3. WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA
4.4 Prognozowanie plonu cukru technologicznego
W celu określenia możliwości prognozowania plonu technologicznego cukru przeprowadzono analizę czynnikową, a następnie analizę skupień. Spośród utwo-rzonych czynników głównych, najmocniej z plonem technologicznym związane były wskaźniki związane z nagromadzeniem składników w produktach końcowych buraka. Dużą wartość prognostyczną reprezentowała także grupa wskaźników związana z właściwościami fizycznymi i chemicznymi gleby. Najmniejszą wartość prognostyczną uzyskano dla wskaźników związanych z zawartością oraz wzajem-nymi relacjami pierwiastków (wartości Vx). Tym samym wyniki własne potwier-dzają opinię, że wskaźniki związane z masą roślin są lepsze w prognozowaniu plo-nów niż odnoszące się do zawartości składników (Gutstein 1969, Błaszczyk i Fo-tyma 2005). Należy jednak zaznaczyć, że wskaźniki Vx (metoda CND) umożliwiły bardziej precyzyjne rozdzielenie obiektów pod względem poziomu ich plonowania niż „czysta” zawartość składników.
W odniesieniu do wskaźników roślinnych związanych z nagromadzeniem składników w produktach końcowych prognoza plonu cukru ma znaczenie tylko poznawcze. Dlatego bardziej wartościowa jest ocena możliwości prognozowania plonów znacznie wcześniej. Już na początku wegetacji o plonowaniu buraka decy-dują właściwości gleby (Grzebisz 2006). Z analizy czynników głównych wynika, że wysoki poziom plonowania zapewnia przede wszystkim odpowiedni skład gra-nulometryczny gleby i wielkość kompleksu sorpcyjnego. Z tymi cechami gleby wiąże się naturalna duża zasobność gleby w potas (Fotyma i Gosek 2000). Posta-wioną hipotezę potwierdza analiza skupień metodą Warda, która w jeszcze
więk-szym stopniu podkreśliła związek plonu cukru buraków z zasobnością gleby w wymienną formę potasu. Drugą cechę gleby, jednoznacznie i dodatnio kształtu-jąca plony buraka była zawartość Nmin. Jednak wpływ tego czynnika był dużo mniejszy, co mogło wynikać z niedostatecznego uwzględnienia zasobności gleby w Nmin przy ustalaniu potrzeb nawozowych buraka. W porównaniu do wyżej wymie-nionych czynników, rola odczynu gleby jest bardziej złożona. Największe plony uzyskano na glebach lekko kwaśnych. Wzrost odczynu wywoływał obniżenie po-ziomu plonowania buraka. Otrzymany wynik jest zgodny z wcześniejszymi bada-niami Wyszyńskiego i in. (2002). Zjawisko to może wynikać z obniżenia się przy-swajalności składników pokarmowych (mikroelementy) lub zbyt dużego antagoni-zmu Ca2+ w stosunku do innych jonów, w tym Na+ (D’Onofrio i in. 2005).
Analiza skupień, oparta o czynniki reprezentujące zawartość składników w częściach wskaźnikowych, wskazała na zawartość potasu i sodu oraz wzajemne stosunki między nimi, jako najważniejsze parametry kształtujące plon cukru. Za-leżność ta dotyczy zwłaszcza całej masy nadziemnej w fazie BBCH16. Największe plony cukru uzyskano bowiem dla buraków, które charakteryzowały się największą zawartością sodu, a jednocześnie umiarkowaną zawartością potasu. Uwzględniając wzajemne relacje między wszystkimi pierwiastkami, rośliny te odznaczały się naj-węższym stosunkiem Na do kompleksu złożonego z wszystkich oznaczanych ma-kroskładników (wartości VNa).
5. WNIOSKI
1. Spośród testowanych metod ekstrakcyjnych największą przydatność w ocenie zasobności gleby w sód wykazał 1 molowy roztwór CH3COONH4. Zawartość sodu ekstrahowanego tą metodą najlepiej korelowała z zawartością, nagroma-dzeniem sodu i plonem buraka cukrowego. Ponadto, metoda taspełnia kryte-rium uniwersalności, gdyż umożliwia równoczesne oznaczanie zasobności gle-by w potas.
