Dane demograficzne z ostatnich lat wskazują na problem starzenia się społeczeństwa na terenie gminy Dobczyce. Jak wiadomo osoby starsze są bardziej narażone na choroby, co często prowadzi także do niepełnosprawności. Starość wiąże się z niższą aktywnością i sprawnością fizyczną, a w konsekwencji często z marginalizacją osób starszych jako zbiorowości.
W związku z migracją ludzi młodych wzrasta ilość osób starszych, samotnie mieszkających, które często wymagają opieki.
Tabela 20. Podział mieszkańców ze względu na wiek
Liczba mieszkańców 2015 2016 2017 2018 2019
Ogółem, w tym: 15 168 15 197 15 227 15 272 15 321 Osoby w wieku 0-17 lat 3 201 3 199 3 187 3 194 3 203 Osoby w wieku 18-59 lat 9 407 9 337 9 278 9 201 9 113 Osoby w wieku 60 lat i więcej 2 560 2 661 2 762 2 877 3 005 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Niepełnosprawność i długotrwała lub ciężka choroba to przesłanki do udzielania pomocy przez Ośrodek Pomocy Społecznej, uprawniające między innymi do zasiłku okresowego, usług opiekuńczych, zasiłku pielęgnacyjnego czy świadczenia pielęgnacyjnego.
Świadczenia i usługi realizowane przez OPS dla osób niepełnosprawnych, chorych lub starszych:
- Zasiłek pielęgnacyjny, - Świadczenie pielęgnacyjne,
- Specjalistyczne Usługi Opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi, - Kierowanie do Domu Pomocy Społecznej,
- Usługi opiekuńcze.
Strona | 55 Odsetek klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności (na podstawie danych o rzeczywistej liczbie osób w rodzinach objętych pomocą społeczną) w roku 2018 wynosił 28,52% i był wyższy niż w latach poprzednich.
W zestawieniu z danymi dla powiatu myślenickiego i dla całego województwa małopolskiego wskaźnik dla gminy Dobczyce był niższy.
Wykres 19. Odsetek klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej
Na przestrzeni lat 2016-2018 wzrósł odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby. W roku 2018 wynosił 62,42%, natomiast był znacznie wyższy niż wskaźniki dla powiatu myślenickiego i całego województwa małopolskiego.
Wykres 20. Odsetek klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej
22,46%
26,65% 28,52%
37,22%
35,45%
40,41%
32,83% 34,42% 35,61%
2016 2017 2018
Gmina Powiat Województwo
50,96%
59,35% 62,42%
43,27% 47,84% 52,16%
41,41% 44,67% 46,69%
2016 2017 2018
Gmina Powiat Województwo
Strona | 56 Pracownicy socjalni uczestniczący w badaniu ankietowym wymienili kilka problemów odnoszących się do osób niepełnosprawnych, które dostrzegają w trakcie swojej pracy.
Wskazano na niedostosowaną infrastrukturę i bariery architektoniczne oraz ograniczony dostęp do usług rehabilitacyjnych. Zauważalnym problemem jest również wycofanie społeczne i brak chęci do uczestnictwa we wsparciu, a także mała liczba wolontariuszy towarzyszących osobom niepełnosprawnym w celu pomocy, rozmowy, zabicia samotności. Zdecydowana większość respondentów tj. 83,33% stwierdziła, że oferta gminy skierowana do osób niepełnosprawnych, w zakresie opieki, pomocy, wsparcia czy usług opiekuńczych jest raczej wystarczająca.
Z kolei wśród problemów dotyczących osób starszych pracownicy socjalni wymieniali najczęściej samotność, brak opieki i pomocy ze strony rodziny, a także utrudniony dostęp do komunikacji (brak transportu). Według opinii respondentów, oferta gminy w zakresie opieki, pomocy, wsparcia i usług opiekuńczych dla osób starszych jest wystarczająca.
