29 lipca, w wieku 88 lat, zmarła w Lublinie profesor Teresa Skubalanka, jedna z wybitnych postaci polskiego językoznawstwa polonistycznego 2. połowy XX w., twórczyni orientacji strukturalistycznej w polskiej stylistyce językoznaw-czej, historyk języka i znawczyni polszczyzny współczesnej.
Pochodziła z Łodzi (ur. 18 czerwca 1928 r.), a jej biografi a zawodowa wiąże ją z trzema ośrodkami naukowymi. Studia polonistyczne odbyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1949–1951) oraz na Uniwersytecie Wrocławskim (1951–1952), gdzie uzyskała magisterium. Z toruńską uczelnią była związana zawodowo do 1966 r. jako pracownik dydaktyczno-naukowy. Stopień naukowy doktora uzyskała na Uniwersytecie Wrocławskim (1960 r.), a stopień doktora habilitowanego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (1966 r.).
Od 1967 r. najważniejszym miejscem dla profesor Teresy Skubalanki stał się Lublin. W tymże roku została zatrudniona jako docent na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, tam uzyskała mianowanie na profesora nadzwyczajnego (1975 r.) i profesora zwyczajnego (1986 r.). Dziełem jej życia jest Instytut Filologii Polskiej tejże uczelni, który współorganizowała i którym kierowała jako dyrektor od 1970 do 1985 r. Z jej osobą powszechnie łączy się pojęcie lubelskiej szkoły lingwistycznej, wychowała bowiem nie tylko kilkadziesiąt roczników absolwen-tów polonistyki lubelskiej, ale także kilka pokoleń wybitnych językoznawców – specjalistów w zakresie historii języka, stylistyki, socjolingwistyki, etnolingwi-styki, dialektologii, wiedzy o polszczyźnie współczesnej – ugruntowując pozycję ośrodka lubelskiego w obrębie (nie tylko polskiej) humanistyki.
Trzecim ośrodkiem, z którym czasowo była związana profesor Teresa Sku-balanka, był Instytut Badań Literackich PAN w Warszawie, gdzie była zatrud-niona w latach 1973–1981 (równocześnie z pracą na UMCS) i gdzie w latach 1973–1975 była dyrektorem. Ważnym składnikiem tej sfery jej doświadczeń na-ukowych – co niejednokrotnie podkreślała – była jej współpraca z profesor Marią Renatą Mayenową.
Związek z tymi trzema ośrodkami znajduje odzwierciedlenie w dorobku na-ukowym profesor Teresy Skubalanki. Z okresem toruńskim wiążą się jej prace dotyczące polskiej poezji romantycznej (nota bene ten nurt był kontynuowany również w jej późniejszej twórczości). Wymienić tu należy przede wszystkim dwie publikacje książkowe jej autorstwa, które zaowocowały kolejnymi stopniami
na-ukowymi: Neologizmy w polskiej poezji romantycznej [1962], Słownictwo poezji miłosnej Juliusza Słowackiego [1966].
Wymiernym efektem iblowskiego okresu pracy naukowej profesor Teresy Skubalanki jest fundamentalna publikacja Historyczna stylistyka języka pol-skiego. Przekroje [1984], jedyna – jak dotąd – próba syntetycznego ujęcia sty-listycznej ewolucji polszczyzny. O swym przedsięwzięciu w Przedmowie sama autorka pisała:
Pisać o szacie zewnętrznej piśmiennictwa jest to tak, jakby sądzić człowieka według pozoru. W zamiarze takim znajduje się jednak wiele pociągającego: treści uniwer-salne, obleczone w style języka narodowego, świadczą sobą, że miłość, sprawiedliwość czy poczucie krzywdy trwają w każdym kraju, przybierając czasami byt odrębny. Ale powstawaniu tej książki towarzyszyła nie tylko chęć ukazania owych cech szczegól-nych polskiej stylistyki. Towarzyszyła jej przede wszystkim myśl, by dać świadectwo tym osiągnięciom kunsztu i pracy ludzkiej, jakie wnieśli do wspólnego skarbca kul-tury twórcy polskiego piśmiennictwa, użytkownicy i miłośnicy polskiego języka, na-dający im kształt szczególny.