2. Zastosowanie metody Boundary-line do kalibracji testu glebowego umożliwiło ustalenie trzech klas zasobności gleby w sód: niskiej, średniej i wysokiej. War-tości graniczne wskazujące na konieczność nawożenia buraka cukrowego so-dem (niska zasobność) wynoszą w warstwie ornej gleb lekkich 3, a w warstwie ornej gleb średnich 6,5 mg NaCH3COONH4 kg-1.
3. Warunkiem podstawowym plonotwórczego działania sodu jest odpowiednia relacja między kationami potasu i sodu. Optymalny stosunek równoważnikowy K/Na w warstwie ornej gleby dla form rozpuszczalnych w 1 molowym CH3COONH4 wynosi około 12 - 17:1.
4. Blaszki 5 liścia w fazie BBCH16 są częścią wskaźnikową najlepiej predyspo-nowaną do diagnozy zawartości sodu. Ocena zawartości sodu w tej części ro-śliny za pomocą indeksów CND (INa) w większym stopniu tłumaczy różnice w plonowaniu buraka niż „czysta” zawartość składnika, a nawet indeksy wyli-czone metodą DRIS.
5. Częścią wskaźnikową buraka, najbardziej przydatną do kompleksowej diagno-zy stanu odżywienia roślin w makroskładniki prdiagno-zy pomocy indeksów CND_r2 są liście wskaźnikowe w fazie BBCH43 (przełom czerwca/ lipca).
6. Nagromadzenie sodu w produktach końcowych buraka, pomimo dodatniej ko-relacji z azotem, odgrywało tylko drugorzędną rolę, porównywalną do akumu-lacji wapnia w roślinach. Spośród badanych składników pokarmowych, naj-większy dodatni wpływ na plonowanie buraków wywierała akumulacja w ro-ślinach azotu, a następnie potasu.
7. Burak cukrowy realizując potrzeby pokarmowe względem sodu, pobiera bada-ny pierwiastek nie tylko z warstwy ornej, lecz także z warstw głębiej położo-nych. Dowodem pośrednim tego zjawiska jest wielkość nagromadzenia skład-nika w roślinie, przy jednoczesnej małej optymalnej zawartości składskład-nika w warstwie ornej gleby.
8. Dawki sodu w uprawie buraka cukrowego powinny być ustalane w oparciu o pobranie składników wyrażane na jednostkę plonu cukru technologicznego a nie plonu korzeni. Tak roumiane jednostkowe pobranie sodu wynosi 8,5 kg Mg-1 plonu cukru.
9. Wartość prognostyczna wskaźników glebowych oraz nagromadzenia składni-ków w produktach końcowych buraka, jest dużo większa niż wskaźniskładni-ków określających stan odżywienia roślin.
10. W warunkach Wielkopolski wskaźnikiem prognozującym wysoki poziom plo-nowania buraka cukrowego jest wąski stosunek zawartości sodu względem po-zostałych składników, zwłaszcza potasu.
6. LITERATURA
Abd-El-Motagally F.M.F. 2004. Evaluation of two sugar beet cultivars (Beta vul-garis L.) for growth and yield under drought and heat conditions. A the-sis submitted in partial fulfillment of requirements for the degree of Doc-tor in Agriculture. Institute of Plant Nutrition, Justus Liebieg University, Giessen. Assiut/ Egypt. 143s.
Alaily F. 1998. Carbonate, Sulfate, Chloride, Phosphate. In Hanbuch der Boden-kunde 5. Erg. Lfg. 11/98: 1-9.
Allison M.F., Jaggard K.W., Armstrong M.J. 1994. Time of application and chemi-cal form of potassium, phosphorus, magnesium and sodium fertilizers and effect on the growth, yield and quality of sugarbeet (Beta vulgaris).
