Problematyka wizerunku

Wizerunek stanowi dobro osobiste, które bez wątpienia przysługuje oso-bie fizycznej, co wynika z art. 23 k.c. W przypadku osób prawnych kwestia ewentualnego przysługiwania im takowego dobra osobistego jest dalece kon-trowersyjna162, niemniej jednak wymaga rozważenia.

W orzecznictwie wskazano, iż pod pojęciem wizerunku rozumie się rysy

twarzy bądź znamiona sylwetki względnie inne cechy fizyczne człowieka pozwa-lające na jego indywidualizację i identyfikację, stwarzające poczucie tożsamości i niepowtarzalności określające „osobistość” człowieka163. Definicja ta znajduje

155 M. Safjan (red.), op. cit., s. 1198, Legalis.

156 I. Lewandowska-Malec (red.), op. cit., s. 107.

157 M. Safjan (red.), op. cit., s. 1198, Legalis.

158 Ibidem, s. 1198, Legalis.

159 A. Kubiak-Cyrul, op. cit., s. 189.

160 M. Safjan (red.), op. cit., s. 1198, Legalis.

161 A. Kubiak-Cyrul, op. cit., s. 192.

162 Komentarz do art. 43 k.c. [w]: M. Fras (red.), M. Habdas (red.), op. cit.

163 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 marca 2003 r., sygn. I CKN 100/01. Legalis nr 58171.

aprobatę w doktrynie164. Wizerunek jako jedno z dóbr osobistych człowieka

oznacza podobiznę człowieka utrwaloną jako portret, fotografia lub w innej posta-ci165. Wizerunku osoby prawnej nie stanowi ani wizerunek miejsca jej siedziby ani osób, wchodzących w skład jej organów, lub nawet całego zespołu itp., jej elementów (z osobna lub łącznie wziętych)166. Tak rozumiane dobro osobiste nie przysługuje osobom prawnym167.

W doktrynie podkreśla się, iż osobie prawnej nie przysługuje dobro osobi-ste w postaci wizerunku. Przedstawiciele nauki prawa są z reguły zgodni, iż wi-zerunek rozumiany na gruncie art. 23 k.c. stanowi dobro osobiste przysługu-jące jedynie osobom fizycznym168. Również na gruncie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych169 jednoznacznie wskazuje się, iż prawo do wizerunku przysługuje tylko i wyłącznie osobom fizycznym170. Wyżej przytoczone, wynikające z doktryny i orzecznictwa wywody jed-noznacznie wskazują, iż osobom prawnym nie przysługuje dobro osobiste w postaci wizerunku. W orzecznictwie zauważalne jest występowanie pewnych

164 J. Balcarczyk, Prawo do wizerunku i jego komercjalizacja, Warszawa 2009, LEX, P. Wa-silewski, Wolność prasowej wypowiedzi satyrycznej. Studium cywilistyczne na tle porównawczym, Warszawa 2012, LEX, komentarz do art. 13 [w]: M. Zaremba (red.), Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2018, LEX.

165 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 października 2009 r., sygn. III CSK 39/09, Legalis nr 288250.

166 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 maja 1977 r., sygn. I CR 159/77, Le-galis nr 20100.

167 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 listopada 2017 r., sygn. V CSK 81/17, Legalis nr 1715575, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 5 grud-nia 2012 r., sygn. I ACa 1224/12, Legalis nr 1025557, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - I Wydział Cywilny z dnia 20 października 2014 r., sygn. I ACa 456/14, Legalis nr 1163301,

wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - V Wydział Cywilny z dnia 27 czerwca 2017 r., sygn. VI ACa 293/16, Legalis nr 1675943, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - V Wydział Cy-wilny z dnia 1 sierpnia 2019 r., sygn. V ACa 501/18, Legalis nr 2243508.

168 Komentarz do art. 43 k.c. [w]: K. Osajda (red.), op. cit., komentarz do art. 43 k.c. [w]: M. Załucki (red.), op. cit., komentarz do art. 43 k.c. [w]: M. Gutowski (red.), op. cit., komentarz do art. 43 k.c. [w]: J. Gudowski (red.), op. cit., komentarz do art. 43 k.c. [w]: M. Fras (red.), M. Habdas (red.), op. cit., komentarz do art. 43 k.c. [w]: P. Księżak (red.), M. Pyziak-Szafnicka (red.), op. cit., komentarz do art. 43 [w]: K. Piasecki, Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część

ogólna. Komentarz, Zakamycze 2003, LEX.

