Programy modernizacyjne Wojsk Lądowych RP

Uchwalona w 2001 roku Ustawa o przebudowie i modernizacji technicznej oraz

fi nansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej27 swymi zapisami przyczyniła

się do opracowanie przez resort Obrony Narodowej Programu rozwoju Sił

Zbroj-nych RP w latach 2013 – 2022. Jednym z planów pochodZbroj-nych do tego Programu

jest Plan Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP w latach 2013 – 2022. Zasad-niczą jego część stanowią wydatki i zadania dotyczące wieloletnich programów operacyjnych, które mają najistotniejsze znaczenie dla procesu modernizacji Sił Zbrojnych RP i osiągnięcia ich określonych zdolności operacyjnych. Dokument ten umożliwia identyfi kację i realizację przedsięwzięć związanych z osiągnięciem, utrzymaniem i rozwojem zdolności operacyjnych sił zbrojnych, w tym interesują-cych nas wojsk lądowych między innymi poprzez reorganizację struktur, wymianę Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego (UiSW), doskonalenie procedur działania i me-tod szkolenia oraz wykorzystanie doświadczeń.

27 Zob. Ustawa z dnia 25 maja 2001 r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz fi nansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 570.

Jan Posobiec 174

Niezwykle istotnymi w procesie budowy zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych RP są programy operacyjne i programy uzbrojenia. Są to dokumenty pomocnicze w zakresie modernizacji sił zbrojnych, a ich zadaniem jest stworzenie, w oparciu o zapisy Programu rozwoju, zasadniczych planów pochodnych w celu osiągnięcia perspektywicznych zdolności SZ RP.

Do Programów rozwoju tworzy się plany rozwoju odnoszące się do możliwo-ści osiągnięcia, utrzymania i rozwoju określonych zdolnomożliwo-ści operacyjnych. Tworzą one zamknięty, spójny logicznie i merytorycznie oraz zbilansowany fi nansowo ze-staw dokumentów planistycznych.

Inny dokument zatytułowany Priorytetowe kierunkach badań na lata 2013–

202228 wskazuje priorytetowe zdolności operacyjne, które Siły Zbrojne RP mają rozwinąć w perspektywie najbliższych 10 lat. Podkreślono w nim znaczenie tech-nologii tzw. przełomowych, których rozwój i zastosowanie może pozwolić na uzyskanie nowych, dotąd nieznanych zdolności, mogących w znaczący sposób zmienić obraz przyszłego pola walki, co jest ściśle związane ze zdolnościami ope-racyjno-taktycznymi wojsk.

Wobec różnych podejść do zdolności operacyjnych w narodowych dokumen-tach doktrynalnych, za podstawę do zdefi niowania tych zdolności w niniejszej pracy przyjęto podział zawarty w Doktrynie Operacji Połączonych D-01 (C), gdzie wyszczególniono następujące zdolności operacyjne Sił Zbrojnych RP29:

• zdolność do dowodzenia, • zdolność do rozpoznania,

• zdolność do prowadzenia efektywnych działań,

• zdolność do strategicznego przerzutu oraz zapewnienia wysokiej mobilności, • zdolność do przetrwania i ochrony wojsk,

• zdolność do zachowania ciągłości działań, • zdolność do skutecznego dowodzenia, • zdolność zwiększania potencjału, • zdolność projekcji sił,

• zdolność do działania w strukturach wielonarodowych.

W ramach zdolności operacyjnych do efektywnego rozpoznania Siły Zbrojne RP będą posiadały możliwość do pozyskiwania danych o przeciwniku i środowi-sku operacyjnym w szerokim zakresie spektrum elektromagnetycznego niezależ-nie od warunków atmosferycznych i pory doby. Będą one zdolne do gromadzenia, przetwarzania i przekształcania różnych formatów danych w jednolity obraz prze-ciwnika i środowiska operacyjnego oraz udostępniania go na wszystkich szcze-blach dowodzenia. Posiadanie tego typu zdolności umożliwi analizę i wiarygodną ocenę sytuacji, stworzenie dowódcy jak najlepszych warunków do podjęcia decy-zji oraz monitorowanie sposobu realizacji wynikających z niej zadań.

28 Zob. Decyzja nr 4/NSzW Ministra Obrony Narodowej z dnia 22.02.3013 r. w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego w resorcie obrony narodowej dokumentu Prio-rytetowe kierunki badań w resorcie obrony narodowej na lata 2013–2022, MON,

War-szawa 2013.