J. Agric. Sci, Cambridge. 123: 61-70.
Andrews J.E., Brimblecombe P., Jickells T.D., Liss P.S. 2000. Wprowadzenie do chemii środowiska. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa. 236s.
Anonim, 1995: Ein starkes Stueck: Qualitaet von KWS. KWS, Einbeck. 31s.
Apse M.P., Blumwald E. 2007. Na+ transport in plants. FEBS Letters 581: 2247-2254.
Artyszak A. 2006. Reforma rynku cukru – twarda rzeczywistość. W: Czy produk-cja buraków cukrowych w Polsce w świetle reformy rynku cukru będzie opłacalna? Związek Plantatorów Buraka Cukrowego, Katedra Ekonomi-ki i Gospodarstw Rolniczych SGGW, Redakcja „Wieś Jutra”. Warszawa.
12-18.
Baier J. 1985. Srovnávaci studie živinných poměru u cukrovky. Rostl. Výroba 31(6): 663 – 668.
Baier J., Smetánková M., Bartosová Z., Baierová V. 1992. Diagnostika výživy dus-íkem a drasldus-íkem u cukrovky ve vztahu ke kvalitě. Rostl. Výroba 38(3-4): 289 – 295.
Bailey J.S., Beattie J.A.M., Kilpatrick D.J. 1997. The diagnosis and recommenda-tion integreted system (DRIS) for diagnosis the nutrient status of grass-land swards: Model establishment. Plant and Soil 197: 127 – 135.
Bandurska H., Grzebisz W., Farat R.. 2004c. Potas a stresy abiotyczne. W: Pier-wiastki w środowisku. Potas. Pod red. W. Grzebisza. Journal of Elemen-tology 9 (4): 37 – 48.
Barłóg P., Lehrke R., Górski D., Paradowski A. 2001. Pobranie potasu, magnezu i sodu przez odmiany buraka cukrowego w zależności od nawozu potaso-wego. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 480: 167-176.
Barłóg P., Grzebisz W., Paradowski A. 2002a. Wpływ nawożenia potasem, sodem i magnezem na plonowanie trzech odmian buraka cukrowego. Część I.
Plon korzeni i cukru. Biul. IHAR 222: 119-126.
Barłóg P., Grzebisz W., Paradowski A. 2002b. Wpływ nawożenia potasem, sodem i magnezem na plonowanie trzech odmian buraka cukrowego. Część II.
Zawartość i pobranie makroskładników. Biul. IHAR 222: 127-134.
Barłóg P., Grzebisz W., Górski D., Gaj R. 2002c. Reakcja plennych odmian buraka cukrowego na nawożenie potasem, sodem i magnezem. Biul. IHAR 222:
135-143.
Barłóg P., Grzebisz W. 2004a. Plonotwórcza i diagnostyczna ocena nawożenia bu-raków cukrowych potasem, z udziałem sodu i magnezu. Część I. Plon korzeni i liści. Biul. IHAR 234: 73 – 82.
Barłóg P., Grzebisz W. 2004b. Plonotwórcza i diagnostyczna ocena nawożenia bu-raków cukrowych potasem, z udziałem sodu i magnezu. Część II. Jakość korzeni i plon cukru. Biul. IHAR 234: 83 – 92.
Bednarek W., Lipiński W. 1996. Oddziaływanie nawożenia mineralnego i wapno-wania na fizykochemiczne właściwości gleby lekkiej, plonowanie oraz niektóre cechy jęczmienia jarego. Rocz. Glebozn. 47 (3/4): 109-115.
Bell Ch., Milford G.F.J., Leigh R-A. 1996. Sugar beet. In (Eds. E. Zamski and A.A. Schaffer). Photoassimilate Distribution in Plants and Crops. New York, Marcel Dekker Inc.: 691-707.
Berger F. 1978. Wirkung einer Natriumdüngung bei hoher Kaliumversorgung auf Ertrag und Qualität von Zuckerrüben auf sechs Standorten Südbayerrns – Dissertation – Fachbereich Landw. und Gartenbau, Techn. Universität, München.