W trakcie badania ankietowego przeprowadzonego wśród dorosłych mieszkańców gminy Dobczyce wskazano kilka problemów, które ich zdaniem najbardziej dotykają osoby z niepełnosprawnościami. Większość badanych wskazało na bariery architektoniczne, a kolejno na utrudniony dostęp do świadczeń medycznych (np. rehabilitacji). Zwrócono również uwagę na problemy psychologiczne oraz utrudniony dostęp do usług opiekuńczych.
Wykres 21. Jakie problemy Pani/Pana zdaniem najczęściej dotykają osób niepełnosprawnych w gminie?
Ponadto zdecydowana większość respondentów przyznała, że działania podejmowane na terenie gminy Dobczyce raczej uwzględniają potrzeby osób z niepełnosprawnościami.
Z kolei 20,78% badanych było przeciwnego zdania.
27,27% Utrudniony dostęp do usług opiekuńczych Utrudniony dostęp do świadczeń medycznych (np.
rehabilitacji)
Problemy psychologiczne Izolacja Brak akceptacji w środowisku lokalnym Bezrobocie Inne
Strona | 57 Wykres 22. Czy Pani/Pana zdaniem w działaniach realizowanych na terenie gminy uwzględnia się potrzeby osób z niepełnosprawnościami?
Wśród działań mających na celu poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych w gminie ankietowani mieszkańcy wymieniali najczęściej zwiększenie dostępu do usług rehabilitacyjnych oraz opiekuńczych, podejmowanie działań w zakresie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych, a także integracji społecznej, utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej.
W trakcie ankietyzacji poruszono także problematykę dotyczącą osób starszych. Wśród kluczowych problemów dotykających seniorów respondenci wskazywali najczęściej samotność, choroby lub inwalidztwo oraz utrudniony dostęp do placówek medycznych i usług opiekuńczych.
Wykres 23. Jakie problemy Pani/Pana zdaniem najczęściej dotykają osób starszych w gminie?
68,83% Poczucie odrzucenia i nieprzydatności innym Ubóstwo Choroby lub inwalidztwo Brak zorganizowanych form spędzania czasu
wolnego
Utrudniony dostęp do usług opiekuńczych Utrudniony dostęp do placówek medycznych Inne 7,79%
68,83%
20,78%
2,60%
Tak Raczej tak Raczej nie Nie
Strona | 58 Blisko 78,00% ankietowanych przyznało, że działania podejmowane na terenie gminy Dobczyce raczej uwzględniają potrzeby osób starszych. 19,48% badanych wyraziło natomiast zdanie przeciwne.
Wykres 24. Czy Pani/Pana zdaniem w działaniach realizowanych na terenie gminy uwzględnia się potrzeby osób starszych?
Respondenci wymienili szereg działań, które ich zdaniem poprawiłyby sytuację osób starszych. Większość wskazała na zasadność organizacji zajęć integracyjnych, poprawiających sprawność fizyczną i umysłową, jak również rozwój zainteresowań. Istotnym jest również zwiększenie dostępności do usług opiekuńczych, likwidacja barier architektonicznych (m.in.
utworzenie miejsc parkingowych w obrębie Urzędu, ośrodka zdrowia; podjazdów dla wózków inwalidzkich) oraz regularne wizyty pracowników MGOPS, mające na celu bieżące monitorowanie sytuacji i potrzeb osób starszych.
9,09%
68,83%
19,48%
2,60%
Tak Raczej tak Raczej nie Nie
Strona | 59 Instytucje wspomagające osoby niepełnosprawne oraz starsze na terenie gminy Dobczyce:
Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Myślenicach
Zespół wydaje orzeczenia o stopniu niepełnosprawności a mianowicie o lekkim, umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności. Uzyskanie jednego z powyższych stopni pozwala na korzystanie z szeregu form pomocy, ulg i uprawnień, takich jak, np.
- ulgi komunikacyjne, podatkowe, zwolnienia z opłat radiowo-telewizyjnych - możliwość uczestnictwa w terapii zajęciowej,
- możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia (np. w zakładzie pracy chronionej czy zakładzie aktywizacji zawodowej), możliwość korzystania ze szkoleń (w tym specjalistycznych), przyjęcie do ośrodków szkolenia zawodowego, podleganie przywilejom pracowniczym osób niepełnosprawnym,
- świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej – np. zasiłek stały, - zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, - zasiłek pielęgnacyjny,
- korzystanie ze środowiskowego systemu wsparcia w samodzielnej egzystencji, tj. z usług socjalnych i opiekuńczych świadczonych przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
- możliwość wyrobienia karty parkingowej.
