POLITYKA I STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA
ZAGROŻENIE PSP POGOTOWIE
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej (
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego (...).”
Sposób wykonywania obowiązków związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta wynikający z ustawy samorządowej, określa również ustawa o Państwowej Straży Pożarnej149:
Art. 14.
„(…) 3. W przypadku bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa wspólnoty samorządowej, w szczególności życia lub zdrowia, wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta może wydać komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej polecenie podjęcia działań w zakresie właściwości Państwowej Straży Pożarnej, zmierzających do usunięcia tego zagrożenia. (...)
4. Uchwała, o której mowa (...), lub polecenie wydane na podstawie ust. 3 nie mogą dotyczyć wykonania konkretnej czynności służbowej. Uchwała lub polecenie nie mogą również określać sposobu wykonania zadania przez Państwową Straż Pożarną.
5. Starosta lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) ponoszą wyłączną odpowiedzialność za treść i skutki polecenia, o którym mowa w ust. 4. (...)”150.
Natomiast w ustawie o ochronie przeciwpożarowej odnajdujemy zapisy:
Art. 14 ust 5.
„ (…) 5. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) koordynuje funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę. Zadanie to może być wykonywane przy pomocy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, jeżeli komendant taki został zatrudniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), albo przy pomocy komendanta gminnego związku ochotniczych straży pożarnych. (...)”151
149 Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej z dnia 24 sierpnia 1991 r.( tekst jednolity Dz. U. z 2006r.
nr 96, poz. 667).
150 ibidem.
151 Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej ( tekst jednolity Dz. U. z 2002r.
nr 147 poz. 1229, z późn. zm.).
Oczywiście ww. akty normatywne nie wyczerpują katalogu zadań, nie należy zapominać o obszarze obowiązku władz samorządowych określonej przez ustawy tak zwanego pakietu ustaw bezpieczeństwa:
Ustawa Prawo wodne152,
Ustawa Prawo budowlane153,
Ustawa Prawo o ruchu drogowym154,
Prawo ochrony środowiska155,
Ustawa Prawo energetyczne156.
Na zakończenie opisu stanu prawnego związanego z zarządzaniem kryzysowym przeanalizujemy ustawę o zarządzaniu kryzysowym157. Ustawa określa organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady działania w tej dziedzinie, a także zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego.
Ustawa zawiera definicje podstawowych pojęć związanych z zarządzaniem kryzysowym w tym: sytuacji kryzysowej, infrastruktury krytycznej i planowania cywilnego. Art. 19 ust. 1 określa, że „organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie gminy jest wójt, burmistrz, prezydent miasta”. W ustępie drugim tego artykułu stawa określa zadania do których należy między innymi:
kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy,
realizowanie zadań z zakresu planowania cywilnego,
zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, treningów i ćwiczeń z zakresy reagowania na potencjalne zagrożenia,
realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
W przypadku wprowadzenia na terenie gminy lub większej jednostki administracyjnej obejmującej obszar gminy stanu klęski żywiołowej mają zastosowanie zapisy ustawy o stanie klęski żywiołowej158 określającej między innymi:
152 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. nr 239, poz.2019).
153 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 156, poz.1118).
154 Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r.
nr 108, poz.908).
155Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r.
nr 129, poz. 902).
156 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 89, poz.625).
157 Ustawa o zarządzaniu kryzysowym, op. cit.
158 Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 r. (Dz. U. z dnia 22 maja 2002 r.
z późn. zm.).
„ Art.7. W czasie stanu klęski żywiołowej organy władzy publicznej działają w dotychczasowych strukturach (...) w ramach przysługujących im kompetencji ...”
„ Art. 8. W czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują:
1) wójt (burmistrz, prezydent miasta) – (...), 2) starosta – (...),
3) wojewoda –(...),
4) minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny minister, ...”
„ Art. 9.
1 W czasie stanu klęski żywiołowej właściwy miejscowo wójt (burmistrz, prezydent miasta) kieruje działaniami prowadzonymi na obszarze gminy (...).
3 W zakresie działań, o których mowa w ust. 1, wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wydawać polecenia wiążące organom jednostek pomocniczych, kierownikom jednostek organizacyjnych utworzonych przez gminę, kierownikom jednostek organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej działających na obszarze gminy (...).”