Bergmann W. 1992. Nutritional disorders of plants. G. Fischer, Jena, Stuttgart, Nowy Jork: 741s.
Beringer H. 1987. Höhe und Wirkung der K-Düngung bei heutigem Ertragsniveau.
KALI-BRIEFE (Büntehof) 18 (8): 585-594.
Berthomieu P., Conéjéro G., Nublat A., Brackenburry W.J. i in. 2003. Functional analysis of AtHKT1 in Arabidopsis shows that Na+ recirculation by the phloem is crucial for salt tolerance. The EMBO Journal 22 (9): 2004 – 2014.
Bloch D., Hoffmann C. 2005. Seasonal Devolopment of Genotypic Differences in Sugar Beet (Beta Vulgaris L.) and Their Interaction with Water Supply.
J. Agronomy & Crop Science 191: 263 – 272.
Bloch. D., Hoffmann C., Märländer B. 2006. Solute Accumulation as a Cause for Quality Losses in Sugar Beet Submitted to Continuous Temporary Drought Stress. J. Agronomy & Crop Science 192: 17 - 24.
Błaszczyk L., Fotyma M. 2005. Zastosowanie metody obserwacji naukowych do badania przyczyn zmienności plonów pszenicy w obrębie pola płodo-zmianowego. Fragm. Agron. 22, Nr 1(85): 678 – 688.
Borówczak F., Grobelny M., Kołata M., Zieliński T. 2006. The influence of nitro-gen fetilization on yields and quality of sugar beet roots. Journal of Re-search and Applications in Agricultural Engineering 51(3): 11 – 15.
Boryczka J., Stopa-Boryczka M. 2004. Cykliczne wahania temperatury i opadów w Polsce w XIX – XXI wieku. Acta Agrophys. 3(1): 21 – 33.
Brett Ch.L., Tukaye D.N., Mukherjee S., Rao R. 2005. The Yeast Endosomal Na+(K+)/H+ Exchenger Nhx1 Regulates Cellular pH to Control Vesicle Trafficking. Molecular Biology of the Cell 16: 1396 – 1405.
Brownell P.F., Crossland C.J. 1972. The Requirement for Sodium as a Micronutri-ent by Species Having the C4 Dicarboxylic Photosynthetic Pathway.
Plant Physiol. 49: 794 – 797.
Buchholz K., Märländer B., Puke, H., Glattkowski H., Thielecke K. 1995. Neube-wertung des technischen Wertes von Zuckerrüben. Zuckerind. 120 (2):
113-121.
Casanova D., Goudriaan J., Bouma J., Epema G.F. 1999. Yield gap analysis in realtion to soil properties in direct-seeded flooded rice. Geoderma 91:
191 – 216.
Cate R.B., Nelson L.A.. 1971. A simple statistical procedure for partitioning soil test correlation data into two classes. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 35: 658 – 660.
Chen M.-J., Hsieh Y.-T., Wenig Y.-M., Chiou R.Y.-Y. 2005. Flame photometric determination of salinity in processed foods. Food Chemistry 91: 765 – 770.
Chojnacki A. 1968. Wyniki badań składu wód opadowych w Polsce. Pamięt. Puł.
24: 29 – 35.
Czerwiński Z. 1996. Zasolenie wód i gleb na terenie Kujaw. Rocz. Glebozn. 47 (3/4): 131-143.
Dąbrowska-Naskręt H., Długosz J., Kobierski M. 1996. Badania składu mineralo-gicznego frakcji ilstej wybranych gleb brunatnych niziny Wielkopol-skiej. Rocz. Glebozn. 47 (3/4): 171-180.
Dobrzański B., Zawadzki S. 1981. Gleboznawstwo. Praca zbiorowa pod red. B.
Dobrzańskiego i S. Zawadzkiego. PWRiL, Warszawa. 614s.
D’Onofrio C., Kadar A., Linberg S. 2005. Uptake of sodium in quince, sugar beet, and wheat protoplasts determined by the fluorescent sodium-binding dye benzofuran izophtalate. J. of Plant Physiology 162: 421-428.
