8. Generator unikalnych identyfikatorów 121
8.2. Przegl ˛ ad istniej ˛ acych UID
8.2. Przegl ˛ad istniej ˛acych UID
Poni˙zej wymieniono wybrane unikalne identyfikatory maj ˛ace zastosowanie w ró˙znych obszarach dziedziny społecznej i gospodarczej. Stanowi ˛a one przy-kład powszechno´sci wykorzystania technologii UID.
8.2.1. Administracja
UID słu˙zy głównie do ewidencjonowania produktów, usług, dokumentów itd. zarówno w obszarach zarz ˛adzanych przez instytucje administracji publicznej, jak równie˙z ró˙znego rodzaju organizacje oraz firmy prywatne. Poni˙zej wymieniono przykłady powszechnie stosowanych unikalnych identyfikatorów.
Numer akt MSW – od 2012 roku obowi ˛azuje system Jednolitego Rzeczowego Wy-kazu Akt wprowadzony przez Ministerstwo Spraw Wewn˛etrznych. Jego funk-cjonowanie polega na oznaczaniu teczek dokumentów dotycz ˛acych poszcze-gólnych spraw według okre´slonego schematu. Ma to pozwoli´c na efektywne archiwizowanie i wyszukiwanie informacji. Dokładny opis systemu zawiera podrozdział 8.3.2.
Identyfikatory w rejestrach administracji publicznej – rejestry stanowi ˛a pod-stawowe narz˛edzie do gromadzenia informacji o obywatelach, podmiotach fi-zycznych, instytucjach i organizacjach działaj ˛acych na terenie pa ´nstwa, w ce-lach statystycznych, gospodarczych, obronnych czy o charakterze krymino-logicznym. Ka˙zdy rejestr charakteryzuje si˛e indywidualnym sposobem przy-znawania identyfikatorów – niektóre s ˛a nadawane automatycznie wszystkim obywatelom (jak numer PESEL), inne wymagaj ˛a procedury wyst ˛apienia o ich nadanie (np. Numer Identyfikacji Podatkowej, NIP). Przykładami istniej ˛acych rejestrów pa ´nstwowych s ˛a:
– KRAZ, Krajowy Rejestr Agencji Zatrudnienia; – KRS, Krajowy Rejestr S ˛adowy;
– REGON, Krajowy Rejestr Urz˛edowy Podmiotów Gospodarki Narodowej; – CEPiK, Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców;
– PRNG, Pa ´nstwowy Rejestr Nazw Geograficznych;
– PRG, Pa ´nstwowy Rejestr Granic i Powierzchni Jednostek Podziałów Teryto-rialnych Kraju;
– ROG, Rejestr Obszarów Górniczych;
– CBD, Centralna Baza Danych Ministerstwa Infrastruktury; – KEP, Krajowa Ewidencja Podatników;
– Jednolity Rejestr Pa ´nstwowy;
– Pa ´nstwowy Rejestr Muzeów.
ISBN – jest to unikalny, trzynastocyfrowy Mi˛edzynarodowy Znormalizowany
Nu-mer Ksi ˛a˙zki (ang. International Standard Book Numer) nadawany w Polsce przez Krajowe Biuro ISBN. Słu˙zy do jednoznacznej identyfikacji wydawcy oraz
wydawanych przez niego wydawnictw zwartych1. Jest wykorzystywany nie tylko przez wydawców, ale równie˙z przez sprzedawców, biblioteki i hurtownie ksi ˛a˙zek podczas identyfikacji, klasyfikacji i kontroli stanów magazynowych. Wydawnictwa, które składaj ˛a si˛e z wielu tomów (np. encyklopedie) dla ka˙z-dego tomu otrzymuj ˛a osobny numer oraz jeden zbiorczy numer, który po-zwala na zidentyfikowanie cyklu jako cało´sci. Raz nadany numer ISBN nie mo˙ze zosta´c u˙zyty ponownie, ani nie mo˙ze zosta´c zast ˛apiony. Numer ISBN ksi ˛a˙zki jest zachowany dla ka˙zdego kolejnego jej dodruku. Nowy numer po-winien jednak zosta´c nadany wznowieniu (reedycji) ksi ˛a˙zki2.
Trzynastocyfrowy numer ISBN3składa si˛e z pi˛eciu członów [5]:
1. prefiks lub Europejski Kod Towarowy EAN (ang. European Article
Num-ber), obecnie o postaci978lub979,
2. identyfikator grupy rejestracyjnej (np.92oznacza organizacje mi˛edzy-narodowe),
3. identyfikator wydawcy,
4. identyfikator tytułu publikacji (wła´sciwy konkretnemu wydaniu publi-kacji wydawcy),
5. znak kontrolny.
Ostatecznie, identyfikator przyjmuje przykładowo posta´c:
ISBN 978-92-77-001477-3.