7. Wojska Lądowe Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej 175

Zdolność do prowadzenia efektywnych działań wymusza posiadanie przez

siły zbrojne szerokiego spektrum powietrznych, lądowych i morskich środków ra-żenia ogniowego i elektronicznego zapewniających wysoki poziom precyzji ude-rzeń. Dzięki integracji tych środków z systemem rozpoznania i identyfi kacji obiek-tów uzyskane zostaną możliwości prowadzenie działań w każdych warunkach atmosferycznych o każdej porze doby, w szerokim zakresie wysokości i odległo-ści oraz przeciwko zróżnicowanym obiektom przeciwnika. Siły zbrojne powinny również posiadać nieśmiercionośne systemy uzbrojenia, które pozwolą reagować stosownie do zagrożenia i charakteru prowadzonej operacji oraz zgodnie z ogra-niczeniami politycznymi czy prawnymi

Zdolność do strategicznego przerzutu oraz zapewnienia wysokiej mobilno-ści siły przewidują, że siły zbrojne powinny posiadać dostęp do zróżnicowanych,

powietrznych i morskich środków transportowych o strategicznym zasięgu. Po-zwoli im to na osiągnięcie zdolności do szybkiej reakcji na zagrożenia powstałe w dowolnym regionie świata i przerzutu tam wydzielonych sił zadaniowych. Zdol-ność ta jest również wyrażana utrzymywaniem wydzielonych sił w odpowiednich stopniach gotowości bojowej. Zdolności do strategicznego przerzutu umożliwiają prowadzenie wysoce dynamicznych działań o dużej manewrowości i elastyczno-ści ich prowadzenia.

W ramach zdolności do przetrwania i ochrony wojsk siły zbrojne powinny po-siadać możliwość wykrywania, identyfi kacji i przeciwdziałania broni masowego rażenia, zintegrowane systemy ochrony i obrony (fi zycznej i elektronicznej) wojsk raz dobrze zorganizowany i wyposażony system zabezpieczenia medycznego. Po-nadto ważnym elementem jest posiadanie systemów identyfi kacji sił i środków walki wojsk własnych i sprzymierzonych co zapewni zminimalizowanie ryzyka ich nieumyślnego porażenia.

Zdolność do zachowania ciągłości działań wymaga od sił zbrojnych

zapew-nienia prowadzenia działań bez względu na ich miejsce, charakter, intensyw-ność oraz czas trwania. Osiągnąć to można między innymi poprzez wprowadze-nie mechanizmów monitorowania zapasów i śledzenia trasy ich dostarczania, a także i utrzymania ciągłości dostaw zaopatrzenia dla walczących sił. Będzie to związane z rozwinięciem właściwego zintegrowanego łańcucha logistycznego i odpowiedniego rozśrodkowania urządzeń i elementów zabezpieczenia logi-stycznego. Zapewni to między innymi utrzymanie wysokiego poziomu spraw-ności uzbrojenia i sprzętu wojskowego, terminowe odtwarzanie zapasów oraz zaopatrywanie wojsk w niezbędne do prowadzenia działań środki bojowe i materiałowe.

Nie mniej ważną wydaje się być zdolność do zwiększania potencjału. Ko-nieczność osiągnięcia tej zdolności wynika głównie ze zobowiązań z umów so-juszniczych i jest osiągana poprzez mobilizację zasobów obronnych oraz ścisłą współpracę sił zbrojnych wszystkimi podmiotami systemu obronnego państwa. Do niezbędnych czynników warunkujących uzyskanie tej zdolności zalicza się między innymi posiadanie wyszkolonych rezerw osobowych oraz uzyskanie możliwości pozyskania i wykorzystania środków z gospodarki narodowej

zgod-Jan Posobiec 176

nie z potrzebami operacyjnymi. Zasadniczym wskaźnikiem zdolności do

zwięk-szenia potencjału jest osiągnięty stan gotowości bojowej, który uzależniony jest

przede wszystkim właściwych rozwiązań systemowych dotyczących mobilizacyj-nego i operacyjmobilizacyj-nego rozwinięcia sił zbrojnych, stanu organizacyjmobilizacyj-nego sił zbroj-nych, wielkości i jakości rezerw osobowych, możliwości wykorzystania środków materiałowych i sprzętu technicznego, elastycznego reagowania na zakłócenia w procesie osiągania wyższych stanów gotowości oraz wielkości środków fi nan-sowych wydzielonych na obronę.

