę djabli wzięni, a teraz ludzie mówio: „A gdzie moja krzywda? krzywdę djabli wzię
ni! Niama krzywdy:—moja prawda!“
(Opowiadał Franek Komoń (Golat) z Turowa.)
) ropucha. ’) śwaja = szydło.
BAŚNI Z POWIATU RADZYŃSKIEGO. 549 XII. Sążeń brody, piędź wzrostu.
Jeden król pojechał na polowanie, i w lesie, pod chojarem, nalńz cłowiecka, jak piędzie; tak sadza go w klatkę i puska pality *), zęby pany i królowieprzyizdzali na przypatrywisko.
*) palit =, palet, awizacja, ogłoszenie. a) Strp. mizinny. miezinny, t. j.
mały (palec u ręki); por. ros. mezinnyj, mezinees.
Wychodzi go zobacyć ten syn królewski, a ten—„sążeń brody, piędzią urody“—mówi do niego: „Wypuść ty mie, aja tobie zrobię, co ty zechces.“—„A jak ja ciebie wypusce, kiedy u mamy kluce?“—
„A ty powidz, zęby mamusia cie poiskała, a ty ranke (= rękę) wsa
dzie do kieseni i wymieś.“ — „A jak ja tera kluce wsadzę?“—„A po wiedz, ze cie koosa.“—Tak go wypuścieł.
Jak sadzał kluce, matka go złapała. Do klatki — tego niama!
Przyjechał król do klatki - tego niama! Do żonki — a onamówi, ze
„synam iskała i ón my kluce wyjąn, i tego wypuścieł.“ — On kaze jego wziąść lokajowi i zastrzelić. Kucharz wziąn dubeltówkę i poseł strzelać. Tak ten syn króleski mówi: „Weź, urżnij my miźn y2) pa
lec, toja i przez palca bandę; i zastrzel zająca, i weź jego serce.“— No, i ten kucharz tak zrobieł: zaniós miźny palec i serce z zająca królowi do pokazania. A ten króleski syn idzie jeden dziań i usnąn, jakseł bez las; i przyśniło mu sie, jak sie ten mały cłowiecek nazy
wa. „Sążeń brody, piędzią urody!—przychodź my na pomoc!“—Ón przybył na pomoc i mówi: „Idź do tego króla, i tam potrzeba kuch
cika: i tam służ za kuchcika, aze król bandzie la swoich córek bal wydawał. Cobandzie potrzeba, to ci przyńde z pomoco.“
Potym na balu kuchcik cudownym sposobem przemienia się w pięknego rycerza, i ten wjeżdża na szklaną górę po królewnę, jak w bajce № 2, lub o „Ja»iu i łodydze fasoli.“
(1898. Opowiedziała Wikta Korólczykówna z Turowa.') XIII. Dziecko-wąż.
Posła dziewcynapo wodę do zdroju, i wleciał i (—jej) pieścio-nek w wodę, i nie mogła go znaleźć. Wytoceł sie jez ze zdroju i mó wi i (jej). „Jeślibyś posła za mnie, tobym ci pieścionek oddał.“ — Óna mu przyrzekła. Óna do dom przychodzi, a tu w nocy jez do dźwi przychodzi i śpiewa:
550 WITO \VT.
„Otwórzze my, Perelija, Otwórz ze my, ślicna, miła!
Jakeś w zdroju wodę brała, Toś ty ze mno ślubowała, Perelija moja!
Wsadź mnie za stół, Ślicna, mila!
Dajze my jeść, Perelija, Dajzemy pić, ślicna, miła!
Ścielze łóżko, Perelija, Zagaś ogień, ślicna, miła!
Ona ze strachu puścieła go, a tu ón skore z siebie zdjąn jezie, powiesieł na grzędzie, i z jeża zrobiel sie ładny chłopiec.
(Opowiedziała Pawłowa Gilicha z Turowa.)