Problematyka stylistyczna dominuje w długim lubelskim okresie twórczo-ści naukowej profesor Teresy Skubalanki. Zajmuje ją teoria akomodacji sys-temu gramatycznego (intensyfi kacja, neutralizacja, kontaminacja, substytucja) – por. tom zbiorowy Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego pod jej redakcją [1988] – w której tkwią zalążki sformułowanej przez nią koncepcji gra-matyki stylistycznej języka polskiego. Stanowi ona kontynuację i uzupełnienie Historycznej stylistyki..., w której przeważa interpretacja zjawisk o charakterze leksykalnym. Celem tej koncepcji jest typologiczna charakterystyka stylów języ-kowych dokonana na podstawie faktów gramatycznych, czy też – ujmując rzecz inaczej – stylistyczna synteza zjawisk gramatyki. W sposób zbiorczy przedstawia ją (na wybranych przykładach realizacji tekstowych) Wprowadzenie do grama-tyki stylistycznej języka polskiego [wyd. I – 1991, wyd. II poprawione i uzupeł-nione – 2000].
Z innych publikacji książkowych autorstwa profesor Teresy Skubalanki, które ukazały się w okresie lubelskim (również po jej przejściu na emeryturę) na-leży wymienić takie jak: O stylu poetyckim i innych stylach języka. Studia i szkice teoretyczne [1995], Mickiewicz – Słowacki – Norwid. Studia nad językiem i stylem [1997], Ze studiów nad dawną i współczesną polszczyzną [1997], Podstawy ana-lizy stylistycznej. Rozważania o metodzie [2001], Język poezji Czesława Miłosza [2006], Herbert, Szymborska, Różewicz. Studia stylistyczne [2008], Rymy niepo-etyckie, czyli poezja, która nie jest poezją [2010], Polska liryka patriotyczno-oby-watelska. Studium stylu [2012].
Wspomnieć należy także swego rodzaju ewenement wydawniczy, którym był Słownik gwary studenckiej, opracowany przez Stanisława Grabiasa, Leona Kacz-marka i Teresę Skubalankę. Jego I wydanie [1974] zostało w całości skonfi sko-wane przez cenzurę i publikację udostępniono czytelnikom dopiero dwadzieścia lat później [wyd. II – 1994].
W uznaniu zasług dla lubelskiego środowiska naukowego w 2002 r. profesor Teresa Skubalanka została wyróżniona tytułem doktora honoris causa Uniwer-sytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
***
Profesor Teresa Skubalanka była związana z „Poradnikiem Językowym” ponad czterdzieści lat jako autorka, recenzentka i członkini Rady Redakcyjnej. Pierwszą publikacją na łamach naszego czasopisma był artykuł pt. Język potoczny ma-łych miasteczek na południowej Lubelszczyźnie, opublikowany we współautor-stwie z Janem Mazurem [„Poradnik Językowy” 1973, z. 9, s. 517–533], ostatnią – niejako symboliczną, w czterdziestolecie pierwszej – artykuł pt. O stylu ostatnich wierszy Szymborskiej [„Poradnik Językowy” 2013, z. 5, s. 68–72]. W konkluzji tego artykułu znajdujemy taką ocenę ostatniego (bo już pośmiertnego) tomiku wierszy Wisławy Szymborskiej:
W sumie otrzymaliśmy wiązkę utworów o niezwykłym ciężarze gatunkowym: wytwór poważnej refl eksji, kolejną przygodę człowieka myślącego.
Można to stwierdzenie przyjąć za podsumowanie biografi i naukowej profe-sor Teresy Skubalanki – była to intelektualnie twórcza przygoda człowieka my-ślącego.
***
I jeszcze jedno wspomnienie osobiste.
Panią Profesor Teresę Skubalankę poznałem w latach 70. ubiegłego wieku.
Od tej pory nasze kontakty były stałe i przyjazne. Była życzliwym świadkiem – jako recenzent – mojego doktoratu, habilitacji i przewodu profesorskiego. Prowa-dziliśmy stałą wymianę naszych publikacji i myśli na ich temat. Niestety, oceny mojej ostatniej książki, poświęconej bliskiej Pani Profesor tematyce stylistyki, retoryki i translatoryki, już nie otrzymałem.
Jej osoba pozostaje w mojej wdzięcznej pamięci.