Środowiskowy Dom Samopomocy w Dobczycach
Środowiskowy Dom Samopomocy w Dobczycach jest samodzielną, gminną jednostką organizacyjną powołaną uchwałą Nr XX/171/2020 Rady Miejskiej w Dobczycach z dnia 28 kwietnia 2020 r. do realizacji zadań w zakresie pomocy społecznej. Środowiskowy Dom Samopomocy w Dobczycach realizuje zadania zlecone Gminy określone w ustawie o pomocy społecznej.
Podstawowym celem działalności Domu jest wspieranie Uczestników i ich rodzin oraz rekompensowanie skutków niepełnosprawności w sferze zdrowia psychicznego i funkcjonowania społecznego.31
31 http://www.mgops.dobczyce.pl/sds
Strona | 60 Fundacja „Okno Nadziei”
Fundacja działa od roku 2018 jako organizacja pozarządowa przy Hospicjum Domowym Specjalmed.
Zgodnie z statutem, głównymi celami Fundacji są:
- Świadczenie pełnozakresowej opieki medycznej tj. lekarskiej, pielęgniarskiej, rehabilitacyjnej, psychologicznej, zarówno ogólnej jak i specjalistycznej oraz opiekuńczej osobom, które ze względu na stan swojego zdrowia wymagają pomocy w zakresie radzenia sobie z chorobą, przebywającym w domu, w tym w szczególności osobom wymagającym opieki paliatywnej lub hospicyjnej, długoterminowej, osobom samotnym, niepełnosprawnym, zarówno dorosłym jak i dzieciom.
- Udzielanie niezbędnego wsparcia i pomocy rodzinom i bliskim w/w osób.
- Aktywizacja społeczna osób chorych i ich rodzin.
- Rozwijanie i promowanie modelu domowej opieki nad chorymi.
- Wspieranie inicjatyw związanych z minimalizacją barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych.
- Prowadzenie działalności w zakresie ochrony i promocji zdrowia, a także profilaktyki zdrowotnej.
- Inicjowanie i wspieranie innych działań o charakterze zdrowotnym, edukacyjnym i charytatywnym, w tym promocja wolontariatu i aktywizacja społeczności.
- Działalność charytatywna.
- Organizacja domu opieki z tzw. miejscami odciążeniowymi, dająca rodzinom możliwość czasowego umieszczenia osoby chorej, niepełnosprawnej, wymagającej opieki w domu pomocy społecznej.
- Działalność na rzecz osób w wieku emerytalnym w trudnej sytuacji życiowej.
- Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych.
- Działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych.
- Podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej.
Strona | 61 Fundacja realizuje swoje cele poprzez:
- Prowadzenie działalności w zakresie ochrony zdrowia, w szczególności prowadzenie terapii obejmujących chorych będących pod opieką Fundacji i ich rodziny, w zakresie rozwiązywania problemów medycznych i psychologicznych, świadczonych przez lekarzy, psychologów, pedagogów oraz innych specjalistów, a także duchownych.
- Uczestniczenie w finansowaniu leczenia chorych i opieki nad nimi, w szczególności pacjentów objętych opieką paliatywną i hospicyjną.
- Zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób chorych oraz umożliwianie im bytowania w odpowiednich, godnych warunkach.
- Zapewnianie niezbędnego sprzętu pomocniczego, rehabilitacyjnego i medycznego.
- Rozwijanie i świadczenie usług informacyjnych, doradczych i edukacyjnych w obszarze opieki paliatywno- hospicyjnej, ochrony zdrowia, pracy socjalnej, wolontariatu.
- Udzielanie chorym wsparcia materialnego, w tym rzeczowego i finansowego.
