W czasie gdy toczyły się obrady Okrągłego Stołu, w dniach 18–19 marca 1989 r.
w Warszawie odbył się zjazd „Solidarności” Rolników Indywidualnych, w którym wzięło udział 444 uczestników. Zebranych powitał Józef Ślisz, przewodniczący Tym- czasowej Krajowej Rady Rolników „Solidarność” (powstałej w listopadzie 1986 r.), a obrady prowadzili Roman Bartoszcze i Gabriel Janowski. Podczas zjazdu omawia-no przebieg negocjacji z władzami w trakcie Okrągłego Stołu, propoomawia-nowane zmiany w konstytucji oraz program związku. Większość uczestników deklarowała, że nie bę-dzie bojkotu wyborów pod warunkiem dotrzymania przez stronę rządową złożonych obietnic44. (Ponowna rejestracja NSZZ RI „Solidarność” nastąpiła 20 kwietnia 1989 r.45).
Przedstawiciele odrodzonego NSZZ RI „Solidarność” z powodzeniem startowali w wyborach czerwcowych 1989 r. – 23 działaczy wiejskich uzyskało mandat poselski
43 C. Kuta, Ruch oporu rolników polskich…
44 T. Kozłowski, J. Olaszek, Niezależny ruch chłopski w Polsce…, s. 127, 134–135.
45 A.W. Kaczorowski, Reaktywowanie NSZZ RI „Solidarność” [w:] „Solidarność” Rolników…, s. 238.
Pierwsze posiedzenie Rady Krajowej NSZZ RI „Solidarność” w Wilanowie, 21 grudnia 1989 r. (fot. Lech Ścibor-Rylski).
ESEJ HISTORYCZNY
(m.in. Roman Bartoszcze i Janusz Rożek), a trzynastu – senatorski (m.in. Gabriel Ja-nowski, Jan Kozłowski, Józef Ślisz)46. Po raz pierwszy od ponad czterdziestu lat polska wieś uzyskała autentyczną reprezentację polityczną w parlamencie.
46 Ibidem, s. 135.
Historyczny sztandar kosynierów krakowskich, nadany im przez Tadeusza Kościuszkę w marcu 1974 r.
Na sztandarze dewiza: „Żywią y bronią” (zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie).
ŹRÓDŁA
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Naro-dowi Polskiemu:
– AIPN, 0222/143, t. 8, Sprawa operacyjnego rozpracowywania krypt. „Gryzonie”, – AIPN, 0717/8, Sprawa obiektowa na Niezależny Samorządny Zawodowy Chłopski
Związek Zawodowy „Solidarność” krypt. „Chłopi”,
– AIPN By, 069/1361, Sprawa obiektowa krypt. „Solidarność Wiejska”/„Tabun”.
Projekt Deklaracji programowej Ogólnopolskiego Komitetu Oporu Rolników, 15 VIII 1982 r., „Serwis Informacyjny Regionalnej Komisji Wykonawczej Solidarność Małopolska”, 30 VIII 1982, nr 23 (materiał użyczony przez dr Cecylię Kutę).
Informacja Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie na temat śledztw w toku – stan na luty 2018 r., https://szczecin.ipn.gov.
pl/pl9/sledztwa/sledztwa/oddzialowa-komisja-w-sz/31507,Sledztwa-w-toku.html.
Kryzys bydgoski 1981. Przyczyny, przebieg, konsekwencje, t. 2: Dokumenty, wybór i oprac.
R. Gajos, K. Osiński, P. Rybarczyk, Bydgoszcz–Gdańsk–Warszawa 2013.
Porozumienie między komisją rządową a Ogólnopolskim Komitetem Strajkowym NSZZ RI „Solidarność” w Bydgoszczy i Ogólnopolskim Komitetem Założycielskim NSZZ RI
„Solidarność”, Bydgoszcz, 17 kwietnia 1981 r. [w:] Kryzys bydgoski 1981. Przyczyny, przebieg, konsekwencje, t. 2: Dokumenty, wybór i oprac. R. Gajos, K. Osiński, P. Ry-barczyk, Bydgoszcz–Gdańsk–Warszawa 2013, s. 882–884.
Przemówienie prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego do „Solidarności Wiej-skiej” rolników indywidualnych, Warszawa 2 kwietnia 1981 r. [w:] S. Wyszyński, Nie rzucim ziemi. Wybór z przemówień do rolników 1970–1981, Warszawa 1984.
Statut NSZZ RI „Solidarność”. Zarejestrowany w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie dnia 12 maja 1981 r., Biblioteka Kórnicka, 219911, dostęp online.
Tekst przysięgi Armii Krajowej zatwierdzony przez gen. Stefana Roweckiego „Grota”, komendanta Sił Zbrojnych w Kraju, 12 grudnia 1942 r., za: https://twitter.com/
aan_gov_pl.
OPRACOWANIA
Baran J., Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników i inne wojenne wspomnienia, „Sowiniec”
2011, nr 38/39.
Chinciński T., Noteć przeciwko rolniczej „Solidarności”, „Biuletyn IPN” 2006, nr 3/4.
Fedyszak-Radziejowska B., Trudne strajki, ważne porozumienia. Dramatyczna walka rolników o porozumienia, „Nasz Dziennik”, 15 II 2017, Dodatek historyczny IPN Polska i Polacy 1918–1989.
Iwaneczko D., Od Ustrzyk Dolnych do stanu wojennego. Wybrane działania operacyjne SB wobec „Solidarności” rolniczej w Polsce południowo-wschodniej 1980–1981 [w:] Represje wobec wsi i ruchu ludowego (1956–1989), Materiały z konferencji naukowej 27–28 lis- topada 2003 r. w Rzeszowie, red. J. Gmitruk, Z. Nawrocki, t. 2, Warszawa 2004.