ISSN – jest to unikalny, o´smiocyfrowy Mi˛edzynarodowy Znormalizowany Numer
Wydawnictwa Ci ˛agłego (ang. International Standard Serial Number) nada-wany w Polsce przez Narodowy O´srodek ISSN. Przyznanada-wany jest dla wydaw-nictw ci ˛agłych, czyli takich, których data zako ´nczenia nie jest z góry pla-nowana [5], np. periodyk, czasopismo, gazeta. Bazuje na koncepcji ISBN. Niektóre publikacje mog ˛a posiada´c przydzielony zarówno numer ISBN, jak i ISSN, poniewa˙z oba wykazy s ˛a od siebie niezale˙zne. Numer ISSN jest nada-wany pojedynczo, dla całego cyklu. Je´sli ISSN został nadany cyklowi ksi ˛ a˙zko-wemu, ka˙zdemu tomowi osobno mo˙zna równocze´snie nada´c numer ISBN. O´smiocyfrowy numer ISSN składa si˛e z dwóch, czterocyfrowych członów i przyjmuje przykładowo posta´c:
ISSN 1742-786X.
8.2.2. Przemysł
URI – w przemy´sle internetowym jest standardem, który pozwala na łatw ˛a iden-tyfikacj˛e zasobów w sieci. URI (ang. Uniform Resouce Identifier) składa si˛e zazwyczaj z ci ˛agu znaków sformatowanych zgodnie z odpowiednim standar-dem. Okre´slenie danego zasobu mo˙ze odbywa´c si˛e za pomoc ˛a nazwy URN
1Wydawnictwami zwartymi s ˛a: ksi ˛a˙zki i broszury, mapy, ksi ˛a˙zki mówione, cyfrowe kopie ksi ˛ a-˙zek drukowanych, oprogramowanie edukacyjne lub instrukta˙zowe itp. [4].
2Wznowienie: „publikacja ró˙zni ˛aca si˛e od wyda ´n poprzednich zmianami wprowadzonymi w tre´sci (wydanie przejrzane) lub w kompozycji (nowe wydanie) i wymagaj ˛aca nowego numeru ISBN” [4].
8.2. Przegl ˛ad istniej ˛acych UID (ang. Uniform Resource Name) lub jego lokalizacji URL (ang. Uniform
Reso-urce Locator). URN i URL s ˛a uznawane za szczególne przypadki URI – je´sli nazwa lub adres identyfikuj ˛a dany zasób w niepowtarzalny, wyj ˛atkowy, czyli unikalny sposób, URL lub URN samodzielnie mog ˛a zosta´c potraktowane jako URI. URI mo˙ze identyfikowa´c dany obiekt jako cz˛e´s´c hierarchicznej struktury lub jako element niehierarchiczny. Ogólny wzór identyfikatora stosowanego w Internecie wygl ˛ada nast˛epuj ˛aco [6]:
<schemat>:<cz˛e´s´c hierarchiczna lub niehierarchiczna danego schematu> Schemat okre´sla protokół (np.httpdla sieciwww) jaki nale˙zy zastosowa´c przy interpretacji identyfikatora jako ˙z ˛adania udost˛epnienia wskazanego zasobu. To, ˙ze element nale˙zy do cz˛e´sci hierarchicznej schematu mo˙zna rozpozna´c po wyst ˛apieniu symbolu / (uko´snika, ang. slash) przed identyfikowanym ele-mentem, np.:
http://pwr.wroc.pl/index.dhtml
Elementy niehierarchiczne wskazywane s ˛a bezpo´srednio po dwukropku, np.:
mailto:student@pwr.wroc.pl
URL – specyficzny rodzaj URI, który identyfikuje zasób poprzez wskazanie jego
lokalizacji [7, 8, 9]. URL w sieciach internetowych jest zazwyczaj to˙zsamy z URI, poniewa˙z lokalizacja zasobów wystarcza do ich jednoznacznej identyfi-kacji. Najbardziej znane URL wykorzystuje schemathttpi przyjmuje posta´c:
http://adres_serwera/sciezka_dostepu_do_zasobu
Pozostałe schematy URL to:
ftp – protokół transferu plików (ang. File Transfer Protocol),
gopher – protokółGopher,
mailto – elektroniczny adres mailowy,
news – wiadomo´sciUSENET,
nntp – wiadomo´sciUSENETwykorzystuj ˛ace dost˛epNNTP,
telnet – odwołanie do sesji interaktywnych,
wais – serwery informacyjne (ang. Wide Area Information Servers),
file – nazwy zasobów/plików na danym ho´scie,
prospero – protokoły nale˙z ˛ace do systemu Prospero Directory Service.