Zdolność do projekcji sił wyraża się posiadaniem możliwości rozwinięcia

wy-dzielonych sił w określonym miejscu i czasie. Celem tego typu działań jest zade-monstrowanie determinacji i woli przeciwdziałania potencjalnym zagrożeniom. Zdolność tą osiąga się głównie poprzez zapewnienie skutecznego dowodzenia i zabezpieczenia działań,dostępność sił,zdolność do przerzutu w rejon operacji, prowadzenie kampanii informacyjnejzdolność do wsparcia i zabezpieczenia ma-teriałowego, technicznego i medycznego.

Zdolność do działania w strukturach międzynarodowych utożsamiana jest

z uzyskaniem możliwości wspólnego działania z siłami innych państw. Zdolność tą osiąga się poprzez stosowanie wspólnych procedur dowodzenia, jednolity system wzajemnej identyfi kacji, kompatybilność sił i środków, możliwość wzajemnego wsparcia i zabezpieczenia działań oraz wymianę zespołów łącznikowych.

Wymieniony pakiet zdolności nie powinien być jednoznacznie utożsamiany z fi zycznym posiadaniem przez Siły Zbrojne RP określonego potencjału, należy jednak przyjąć, że stworzone zostaną proceduralne warunki do jego uruchomie-nia. Ideą bowiem budowanego w oparciu o zdolności operacyjne bezpieczeństwa, jest posiadanie przez poszczególne państwa członkowskie określonych procedur uruchomienia i wydzielenia w określonym czasie deklarowanych do kolektywnej obrony sił lub przeciwstawienia się innym zagrożeniom.

Zdolność operacyjna jest wyznacznikiem jakościowym zgrywania systemu

walki30, czyli właściwością, określającą stan możliwości danej jednostki do pod-jęcia określonych działań, na obszarze kraju lub poza jego granicami, samodziel-nie lub we współdziałaniu z innymi wojskami w określonym czasie i przestrzeni w określonych warunkach, zgodnie z operacyjnym przeznaczeniem. O stanie zdol-ności operacyjnej jednostki decyduje m.in. skład organizacyjny, posiadany poten-cjał sił i środków, stopień wyszkolenia i ukompletowania w sprzęt wojskowy oraz odpowiedni stan zapasów materiałowych.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że zdolności operacyjne wynikają ze zbioro-wych możliwości uczestników działań militarnych, przy czym nie można żadnej ze zdolności pominąć, bowiem zdolności te wzajemnie się warunkują. Nie można osiągnąć zdolności do rozpoznania bez zdolności do dowodzenia, czy mobilności.

30 System walki traktowany tu jest jako to skoordynowany wewnętrznie zbiór wzajem-nie powiązanych sił, środków i różnorodnych działań, ukierunkowanych na osiągnięcie celu walki, (kampanii, operacji) w sposób zgodny z zamiarem dowódcy i przy jak naj-mniejszych stratach własnych.

7. Wojska Lądowe Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej 177

Stąd też można przyjąć założenie, że oczekiwane zdolności stanowią system wza-jemnie wspierających się możliwości i są wyznacznikiem przyszłych operacji. Re-zygnacja z jednej z nich może stanowić podstawę do całkowitej utraty sprawnego działania.

Należy przy tym jednoznacznie stwierdzić, że narodowy system obrony nie posiada aktualnie żadnych narzędzi w zakresie identyfi kacji osiągania i zarządza-nia zdolnościami. Samo pojęcie zdolności w Siłach Zbrojnych RP funkcjonuje na bardzo nikłych podstawach. Prezentowane w narodowych dokumentach i nor-matywach odwołania i zobowiązania w zakresie wdrażania i osiągania składo-wych zdolności stanowiących zdolności operacyjne Sił Zbrojnych RP są podykto-wane bieżącymi wymogami, wynikającymi z aktualnych potrzeb oraz analiz.

Wymieniony Plan Modernizacji Technicznej oraz zatwierdzony wcześniej

Pro-gram rozwoju Sił Zbrojnych RP w latach 2013–2022” uruchomiły nowy etap

mo-dernizacji polskiej armii, w tym w znaczącym stopniu wojsk lądowych.

