Małgorzata Kuśpit
(dr; Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie)
Postawa twórcza a style radzenia sobie ze stresem przez osoby w okresie wczesnej dorosłości
Wprowadzenie
…Problematyka twórczości jest współcześnie ujmowana w różnych kontekstach. Zajmowanie się analizą funkcjonowania jednostek charakteryzujących się określonym potencjałem twórczym ma niewątpliwie istotne znaczenie zarówno w pedagogice, jak też w psychologii. Współczesna rzeczywistość dostarcza jednostce wielu bodźców. Mają one charakter zarówno pozytywny, jak też negatywny. Coraz częściej wiele osób z tego powodu odczuwa wewnętrzne napięcie spowodowane działaniem różnorodnych stresorów. Stres pojawia się wówczas, gdy mamy do czynienia z zachwianiem równowagi pomiędzy wymaganiami a możliwościami jednostki1. Ten stan często uruchamia szereg negatywnych emocji i przeżyć. Również sposób radzenia sobie w takiego rodzaju sytuacjach zależy od indywidualnych predyspozycji i właściwości osobowości człowieka. Rozdział niniejszy koncentruje się na poszukiwaniu wzajemnych zależności pomiędzy postawą twórczą, na którą składają się określone właściwości, takie jak nonkonformizm czy zachowania heurystyczne, oraz postawą odtwórczą, do której zalicza się konformizm i zachowania algorytmiczne, a stylami radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Badaniami objęto grupę studentów kierunków pedagogicznych w wieku 21-25 lat, dla których umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych mogą mieć istotne znaczenie w podejmowaniu i realizacji celów zawodowych…
Słowa kluczowe : twórczość, postawa twórcza, style radzenia sobie ze stresem Streszczenie : Problematyka twórczości jest ujmowana z perspektywy wielu dyscyplin naukowych. Zajmowanie się analizą funkcjonowania jednostek charakteryzujących się określonym potencjałem twórczym ma niewątpliwie istotne znaczenie zarówno w pedagogice, jak też w psychologii. Twórczość
bowiem ujawnia się w czynnym stosunku człowieka do rzeczywistości, realizacji codziennych zadań i poszukiwaniu skutecznych rozwiązań. Umiejętność rozwiązywania problemów poprzez poszukiwanie różnorodnych rozwiązań oraz elastyczność i oryginalność myślenia to właściwości, które mają istotne znaczenie we współczesnej rzeczywistości społecznej. Dlatego też podjęta w niniejszym rozdziale problematyka koncentruje się na poszukiwaniu wzajemnych relacji pomiędzy postawą twórczą a stylami radzenia sobie ze stresem.
Odpowiednie reagowanie na sytuacje trudne może bowiem mieć istotne znaczenie w konstruktywnym ich rozwiązywaniu. W badaniach posłużono się Kwestionariuszem Twórczego Myślenia KANH oraz Kwestionariuszem Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS.
Dorota Domińska-Werbel
(dr; Państwowa Wyższa Szkoła im. Witelona w Legnicy)
Osobowościowe uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w sytuacji nacisku społecznego
Wprowadzenie
…Badana młodzież gimnazjalna codziennie doświadcza trudnych sytuacji społecznych, ze względu na pojawienie się w nowej sytuacji szkolnej, którą potwierdza wiele badań. Trudne sytuacje społecznych interakcji Maria Tyszkowa definiuje jako takie, w których „wartości i dążenia jednostki podlegają zagrożeniu lub udaremnieniu przez innych ludzi". Wyróżniamy wśród nich sytuacje społecznego konfliktu, ekspozycji (oceny) oraz nacisku społecznego. Z wielu badań wynika, że to właśnie szkoła dla dorastających jest głównym źródłem sytuacji trudnych…
…Wiele badań sugeruje istnienie związku cech temperamentalnych z wybo-rem strategii radzenia sobie w trudnych sytuacjach społecznych. Posiadanie indywidualnego poziomu reaktywności emocjonalnej czy też wytrwałości modyfikuje efekt wpływu środowiska i wyznacza strategie radzenia sobie w wyróżnionych sytuacjach trudnych. Skutkiem tego poznanie uwarunkowań mechanizmów radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej będzie istotne z punktu widzenia uzyskania szerszej wiedzy o tych mechanizmach, które niejednokrotnie pozostaną u osób badanych do późnego okresu dorosłości…
Podsumowanie
…Uzyskane wyniki potwierdziły istnienie związku między cechami tempe-ramentu (szczególnie z cechami odpowiedzialnymi za działanie: wrażliwość sensoryczna, wytrzymałość, aktywność) a stosowaniem strategii obronnych w
sytuacji nacisku społecznego. Znak korelacji wskazuje, iż wraz ze wzrostem aktywności i jednoczesnym obniżaniem się cechy wytrzymałość - wzrasta sto-sowanie agresywnej strategii radzenia sobie w sytuacji społecznego konfliktu.
Osoby reprezentujące wyższe nasilenie tych cech (wyższa aktywność i niższa wytrzymałość) w swoim zachowaniu przejawiają gotowość do podjęcia działań, których celem jest dostarczenie lub uniknięcie stymulacji pochodzącej z zewnątrz organizmu…
…Można przyjąć, że na stosowanie agresywnej strategii radzenia sobie w sy-tuacji nacisku społecznego ma wpływ posiadanie wyższego natężenia cechy aktywności, które to dostarcza osobom kolejnych źródeł stymulacji z uwagi na intensywność czynności, którymi się te osoby charakteryzują. Nastolatek, który podlega naciskom grupy, najprawdopodobniej zareaguje agresywnie.
Towarzysząca aktywności cecha wytrzymałości na niskim poziomie tym bar-dziej utwierdza młodego człowieka w przekonaniu, że poradzi sobie z każdą nową, a nawet ekstremalną sytuacją, np. nieprzespaną nocą przed komputerem czy wyprawą w nieznane „piechotą" (wakacje pod namiotem), a w takiej sytuacji jakiekolwiek naciski spotkają się na pewno z agresją ze strony nastolatka. Z drugiej zaś strony, naciski wywołują u badanych agresywne strategie radzenia sobie, szczególnie u tych z przewagą cechy zorientowanej na działanie:
aktywności i wytrwałości, i służą szybkiemu rozładowaniu negatywnego napięcia. U tych osób nie stwierdza się aż tak wysokiego natężenia lęku jak w następnej grupie badanych. Zatem źródłem agresji jako strategii radzenia sobie z sytuacją społecznego nacisku u dziewcząt i u chłopców w środowisku szkolnym jest posiadanie energetycznych cech zachowania: aktywności i wytrzymałości….
Słowa kluczowe : temperament, obronne strategie radzenia sobie, sytuacja nacisku społecznego, młodzież
Streszczenie : Celem rozdziału jest określenie zależności pomiędzy cechami temperamentalnymi a wyborem strategii obronnych (agresji i uniku) stosowanych przez młodzież w trudnej sytuacji nacisku społecznego. W badaniach posłużono się własnym autorskim kwestionariuszem do badania radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych (KNO) i Kwe-stionariuszem Temperamentu (FCZ-KT) Jana Strelaua i Bogdana Zawadzkiego.
Badania empiryczne prowadzone były w szkołach gimnazjalnych województwa dolnośląskiego. Objęły 300. gimnazjalistów (i 50. chłopców, 150 dziewczyn) w wieku 13-15lat. W świetle przeprowadzonych badań stwierdzono, że temperament determinuje stosowanie obronnych sposobów reagowania młodzieży (agresja, unik) w sytuacjach społecznie trudnych.