Identyfikator transakcji – jest stosowany szeroko w systemach bankowych,
au-kcyjnych i sklepach internetowych. Identyfikator tego typu jednoznacznie wskazuje na dany zasób. Przykładowo, systemy bankowe nadaj ˛a unikalny nu-mer ka˙zdej transakcji pieni˛e˙znej wykonywanej przez klienta banku. Ka˙zda aukcja naallegro.plposiada równie˙z swój unikalny numer. Dzi˛eki temu mo˙zliwa jest archiwizacja danych i dost˛ep do nich. Identyfikatory te maj ˛a za-zwyczaj posta´c ci ˛agu cyfr o okre´slonej długo´sci. Unikalno´s´c tych numerów jest ograniczona do systemu, który je generuje (danego banku, czy serwisu internetowego).
8.2.3. Społeczno´s´c
Login – w serwisach społeczno´sciowych, zakupowych, e-learningowych (a wi˛ec
wsz˛edzie tam, gdzie mo˙zliwa lub konieczna jest rejestracja konta) potrzebne s ˛a identyfikatory, które pozwol ˛a na zalogowanie do tych kont. Login musi by´c identyfikatorem unikalnym, ale jedno konto mo˙ze posiada´c wi˛ecej ni˙z jeden login. Przykładowo, niektóre serwisy pozwalaj ˛a na logowanie si˛e na konto zarówno przy u˙zyciu nicka (nazwy u˙zytkownika), jak i adresu mailo-wego przypisanego do konta. Login mo˙ze by´c to˙zsamy nickowi, który widz ˛a inni u˙zytkownicy serwisu lub odr˛ebny od niego. Loginy s ˛a identyfikatorami, których odbiorcami s ˛a nie tylko systemy informatyczne, ale równie˙z ich u˙zyt-kownicy. Ka˙zdy u˙zytkownik powinien by´c w stanie zapami˛eta´c swój identyfi-kator, wi˛ec przyznawanie u˙zytkownikom identyfikatorów w formie ci ˛agu cyfr lub losowego ci ˛agu znaków nie spełniałoby swojej roli. Dlatego loginy zazwy-czaj mog ˛a by´c wymy´slane przez u˙zytkowników (i weryfikowane przez system pod wzgl˛edem unikalno´sci). Identyfikatory te s ˛a niepowtarzalne w zakresie danego serwisu.
nick – unikalna nazwa u˙zytkownika przypisana do konta, widoczna dla innych
u˙zytkowników. Mo˙ze, ale nie musi by´c równocze´snie loginem. Podobnie jak login, jest wymy´slany przez u˙zytkownika, poniewa˙z powinien pozwala´c na szybk ˛a i jednoznaczn ˛a identyfikacj˛e innym osobom. Nicki przyjmuj ˛a zazwy-czaj form˛e ci ˛agu liter i cyfr i cz˛esto posiadaj ˛a semantyk˛e. Unikalno´s´c nicków jest ograniczona do serwisu, w którym zostało zarejestrowane dane konto.
8.2.4. Ontologia
Ontologia jest dziedzin ˛a my´sli filozoficznej zajmuj ˛ac ˛a si˛e opisem rzeczywisto-´sci. Mówi ˛ac w najszerszym kontek´scie zajmuje si˛e ona opisem istoty wszystkiego, co istnieje materialnie i niematerialnie. Ontologia stara si˛e wykracza´c poza gra-nice poznania, co w najwcze´sniejszych formach wyra˙zone było np. koncepcj ˛a Idei Platona. W praktyce jednak zadanie to jest niemo˙zliwe lub bardzo trudne do re-alizacji, poniewa˙z pojmowanie rzeczywisto´sci jest ograniczone przez aparat per-cepcyjny istot dokonuj ˛acych jej opisu. Rzeczywisto´s´c, któr ˛a jest w stanie opisa´c człowiek jest innym rodzajem rzeczywisto´sci, któr ˛a mogłaby opisa´c mucha, pies lub dowolna inna istota. Trudnym pytaniem jest, czy to, co postrzegamy jeste´smy w stanie uogólni´c do obiektywnych stanów rzeczywisto´sci.
W technologiach informatycznych ontologi ˛a zacz˛eto nazywa´c formaln ˛a re-prezentacj˛e wiedzy, na któr ˛a składa si˛e zestaw poj˛e´c oraz relacji mi˛edzy nimi. Taki zapis mo˙ze słu˙zy´c do wnioskowaniach o wła´sciwo´sciach opisywanych po-j˛e´c. W celu zapisania ludzkiej wiedzy w postaci zrozumiałej dla maszyn, ka˙zdy wyst˛epuj ˛acy w niej element musi mie´c przyporz ˛adkowany swój własny unikalny identyfikator, zawsze jednakowo interpretowany. Rol˛e takiego UID pełni opisany ju˙z wcze´sniej URI, który mo˙ze odnosi´c si˛e zarówno do poj˛e´c abstrakcyjnych, jak i konkretnych bytów. Idea stosowania unikalnych identyfikatorów jest podstaw ˛a technologii RDF, stanowi ˛acej podstaw˛e budowy tzw. semantycznego Internetu (ang. Semantic Web).