- Prowadzenie szkoleń i warsztatów zajęciowych dla chorych oraz ich rodzin i osób bliskich, a także kształcenie rodzin w zakresie opieki nad osobą chorą w domu.
- Organizację, uczestnictwo i finansowanie działalności wydawniczej, naukowej, konferencji, sympozjów, seminariów, kursów, szkoleń, staży indywidualnych.
- Uczestnictwo w projektowaniu i udostępnianiu odpowiednich materiałów dla celów edukacyjnych, kampanii, wystaw i środków przekazu, aby wzmacniać i rozwijać działalność charytatywną w Polsce.
- Współpracę z innymi instytucjami, w tym z organami publicznymi oraz organizacjami i stowarzyszeniami świadczącymi pomoc potrzebującym.
- Pomoc w załatwianiu spraw urzędowych.
- Działalność zdrowotną, edukacyjną i charytatywną, a także organizację wolontariatu, w tym też organizację imprez charytatywnych i wolontariackich oraz naboru i szkolenia do wolontariatu.
- Pozyskiwanie funduszy na realizacje celów statutowych.
- Organizację inicjatyw społecznych aktywizujących chorych do czynnego udziału w życiu codziennym.
- Inne formy wspierania chorych, ich rodzin i bliskich.32
32 http://oknonadziei.org.pl/wp-content/uploads/2018/05/SKMBT_22318052812080.pdf
Strona | 62 Stowarzyszenie Integracji Rodziny „Więź”
Zgodnie z statutem, celem Stowarzyszenia jest m.in. prowadzenie działalności polegającej na świadczeniu pomocy społecznej rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej, działalność na rzecz osób niepełnosprawnych i w wieku emerytalnym. W ramach działalności Stowarzyszenie realizuje projekty mające na celu organizację różnych form wypełniania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży, rodziców i seniorów m.in. gry sportowe, zajęcia plastyczne, wycieczki, spotkania z kulturą (wyjazdy do kina, teatru), zajęcia teatralne.33
Usługi świadczone przez Powiatowy Urząd Pracy w Myślenicach (filia w Dobczycach) dla osób niepełnosprawnych
Osoba niepełnosprawna może być zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy jako:
• bezrobotny – to osoba, która posiada ustaloną niepełnosprawność, jednak nie jest uprawniona m.in. do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty socjalnej, zasiłku stałego.
• poszukujący pracy – to osoba, która oprócz ustalonej niepełnosprawności jest uprawniona m.in. do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty socjalnej, zasiłku stałego.
Osoba z orzeczonym stopniem o niepełnosprawności, która jest zdolna do podjęcia zatrudnienia w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy, posiadająca status „bezrobotnego"
może skorzystać ze wszystkich usług urzędu pracy i instrumentów przewidzianych dla osoby bezrobotnej.
Ponadto, osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu może również korzystać na zasadach takich jak bezrobotni z następujących usług lub instrumentów określonych w ustawie o promocji:
- szkoleń, - stażu,
- prac interwencyjnych,
- przygotowania zawodowego dorosłych, - bonów szkoleniowych lub stażowych.
33 http://wiez.dobczyce.pl/?page_id=10
Strona | 63 Dla osób niepełnosprawnych posiadających status „poszukujących pracy”, a nie pozostających w zatrudnieniu, przewidziane są usługi urzędu pracy i instrumenty finansowane ze środków PFRON. Instrumenty te są adresowane bezpośrednio do osób niepełnosprawnych, jak też do ich pracodawców.34
Tabela 21. Instrumenty finansowane ze środków PFRON Uprawnienia pracodawcy zatrudniającego osobę z orzeczonym stopniem o niepełnosprawności
• Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika.
• Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy.
• Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy.
• Zwrot kosztów szkolenia pracownika.
• Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego
pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy.
• Zwolnienie z wpłat na PFRON.
• Refundacja części wynagrodzenia lub składek na ubezpieczenia społeczne.
Uprawnienia osoby z orzeczonym stopniem o niepełnosprawności zdolnej do pracy, posiadające status „bezrobotnego" lub poszukującego pracy
• Pomoc w znalezieniu zatrudnienia (pośrednictwo pracy).