Prosimy Autorów o nadsyłanie artykułów, rozpraw, recenzji publikacji językoznawczych oraz sprawozdań z konferencji, sympozjów i spotkań, ponie-waż chcemy, aby „Poradnik Językowy” w szerokim zakresie informował o życiu naukowym w kraju i za granicą.
Uprzejmie prosimy Autorów o przestrzeganie następujących zasad redak-cyjnych:
* Objętość artykułu nie powinna przekraczać 14 stron znormalizowanego komputeropisu/maszynopisu (ok. 25 000 znaków ze spacjami), objętość recenzji zaś – stron 7 (ok. 12 000 znaków ze spacjami).
* Prosimy o dołączenie do tekstu artykułu krótkiego (pół strony znorma-lizowanego maszynopisu, ok. 1000 znaków ze spacjami) streszczenia w języku polskim. Powinno ono zawierać: 1) uzasadnienie podjętych badań; 2) prezentację uzyskanych wyników; 3) omówienie zastosowanej metody badawczej. Te streszczenia po przetłumaczeniu na język angiel-ski będą też publikowane w elektronicznym czasopiśmie Akademii Nauk państw Grupy Wyszehradzkiej „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities”.
* W cudzysłowie podajemy tytuły czasopism oraz cytaty – jeżeli nie są wy-odrębnione w inny sposób (np. inną wielkością pisma).
* Kursywą wyodrębniamy wszystkie omawiane wyrazy, zwroty i zdania, ponadto tytuły książek i części prac, tzn. rozdziałów i artykułów, oraz zwroty obcojęzyczne wplecione w tekst polski.
* Podkreślenia tekstowe oznaczamy spacją (druk rozstrzelony).
* Znaczenie wyrazów omawianych podajemy w łapkach ‛ ’.
* Prace należy dostarczać w postaci wydruku oraz wersji elektronicznej na konto: poradnikjezykowy@uw.edu.pl
* Autorów przysyłających swoje prace po raz pierwszy prosimy o czytelne podanie imienia, nazwiska, tytułu naukowego lub zawodowego, nazwy ośrodka naukowego (przy którym chcą afi liować tekst artykułu), adresu prywatnego, adresu e-mail i numeru telefonu. Pliki prosimy przysyłać w formacie edytora MS Word (*.doc, *.rtf).
* Autorzy są zobowiązani do złożenia oświadczenia o oryginalności autor-skiej tekstów.
Redakcja nie zwraca tekstów niezamawianych.
INDEKS 369616 ISSN 0551-5343 NAKŁAD 500 egz.
TOWARZYSTWO KULTURY JĘZYKA DOM WYDAWNICZY
ELIPSA
WARSZAWA 2016
(737) Ceny „Poradnika Językowego” w roku 2016:
prenumerata roczna (10 numerów) – 160,00 zł, opłata za pojedynczy numer – 16,00 zł.
Zamówienia na pojedyncze egzemplarze pisma można składać bezpośrednio na stronie wydawnictwa: www.elipsa.pl lub kierować na adres e-mail: sklep@elipsa.pl
Prenumerata krajowa i zagraniczna
Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej można składać bezpośrednio na stronie RUCH SA, www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontak-tując się z Centrum Obsługi Klienta „RUCH” pod numerami: 22 693 70 00 lub 801 800 803 – czynne w dni robocze w godzinach 700–1700. Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Zamówienia na prenumeratę przyjmują również:
KOLPORTER SA, www.kolporter.com.pl, e-mail: prenumerata.warszawa@kolporter.com.pl tel. 22 355-04-71 do 75
GARMOND PRESS SA, e-mail: prenumerata.warszawa@garmondpress.com.pl tel. 22 837-30-08
Subscription orders for all magazines published in Poland available through the local press distributors or directly through:
Foreign Trade Enterprise ARS POLONA SA, ul. Obrońców 25, 03-933 Warszawa www.arspolona.com.pl, e-mail: arspolona@arspolona.com.pl
IPS Sp. z o.o., ul. Piękna 31/37, 00-677 Warszawa, tel. +48 22 625 16 53 www.ips.com.pl, e-mail: export@ips.com.pl
I N F O R M A C J A O P R E N U M E R A C I E
„PORADNIKA JĘZYKOWEGO”
2016/8