Donovan L.A., Richards J.H., Schaber E.J. 1997. Nutrient relations of the halo-phytic shrub, Sarcobatus vermiculatus, along a soil salinity gradient.
Plant and Soil 190: 105 – 117.
Draycott A.P. 1974. Sugar-beet nutrition. The Fertiliser Society of London. 22s.
Draycott A.P., Durrant M.J., Webb D.J. 1974. Effects of plant density, irrigation and potassium and sodium fertilizers on sugar beet. J. Agric. Sci., Camb.
82: 251-259.
Draycott A.P., Russell G.E. 1974. Varietal response by sugar beet to nitrogen, so-dium and potassium fertilizers. J. Agric. Sci., Camb. 83: 181-184.
Draycott A.P., Durrant M.J. 1976. Response by sugar beet to potassium and so-dium fertilizers, particularly in relation to soils containing little ex-changeable potassium. J. Agric. Sci., Camb. 87: 105-112.
Draycott A.P., Durrant M.J., Davies D.B., Vaidyanathan L.V. 1976. Sodium and potassium fertilizer in relation to soil physical proporties and sugar-beet yield. J. Agric. Sci., Camb. 87: 633-642.
Draycott A.P. 1996. Aspects of fertiliser Use in Modern, High-Yield Sugar Beet Culture. IPI-Bulletin No.15, Basel/Switzerland. 51s.
Durrant M.J., Draycott A.P., Payne P.A. 1974. Some Effects of sodium Chloride on Germination and Seedling Growth of Sugar Beet. Ann. Bot. 38: 1045-1051.
Dieżyc J. 1974. Nawadnianie roślin. PWRiL, Warszawa. 579s.
Easterwood, G.W. 2002: Calcium’s role in plant nutrition. Fluid Journal: 3s.
El-Sheikh A.M., Ulrich A., Broyer. 1967. Sodium and Rubidum as Possible Nutri-ents for Sugar Beet Plants. Plant Physiol. 42: 1202 – 1208.
El-Sheikh A.M., Ulrich A. 1971. Sodium Absorption by Intact Sugar beet Plants.
Plant Physiol. 48: 747-751.
Ehrendorfer K. 1973. Einfluß eines varrerten K/Na- und NO3/Cl – Angebotes auf Substanzbildung, Mineralstoffaufnahme und Oxalsäurebildung bei Spinat (Spinacea olearacea L.). Z. Pflanzenernähr. Bodenkd. 135 (1): 44 -57.
Faaij A.P.C. 2006. Bio-energy in Europe: Changing technology choices. Energy Policy 34: 322-342.
FAO. 1998. World Reference Base for Soil Resources. World Soil Resources Re-ports 84. FAO-ISRIC-ISSS, Rome. 88s.
Farat R., P. Mager, I. Pijewska. 2004. Atlas klimatu województwa wielkopolskie-go. IMiGW, Oddz. w Poznaniu. 140s.
Faulkner H., Wilson B.R., Solman K., Alexander R. 2001. Comparison of three cation extraction methods and their use in determination of sodium ad-sorption ratios of some sodic soils. Commun. Soil. Sci. Plant Anal. 32 (11&12): 1765 – 1777.
Finck A. 1967. Grenzwerte der Nährelementgehalte in Pflanzen und ihre Auswer-tung zur Ermittlung des Düngerbedarfs. Z. Pflanzenernähr. Bodenkd.
119(3): 197 – 207.
Finck A. 1979. Dünger und Düngung. Grundlagen, Anleitung zur Düngung der Kulturpflanzen. Verlag Chemie – Weinheim - New York. 442s.
Flowers T.J. 1985. Physiology of halophytes. Plant and Soil 89: 41-56.
Flowers T.J., Dalmond D. 1992. Protein synthesis in halophytes: The influence of potassium, sodium and magnesium in vitro. Plant and Soil 146: 153-161.
Fotyma E. 1983. Zastępowanie potasu sodem w nawożeniu roślin. Pamięt. Puł. – Prace IUNG 79: 103-115.