Zapisy dokumentów oparto na założeniu, że zagrożenia dla Polski, w szcze-gólności związane z ryzykiem naruszenia jej granic, będą stosunkowo mało praw-dopodobne, jednocześnie zakładając zwiększające się możliwości zaistnienia za-grożeń asymetrycznych. Zasadniczym celem modernizacji technicznej jest rozwój zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych RP, w tym wzmacnianie potencjału bojowe-go do realizacji narodowych i sojuszniczym zobowiązań, zbojowe-godnie z art. 5. Traktatu Waszyngtońskiego. Wzrasta udział środków przeznaczonych na najnowocześniej-sze uzbrojenie i najważniejnajnowocześniej-sze zdolności operacyjne”.

Wydatki obronne w latach 2013 – 2016 planowane są na poziomie ok. 135,5 mld zł, w tym wydatki na modernizację techniczną wyniosły ok. 37,8 mld zł, czyli na poziomie 27,8% całości budżetu. Zaś w latach 2017–2022 wydatki obronne planowane są na poziomie ok. 273,2 mld zł, z kwotą 102,1 mld zł na moderniza-cję techniczną, co daje już kolejne niemal 10% wzrost wydatków na nowoczesną technikę, do bardzo dobrego wskaźnika 37,3% całego budżetu. Program zakłada, że liczebność Sił Zbrojnych RP wynosić będzie do 120.000 żołnierzy (w tym do 20 000 dla żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych)31. Należy jednak zaznaczyć, że w 2016 r. minister Obrony Narodowej zapowiedział zwiększenie liczebności Sił Zbrojnych RP do 150 000. Aby to osiągnąć, należy zwiększyć fi nansowanie wojska do trzech procent PKB32.

Za priorytety modernizacyjne Wojsk Lądowych RP, uznano następujące pro-gramy operacyjne33:

• system obrony powietrznej i obrony przeciwlotniczej, • śmigłowce wsparcia bojowego, zabezpieczenia i VIP,

31 Modernizacja techniczna sił zbrojnych 2013–2022, h p://archiwalny.mon.gov.pl/pl/ strona/437/LG_282.

32 h p://wiadomosci.onet.pl/kraj/macierewicz-zmiany-w-armii-przyszly-w-ostatnim-mozliwym-momencie/mkx 5g0 [dostęp: 15.08.2016].

33 Modernizacja techniczna sił zbrojnych 2013–2022, h p://archiwalny.mon.gov.pl/pl/ strona/437/LG_282.

Jan Posobiec 178

• zintegrowane systemy wsparcia dowodzenia oraz zobrazowania pola walki, • bezzałogowe systemy rozpoznawcze i rozpoznawczo-uderzeniowe, • indywidualne wyposażenie i uzbrojenie żołnierza,

• symulatory i trenażery,

• modernizacja wojsk rakietowych i artylerii, • kołowe transportery opancerzone, • przeciwpancerne pociski kierowane,

• modernizacja Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych.

W obszarze modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP realizowane będą rów-nież zadania nieobjęte Programami Operacyjnymi, mające jednak istotne zna-czenie dla poszczególnych systemów funkcjonalnych i zabezpieczenia działania wojsk. Wśród nich modernizacja czołgów Leopard, wyposażenie indywidualne żołnierza, sprzęt inżynieryjny, obrony przed bronią masowego rażenia, pojazdy transportowe o przeznaczeniu specjalistycznym, a także części zamienne i remon-ty wyposażenia oraz zakupy amunicji (w ramach wydatków bieżących).

Na potrzeby wojsk lądowych uruchomione zostały programy operacyjne, któ-rych celem jest dostarczenie do wojsk lądowych określonych jednostek sprzętu i uzbrojenia oraz rozwiązań techniczno-technologicznych. W tabeli 7.1. przedsta-wione zostały wybrane programy operacyjne wraz z krótką charakterystyką.

Na realizację planów modernizacyjnych przewiduje się wydać około 130 mld złotych do 2022 roku. Z tego znaczna część przeznaczona ma być na woj-ska lądowe. Należy jednak podkreślić, że wokół „Planu modernizacji” narosło wiele kontrowersji i pojawiło się wiele problemów, które w znacznym stop-niu wpływają i wpływać będą na jego realizację, a tym samym na osiągnięcie określonych potencjałów i zdolności operacyjnych Wojsk Lądowych Sił Zbroj-nych RP. Zauważalne jest jednocześnie zróżnicowane, ale w wielu przypadkach znaczne opóźnienie w realizacji programów operacyjnych. Opóźnienie sięga w przypadku wyposażenia indywidualnego żołnierza TYTAN aż 4 lata. Niektóre programy operacyjne nie zostały rozwinięte lub zawieszone zostały umowy na opracowanie lub ich realizację.