Kaczorowski A.W., Internowania uczestników ruchu solidarnościowego na wsi [w:] Opo-zycja i opór społeczny w Polsce po 1956 r. Rolnicza „Solidarność” w Polsce 1989–1989, red. A.W. Kaczorowski, T. Kozłowski, J. Olaszek, Warszawa 2016.
BIBLIOGRAFIA
Kaczorowski A.W., Kościół wobec rolniczej „Solidarności” [w:] A.W. Kaczorowski, T. Kozłowski, J. Olaszek, „Solidarność” Rolników 1980–1989, Warszawa 2010.
Kaczorowski A.W., Prymas Tysiąclecia wobec rolniczej „Solidarności”, „Biuletyn IPN”
2011, nr 10.
Kisielewski T., Zapiski historyczno-polityczne z lat 1981–1991, Częstochowa 1994.
Konfrontacje i negocjacje. Wokół konfliktów społeczno-politycznych z PRL z początku lat osiemdziesiątych XX w., red. M. Golon, K. Osiński, Bydgoszcz–Gdańsk 2015.
Kozłowski T., 30-lecie niezależnego ruchu ludowego [w:] 30. rocznica rejestracji NSZZ RI
„Solidarność”– polska wieś a wspólna polityka rolna do 2020 roku. Materiały z konfe-rencji zorganizowanej przez Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 10 maja 2011 r., http://
ww2.senat.pl/k7/agenda/seminar/110510/1.pdf.
Kozłowski T., Chłopska Solidarność, „Tygodnik Powszechny” 2011, nr 34, dodatek spe-cjalny IPN Wieś polska 1944–1989.
Kozłowski T., Powstanie NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” 1980–1981 [w:] A.W. Kaczorowski, T. Kozłowski, J. Olaszek, „Solidarność” Rolników 1980–1989, Warszawa 2010.
Kozłowski T., Walka o rejestrację niezależnych związków zawodowych rolników [w:] Konfrontacje i negocjacje. Wokół konfliktów społeczno-politycznych z PRL z po-czątku lat osiemdziesiątych XX w., red. M. Golon, K. Osiński, Bydgoszcz–Gdańsk 2015.
Kozłowski T., Zielona Solidarność, „Nasz Dziennik”, 15 II 2017, Dodatek historyczny IPN Polska i Polacy 1918–1989.
Kozłowski T., Olaszek J., Niezależny ruch chłopski w Polsce 1980–1989 [w:] NSZZ „Solidar-ność” 1980–1989, t. 2: Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
Krzysztofiński M., Wieś miastu, miasto wsi, „Nasz Dziennik”, 13 XII 2016, Dodatek historyczny IPN.
Kura A., Skala poparcia społecznego dla rolniczej „Solidarności” w 1981 roku [w:] Opo-zycja i opór społeczny w Polsce po 1956 r. Rolnicza „Solidarność” w Polsce 1989–1989, red. A.W. Kaczorowski, T. Kozłowski, J. Olaszek, Warszawa 2016.
Kuta C., Ruch oporu rolników polskich w latach osiemdziesiątych XX wieku, „Dziennik Polski”, 10 X 2017.
Losz K., Obrona wsi przed komuną, „Nasz Dziennik”, 9 XII 2017.
NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 2: Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, War-szawa 2010.
Olaszek J., „Solidarność” Rolników Indywidualnych 1981–1989 [w:] A.W. Kaczorowski, T. Kozłowski, J. Olaszek, „Solidarność” Rolników 1980–1989, Warszawa 2010.
Opozycja i opór społeczny w Polsce po 1956 r. Rolnicza „Solidarność” w Polsce 1989–
–1989, red. A.W. Kaczorowski, T. Kozłowski, J. Olaszek, Warszawa 2016.
Osiński K., Niewyjaśniona śmierć Piotra Bartoszcze, „Nasz Dziennik”, 15 II 2017, Dodatek historyczny IPN Polska i Polacy 1918–1989.
Osiński K., Zarys dziejów NSZZ „Solidarność” Regionu Bydgoskiego (1980–1990), Gdańsk 2010.
Osiński K., Rybarczyk P., Kryzys bydgoski 1981. Przyczyny, przebieg, konsekwencje, t. 1:
Monografia, Bydgoszcz–Gdańsk–Warszawa 2013.
Polak W., Najtrudniejsze egzaminy. Niezależne Zrzeszenie Studentów UMK na tle wydarzeń w kraju i regionie 1980–1982, Toruń 2001.
Polak W., Trudne lata przełomu. Szkice z historii najnowszej, Gdańsk 2006.
Ropiński Z., Tak to wtedy bywało. Moje zapiski z lat 1977–1981, wstęp T. Kisielewski, red. K. Osiński, Bydgoszcz–Gdańsk 2013.
A.W. Kaczorowski, T. Kozłowski, J. Olaszek, „Solidarność” Rolników 1980–1989, War-szawa 2010.
Szpytma M., Zielona „Solidarność”. Niezależne związki zawodowe na wsi w latach 1980–
1989, „Biuletyn IPN” 2009, nr 5/6.
Wyszyński S., Wezwanie do odpowiedzialności i cierpliwości, „W Drodze” 1981, nr 8.
INTERNET
Józef Teliga [w:] Encyklopedia Solidarności, http://www.encysol.pl/wiki/J%C3%B3zef_
Teliga.