Fotyma M., Fotyma E. 1995. Współczesne metody badania żyzności gleby i moż-liwości ich wykorzystania w doradztwie nawozowym. Zesz. Probl. Post.
Nauk Roln. 421a: 95 – 104.
Fotyma M., Gosek S. 2000. Zmiany w zużyciu nawozów potasowych i ich konse-kwencje dla żyzności gleby i poziomu produkcji roślinnej w Polsce. Na-wozy i Nawożenie – Fertilizers and Fertilization 1(2): 52s.
Fotyma M., Gosek S., Strączyk D. 2005a. New approach to calibration of the Egner-Riehm (DL) soil test for available potassium. Nawozy i Nawoż-enie – Fertilizers and Fertilization 3: 111-123.
Fotyma M., Gosek S., Strączyk D. 2005b. The content and relations of different forms of potassium in the soils of Lublin Region. Nawozy i Nawożenie – Fertilizers and Fertilization 3: 124-132.
Fotyma M., Gosek S., Lipiński W. 2006. Zawartość i udział różnych form potasu w glebach wyżyny lubelskiej. Nawozy i Nawożenie – Fertilizers and Fer-tilization 1: 57 – 69.
Franzluebbers A.J., Hons F.M. 1996. Soil-profile distribution of primary and sec-ondary plant-available nutrients under conventional and no tillage. Soil
& Tillage Reearch 39: 229 – 239
Freckleton R.P., Watkinson A.R., Webb D.J., Thomas T.H. 1999. Yield of sugar beet in relation to weather and nutrients. Agricultural and Forest Meteor-ology 93: 39-51.
Fu H.-H., Luan S. 1998. AtKUP1: A Dual-Affinity K+ Transporter from Arabidop-sis. The Plant Cell 10: 63 – 73.
Gąsowski A., Ostrowska D. 1993. Klucz do oznaczania stadiów rozwojowych nie-których gatunków roślin uprawnych. Wyd. SGGW, Warszawa. 49s.
Gembarzewski H., Kamińska W., Korzeniowska J. 1987. Zastosowanie 1 M roz-tworu HCl jako wspólnego ekstrahenta do oceny zasobności gleby w przyswajalne formy mikroelementów. Prace Komisji Nauk. PTG, nr 99, Warszawa. 1 – 9.
Ghoulam Ch., Foursy A., Fares K. 2002. Effects of salt stress on growth, inorganic ions and proline accumulation in relation to osmotic adjusment in five sugar beet cultivars. Environmental and Experimental Botany 47: 39-50.
Gill J.A., Watkinson A.R., Sutherland A.J. 1996. The impact of sugar beet farming practice on wintering pink-footed goose Anser brachyrhynchus popula-tions. Biological Conservation 76: 95 – 100.
Glenn E., Pfister R., Brown J.J., Thompson T.L., O’Leary J. 1996. Na and K ac-cumulation and salt tolerance of Atriplex canescens (Chenopodiaceae) genotypes. American Journal of Botany 83 (8): 997 – 1005.
Goh K.M., Magat S.S. 1989. Sodium chloride increases the yield of fodder beet (Beta vulgaris L.) in two New Zealand soils. New Zeal. J. Agric. Res.
32: 133-137.
Grzebisz W., Barłóg P., Feć M. 1998. The Dynamics of nutrient uptake by sugar beet and its effect on dry matter yield and sugar yield. Bibl. Fragm.
Agron. 3/98: 242-248.
Grzebisz W., Górski D., Barłóg P. 2002a. Skład mineralny korzeni i liści jako kry-terium dojrzałości technologicznej buraków cukrowych. Część II. Jakość technologiczna korzeni. Biul. Magnezol. 7 (4): 259-269.
Grzebisz W., Musolf R., Barłóg P., Potarzycki J. 2002b. Potassium fertilization, water shortages during vegetation and crop yielding variability the case of sugar beets. Biul. IHAR 222: 19-30.
Grzebisz W. 2004. Potas w roślinie. W: Pierwiastki w środowisku. Potas. Pod red.