• Możliwość nabycia, uzupełnienia, podniesienia kwalifikacji zawodowych oraz zdobycia doświadczenia
zawodowego (szkolenia, studia podyplomowe, staż).
• Pomoc w wyborze odpowiedniego miejsca pracy przy uwzględnieniu predyspozycji zawodowych i możliwości zdrowotnych oraz
wymagań w danym środowisku pracy (doradcy zawodowego).
34 https://myslenice.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-niepelnosprawnych
Strona | 64 Osoby niepełnosprawne podejmujące
i prowadzące działalność gospodarczą lub rolniczą
• Wsparcie finansowe na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej.
• Dofinansowanie do oprocentowania kredytu bankowego.
• Refundacja składek ZUS.
Strona | 65
Ubóstwo
Ubóstwo jest jednym z najważniejszych i najbardziej złożonych problemów społecznych. Jest też ściśle powiązany z zagadnieniami marginalizacji i wykluczenia społecznego. Ubóstwo gospodarstw domowych w sposób szczególny uderza w wychowujące się w nich dzieci, ponieważ ogranicza i zagraża ich prawidłowemu rozwojowi i socjalizacji.
Ubóstwo staje się poważnym problemem społecznym wtedy, gdy dotyczy znacznej części społeczeństwa. Skutki biedy nie rozciągają się jedynie na jednostki nią doświadczone, ale również - zwłaszcza w sytuacji jej trwałości i pokaźnego zasięgu - na resztę społeczeństwa, w tym również na tę dobrze sytuowaną pod względem materialnym. Rodzi ona bowiem wiele niekorzystnych zjawisk, począwszy od degradacji biologicznej i społecznej ubogich oraz ich rodzin, a skończywszy na zachowaniach patologicznych takich jak np. alkoholizm, narkomania oraz przestępczość.
Ustawa o pomocy społecznej nie zawiera w swojej treści wyjaśnienia pojęcia ubóstwa.
Wywnioskować można z niej, że ubóstwem jest posiadanie dochodu uprawniającego do otrzymania pomocy społecznej, a zatem każda rodzina, w której dochód na osobę nie przekracza określonego kryterium dochodowego oraz każda osoba samotnie gospodarująca, której dochód nie przekracza określonego kryterium dochodowego, żyją w ubóstwie.
Aby jednak uzyskać pomoc społeczną, oprócz ubóstwa w sytuacji życiowej wnioskodawcy musi wystąpić również co najmniej jedna z następujących okoliczności:
sieroctwo, bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, przemoc w rodzinie, potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, trudność w integracji cudzoziemców, trudność w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, alkoholizm lub narkomania, zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa, klęska żywiołowa lub ekologiczna lub inne okoliczności.
Strona | 66 Odsetek klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa (na podstawie danych o rzeczywistej liczbie osób w rodzinach objętych pomocą społeczną) w roku 2018 wynosił 42,96% i był niższy niż w latach poprzednich.
W zestawieniu z danymi dla powiatu myślenickiego oraz dla całego województwa małopolskiego, wskaźnik dla gminy Dobczyce był najniższy.
Wykres 25. Odsetek klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej
Uczestniczący w badaniu ankietowym nauczyciele szkół z terenu gminy Dobczyce zostali zapytani, czy w szkole jest wielu uczniów, którzy potrzebują wsparcia socjalnego (np.
w formie dopłat do posiłków lub dopłat wycieczek szkolnych. Ponad 31,00% respondentów udzieliło odpowiedzi twierdzącej, a kolejne 32,47% zaprzeczyło. Pozostałe 36,36% przyznało, że nie posiada wiedzy na ten temat.
Wykres 26. Czy według Pani/Pana w szkole jest dużo uczniów, którzy potrzebują wsparcia socjalnego?
56,62% 54,42%
42,96%
48,56% 51,82%
48,15%
61,51%
58,00%
52,11%
2016 2017 2018
Gmina Powiat Województwo
31,17%
32,47%
36,36%
Tak Nie Nie wiem
Strona | 67