Narzędzia organizacyjne
Organem pomocniczym wójta, burmistrza, prezydenta miasta w zapewnianiu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest gminny zespół zarządzania kryzysowego159
„ Art. 12. 1 Działania w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia wójt (burmistrz, prezydent miasta), (...) wykonują przy pomocy gminnego zespołu reagowania (...)”160 (zgodnie z art. 32 ustawy161 przemianowanego w gminny zespół zarządzania kryzysowego)
Gminny Zespół Reagowania
Rozporządzenie rady ministrów162 określa:
sposób tworzenia gminnego zespołu reagowania,
sposób funkcjonowania zespołów,
usytuowanie i sposób ich finansowania,
warunki techniczne i standardy ich wyposażenia,
tryb pracy zespołów,
sposób dokumentowania działań i prac zespołów.
159 art. 19 ust. 4. Ustawy o zarządzaniu kryzysowym, op. cit.
160 Ustawa o stanie klęski żywiołowej, op. cit.
161 Ustawa o zarządzaniu kryzysowym, op. cit.
162 Rozporządzenie rady ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu tworzenia gminnego zespołu reagowania, powiatowego i wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowania (Dz. U. z dnia 17 grudnia 2002 r.
z późn. zm.).
Gminne zespoły reagowania zgodnie z cytowanym rozporządzeniem, składają się z szefa, zastępcy oraz grup roboczych o charakterze stałym i czasowym. W celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia zespoły pracują w fazach:
zapobiegania,
przygotowania,
reagowania,
odbudowy.
Narzędzia techniczne
Technicznym narzędziem wspomagającym gminne zespoły reagowania, a tym samym wójta, burmistrza, prezydenta miasta w zarządzaniu kryzysowym i ochronie ludności jest Gminne Centrum Reagowania. Rozporządzenie rady ministrów163 określa wymagania techniczne i organizacyjne zapewniające jego sprawne i niezawodne działanie. Z inicjatywy Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP Szkoła Główna Służby Pożarniczej opracowała strukturę systemu bazodanowego oraz podstawowe procedury działania GCR.
Za środki ZOSP RP utworzono, wyposażono w sprzęt informatyczny i oprogramowanie specjalistyczne oraz przeszkolono operatorów stukilkudziesięciu GCR (stan ilościowy na dzień pisania niniejszej informacji).
Określone wyżej narzędzie techniczne tj. Gminne Centrum Reagowania odnajdujemy również w ustawie o zarządzaniu kryzysowym164 jednak pod nazwą gminnego (miejskiego) centrum zarządzania kryzysowego (art.20 ust. 2). Zapis przywołanego przepisu jest fakultatywny „ wójt, burmistrz, prezydent miasta może tworzyć …”, jednakże w ust. 1 pkt.1 art.20 cytowanej ustawy wójt, burmistrz, prezydent miasta zapewnia pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego.
163 ibidem.
164 Ustawa o zarządzaniu kryzysowym, op. cit.
Zakończenie
Wszystko, co do tej pory przedstawiono, wskazuje na fakt, że w zasadzie nie mówimy o sensu stricte zarządzaniu kryzysowym, lecz o zarządzaniu konsekwencjami sytuacji o charakterze nadzwyczajnym. W zasadzie można stwierdzić, że z punktu widzenia władz administracyjnych, powinniśmy właśnie mówić o zarządzaniu konsekwencjami, a nie o kierowaniu operacyjnym. Taka interpretacja właściwości kompetencyjnych, w dużej mierze wyjaśnia i ukierunkowuje rozwiązywanie wyzwań towarzyszących sytuacjom anormalnym.
W związku z przyjętym założeniem objęcia zarządzaniem kryzysowym wszystkich czterech faz, możemy mówić o następujących priorytetach działań:
Niedopuszczanie do powstawania sytuacji niekorzystnych,
Minimalizacja skutków zdarzeń poprzez działania prewencyjne i operacyjne,
Zapewnienie możliwego do zaakceptowania poziomu życia społecznego i gospodarczego w strefach zagrożenia oraz strefach buforowych,
Inicjowanie i wdrażanie procesów przywracania normalności po zdarzeniach.
Literatura:
1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 96, poz. 667).
2. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. nr 240, poz.2413).
3. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z dnia 22 maja 2002 r. z późn. zm).
4. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 89 poz.625).
5. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r nr 239, poz.2019).
6. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym.
(tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. nr 108, poz.908).
7. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jednolity Dz. U. z 2002 r. nr 147 poz. 1229, z późn. zm.).
8. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. nr 89, poz. 590).
9. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 129, poz.902).
10. Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej
(Dz. U. z 1998 r. nr 141, poz. 943; nr 162, poz. 1122 oraz z 1999 r. nr 41, poz. 412).
11. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118).
12. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. nr 142 poz. 1591 z późn. zm).
13. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin
( Dz. U. z 2002 r. nr 96, poz.850).
14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu tworzenia gminnego zespołu reagowania, powiatowego i wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowania.
(Dz. U. z dnia 17 grudnia 2002 r z późn. zm.).
Maciej Schroeder