W. Grzebisza. Journal of Elementology 9 (4): 7 – 16.
Grzebisz W. 2006. Krytyczne etapy tworzenia systemu nawożenia buraka cukro-wego. W: Czy produkcja buraków cukrowych w Polsce w świetle refor-my rynku cukru będzie opłacalna? Związek Plantatorów Buraka Cukro-wego, Katedra Ekonomiki i Gospodarstw Rolniczych SGGW, Redakcja
„Wieś Jutra”. Warszawa. 39 - 48.
Grzebisz W. 2008. Nawożenie roślin uprawnych. 1. Podstawy nawożenia. PWRiL Poznań. 428s.
Guo G., Araya K., Jia H., Zhang Z., Ohomiya K., Matsuda J. 2006. Iprovemnt of Salt-affected Soils, Part 1: Interception of Capillarity. Biosystems Engi-neering 94: 139 – 150.
Gutmański I. 1991. Produkcja buraka cukrowego. Pr. Zbior. Pod redakcją I. Gut-mańskiego. PWRiL Poznań. 699s.
Gutmański I. 1996. Niskonakładowa technologia produkcji buraka cukrowego.
Wyd. IHAR, Bydgoszcz. 87s.
Gutmański I., Nowakowski M., Mikita J. 1999. Possibilities of balanced sugar beet nutrition in Poland. Balanced plant nutrition in sugar beet cropping sys-tems for high yield and quality. In Proc. of the Regional Workshop of Beta Research Institute – IMPHOS – IPI held at Budapest, Hungary, 1-2 September, 1999: 120 – 130.
Gutmański I. 2002. Znaczenie potasu dla efektywnej uprawy buraka cukrowego.
IPI Basel/Switzerland, IHAR Radzików. 32s.
Gutstein Y. 1967. The uptake of nitrogen, potassium and sodium and their interre-lated effects on yield and quality composition of sugar beet. The Na-tional and University Institute of Agriculture, Rehovot, Israel. 1164-E.
28s.
Gutstein Y. 1969. Beziehungen zwischen Nitratstickstoff, Kalium und Natrium im Blatt der wachsenden Rűbe und deren späteren Ertrags- und Qualitäts-merkmalen. Zucker. 18: 505-511.
Haby V.A., Russelle M.P., Skogley E.O. 1990. Testing Soils for Potassium, Cal-cium and Magnesium. In Soil Testing and Plant Analysis. Third Edition.
Ed. R.L. Westerman. SSSA Book, Series 3, Madison, Wisconsin, USA:
184 – 221.
Hampe T., Marschner H. 1982. Effect of Sodium on Morphology, Water Relations and Net Photosynthesis of sugar Beet Leaves. Z. Pflanzenphysiol. Bd.
108: 151 – 162.
Haneklaus S., Schnug E. 1996. Nährstoffversorgung von Zuckerrüben in Schles-wig-Holstein und Jütland. Zuckerrübe 45(4): 182 –184.
Haneklaus S., Knudsen L., Schnug E. 1998. Relationship between potassium and sodium in sugar beet. Commun. Soil Sci. Plant Anal. 29(11-14): 1793-1798.
Hansen P. 1994. Natrium und Stickstoff. Zuckerrübe 43(2): 123 – 124.
Harańczyk K. 2005. Analiza skupień na przykładzie segmentacji nowotworów.
StatSoft Polaka, 2005: 77 – 92 (www.StatSoft.pl)
Harley A.D., Gilkes R.J. 2000. Factors influencing the release of plant nutrient el-emnts from silicate rocks powders: a geochemical overview. Nutrient Cycling in Agroecosystems 56: 11 – 36.
Hasegawa E., Yoneyama T. 1995. Effect of Decrease in Supply of Potassium an the Accumulation of Cations in Komatsuna and Sugar Beet Plants. Soil Sci. Nutr. 41: 393-398.
Henkens Ch.H. 1971. Natriumbemesting bij bieten. Bedrijfsontwikkeling (Akker-bouw). 2: 39-46.
Herlihy M. 1989. Effect of Potassium on Sugar Accumulation in Storage Tissue.