169 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. 2019, poz. 1231, z późn. zm.).

170 Komentarz do art. 81 u.p.a.p.p. [w]: A. Michalak (red.), Ustawa o prawie autorskim

i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2019, Legalis, komentarz do art. 81 u.p.a.p.p. [w]:

P. Ślęzak, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2017, Lega-lis, komentarz do art. 81 u.p.a.p.p. [w]: E. Ferenc-Szydełko (red.), Ustawa o prawie autorskim

i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2016, Legalis.; Zob. także: S. Ritterman, Komen-tarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937, s. 120, J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autor-skie i prawa pokrewne. Komentarz, Warszawa 2001, s. 533, A. Matlak, Cywilnoprawna ochrona wizerunku, „Kwartalnik Prawa Publicznego”, 2004, nr 2, s. 318–324, wyrok Sądu Najwyższego

- Izba Cywilna z dnia 20 maja 2004 r., sygn. II CK 330/03, Legalis, nr 65950, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 15 października 2009 r. I CSK 72/09, Legalis, nr 182029.

wyjątków od wskazanej reguły. W ostatnim czasie orzecznictwo wyraźnie za-licza do katalogu dóbr osobistych osób prawnych wizerunek, nie mając naj-mniejszych wątpliwości, co do przysługiwania tego typu podmiotom wyżej wymienionego dobra osobistego171. Wskazuje się, iż kryterium zewnętrznego

postrzegania usprawiedliwia także tezę o istnieniu dobra osobistego osoby prawnej w postaci znaku ją symbolizującego. Tak jak zbiór cech fizycznych człowieka, któ-ry poza tym, że stanowi atktó-rybut jego „osobistości” w sensie odczuwania tożsamości i niepowtarzalności, pełni też funkcję indywidualizującą, tak symbol osoby praw-nej jest nośnikiem jej tożsamości w zewnętrznym odbiorze i podobnie jak nazwa czy firma stanowi dobro osobiste osoby prawnej. W tym sensie stanowi wizerunek osoby prawnej172. Znakiem takim może być znak orła wraz z elementami

or-namentyki, który zdobi koronę bramy wejściowej do siedziby uniwersytetu173. W orzecznictwie wskazano, iż używanie charakterystycznych elementów

archi-tektonicznych..., do których należy brama uczelni z jej godłem... przez osobę trze-cią bez zgody władz uczelni stanowi naruszenie wizerunku tej uczelni174.

W doktrynie wskazano, iż rozważania dotyczące przysługiwania osobie prawnej prawa do wizerunku stanowią dylemat natury semantycznej175.

Nie-mniej jednak widoczna jest w orzecznictwie tendencja do przyznawania osobie prawnej dobra osobistego w postaci prawa do wizerunku. Wskazany wydaje się być postulat o konieczności uwzględnienia przez doktrynę pew-nych wyjątków i przyznaniu osobie prawnej swego rodzaju ,,wizerunku” przy uwzględnieniu specyfiki tego podmiotu. Należy jednak, biorąc pod uwagę odpowiedniość stosowania przepisów o dobrach osobistych osób fizycznych do osób prawnych zachować daleko idącą ostrożność.

171 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 7 listopada 2012 r., sygn. I ACa 769/12, LEX nr 1237451, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 stycznia 2014 r., I ACa 666/13, LEX nr 1425370, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 lutego 2014 r., sygn. I ACa 1086/13, LEX nr 1437961, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 lutego 2014 r., sygn. I ACa 784/13, LEX nr 1437910, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 sierpnia 2015 r., sygn. I ACa 544/15, LEX nr 1916612, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. I ACa 636/15, LEX nr 1938374, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 marca 2017 r., sygn. I ACa 138/16, LEX nr 2394843, wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 18 października 2017 r., sygn. I C 1704/16, LEX nr 2413732.; Zob. Także: A. Partyk, Wizerunek osoby prawnej jako jej dobro osobiste, Warszawa 2014, LEX.

172 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 marca 2003 r., sygn. I CKN 100/01. Legalis nr 58171.

173 Ibidem.

174 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 maja 2000 r., sygn. I ACa 1617/99, Legalis nr 50316.

2.8. Pozostałe dobra osobiste osób prawnych