Reprint from: Proc.21st Colloquium Int. Potash Institute, Bern. Kalidün-gung und Zuckerrübenqualität. 1983. Information der Landwirtschafliche Kaliberatung der Kali und Saltz AG, Bonn: 295 - 306.
Herlihy M. 1992. Effects of N, P and K on Yield and Quality of Sugar Beet. Irish Journal of Agricultrual and Food Research 31: 35 – 49.
Hoffmann C.M. 2005. Changes in N composition of Sugar Beet Varietes in Re-sponse to increasing N supply. J. Agronomy & Crop Sciences 191: 138-145.
Hoffmann C.M., Märländer B. 2005. Composition of harmful nitrogen in sugar beet (Beta vulgaris L.) – amino acids, betaine, nitrate – as affected by genotype and environment. Europ. J. Agronomy 22: 255-265.
Horie T., Schroeder J.I. 2004. Sodium Transporters in Plants. Diverse Genes and Physiological Functions. Plant Physiol. 136: 2457 – 2462.
Houba V.J.G., Huijbregts A.W.M. 1995. Sugar yield, nitrogen uptake by sugar beet and optimal nitrogen fertilization in relation to nitrogen soil analyses and several additional factors. Biol. Fertil. Soils 19: 55 – 59.
IIRB. 2004. Sugar Beet in Europe: An environmentally friendly crop for sustain-able plant production systems. Institut International de Recherches Bet-teravières. International Institute for Beet Research. Bruxelles. Version 7: 30s.
J&H BunnLtd.: www.jhbunn.co.uk/index.php/technical/soil-indexes Jacobs G. 2005. Natrium. Landwirtschaftskammer Nordrhein – Westfalen.
www.landwirtschaftskammer.de/fahengebot/ackerbau/duengung/spurene lemnte/ natrium.htm.
Jaggard K.W., Clark C.J.A., Draycott P.A. 1999. The weight and processing qual-ity of components of the storage roots of sugar beet (Beta Vulgaris L.). J.
Sci. Food Agric. 79: 1389 – 1398.
Jaszczołt E. 1989. Badania potrzeb nawozowych buraka cukrowego w oparciu o wyniki analizy gleby i rośliny. Rozprawy Naukowe 120, Wyd. AR, Lu-blin, 99s.
Jaszczołt E. 1995. Sposób oszczędnego nawożenia buraków cukrowych azotem.
Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 421: 163 – 172.
Jaworska H., Długosz J. 1996. Kationowa pojemność wymienna i skład kationów wymiennych gleb płowych wytworzonych z utworów fluwioglacjalnych okolic Mochełka. Rocz. Glebozn. 47 (3/4): 53-61.
Jones J.B., Case V.W. 1990. Sampling, Handling, and Analyzing Plant Tissue Samples. In Soil Testing and Plant Analysis. Third Edition. Ed. R.L.
Westerman. SSSA Book, Series 3, Madison, Wisconsin, USA: 389 – 427.
Judel G.K., Kűhn H. 1975. Űber die Wirkung einer Natriumdűngung zur Zucker-rüben bei guter Versorgung mit Kalium in Gefäßversuchen. Zucker 28(2): 68-71.
Kaffka S.R., Lesch S.M., Bali K.M., Corwin D.L. 2005. Site-specyfic management in salt-affected sugar beet fields using electromagnetic induction. Com-puters and Electronics in Agriculture 46: 329-350.
Kala R. 2002. Statystyka dla przyrodników. Wyd. AR Poznań. 232s.
Kalembasa D., Tkaczuk C., Felczyński K. 2005. Wpływ wieloletniego stosowania obornika i nawożenia mineralnego na zawartość wybranych makroele-mentów w glebie. Fragm. Agron. 22, Nr 1 (85): 111 – 116.
Katerji N., van Hoorn J.W., Hamdy A., Mastrorilli M. 2003. Salinity effect on crop
Katerji N., van Hoorn J.W., Hamdy A., Mastrorilli M. 2003. Salinity effect on crop