Integracja obcokrajowców z austiackim społeczeństwem jest uzależniona od wielu czynników, najbardziej jednak od prawa wyznaczającego im pozycję gospogarczą, kulturalną, społeczną i polityczną oraz od postaw ludności lokalnej. Czynnik prawny jest obiektywny, stosunkowo łatwy do przeanalizowania i stwierdzenia, czy raczej utrudnia integrację nowo przybyłych ze społeczeństwem. Analizy prawa austriackiego przeznaczonego dla obcokrajowców wskazują, że mimo jego nowelizacji nadal utrudnia im wejście w życie instytucjonalne i społeczne Austrii. Zagadnienie to choó interesujące nie pozostaje jednak przedmiotem naszego zainteresowania. Interesuje nas bowiem z założenia czynnik psychospołeczny w tym procesie. Jest to czynnik subiektywny, a zatem trudny do zbadania. Można go jednak analizować w dwu aspektach: - jak on funkcjonuje wśród ludności rodzimej, - jak on funkcjonuje wśród obcokrajowców. Koncentrujemy się na drugim aspekcie: jakie psychospołeczne uwarunkowania towarzyszą Polakom w procesie ich zespolenia ze społeczeństwem austriackim, przy czym istotne dla nas są te uwarunkowania, które utrudniają, aniżeli ułatwiają ów proces. Jako wskaźniki psychospołecznych uwarunkowań mających wpływ na integrację Polaków ze społeczeństwem austriackim wzięliśmy pod uwagę następujące zagadnienia: Poczucie ograniczenia w różnych dziedzinach życia, poczucie krzywdy i dyskryminacji, odczuwanie niechęci lub wrogości, liczbę trudnych problemów44.
44 Proces wejścia emigrantów w nowe społeczeństwo oraz czynniki utrudniające go omawiają m.in.: Arbeitsmigration und Integration, Sozialwissenschaftliche Grundlagen. Hrsg. Hartmut Esser, Eduard Gaugier, Karl-Heinz Neumaenn u.a. Koenigstein 1979; S. U e c u e n u e . Integrationshemmender Faktor: Auslaenderfeindlichkeit in der Bundesrepublik Deutschland. Ein Ueberblick zur Theorie der Auslaenderfeindlichkeit. Pfaffenweiler 1984; M. M a r k e f k a . Vorurteile - Minderheiten - Diskriminierung. Ein Beitrag zum Verstaendnis sozialer Gegensaetze. Darmstad 1982. F. H u i s k e n. Auslaenderfeinde und Auslaendetfreunde. Eine Streitschrift gegen den geaechteten wie den geachteten Rassismus. Hamburg 1987.
1. Poczucie ograniczeń w różnych dziedzinach życia
Obcokrajowcy z reguły mają poczucie, że nowe społeczeństwo ogranicza ich w wielu dziedzinach życia. Poczucie ograniczenia mogą mieć szczególnie ci, którzy przybywają z krajów o mniejszym stopniu zinstytucjonalizowania i sfotmalizowania życia społecznego. Sądując to poczucie u Polaków zadaliśmy im pytanie, czy czują się ograniczani w dziedzinie religijnej, kulturalnej lub politycznej działalności, w praktykowaniu swojego zawodu, w prawach obywatelskich lub w jakiejś innej dziedzinie? Na ogól odpowiedź była negatywna. Ogromna większość respondentów w wymienionych dziedzinych nie czuje żadnego ograniczenia. Jeżeli je odczuwają, to najczęściej w tworzeniu swojej kultury (12.61%), w działalności politycznej (9.01%) i w wykorzystaniu swojego zawodu (8.11%). Co czwarty respondent (26.13%) posiada natomiast dowody na odczuwane przez siebie ograniczenia. Oto kilka wypowiedzi na ten temat:
W pracy nie można mówić po polsku.; Nie mogę pracować tam, gdzie bym chciał.; Brak dostępności do tak zwanych mieszkań z miasta.
Mimo odczuwania ograniczeń przez pewną część respondentów, większości polskich emigrantów Austria jawi się jako kraj, w którym w ramach prawa można swobodnie żyć i działać. Jest to czynnik sprzyjający ich integrowaniu się z austriackim społeczeństwem.
2. Poczucie krzywdy i dyskryminacji
Mimo stosunkowo dużego poczucia wolności w Austrii, znaczny odsetek respondentów (29.73%) czuje się skrzywdzonymi przez austriackie społeczeństwo. Najczęściej ma to miejsce (w różnych sytuacjach i to bez specjalnych powodów), z samego faktu, że są obcokrajowcami (8.11%), w urzędach (7.21%), w miejscu pracy (7.21%), kiedy poszukują pracy lub mieszkania ż6.31%); w wynagradzaniu za pracę (5.41%); w innych, trudnych do sklasyfikowania sytuacjach (6.31%). Oto wypowiedzi respondentów zawierające poczucie krzywdy i dyskryminacji:
Jestem gorszym Auslaenderem. Traktują nas ja k ludzi gorszej kategorii.; Jestem wykorzystywana przez pracodawcę.; Byłem dyskryminowany od początku w urzędach. Żona wychodząc za mnie, straciła obywatelstwo.; Niemożność załatwienia wielu spraw w urzędach. Urzędnicy korzystają z niewiedzy obcokrajowców, świadomie wprowadzają ich w błąd.
Krzywdy wyrządzane obcokrajowcom przez austriackie społeczeństwo są tematem rozmów w kręgu znajomych. Uczestniczy w nich prawie co trzeci (31.53%) respondent.
Rozmowy toczą się na tematy następujące: uprzedzenie do obcokrajowców i złe ich traktowanie (12.61%), wyzysk w pracy przejawiający się w niższym wynagrodzeniu i przydzielaniu gorszego stanowiska pracy (8.11%), represje, złe traktowanie przez urzędników (7.21%), nierówność praw z Austriakami (6.31%), odmowa pozwolenia na pobyt lub stwarzanie nadmeimych trudności (2.70%), złe, gorsze traktowanie przez przełożonych w pracy lub przez współpracowników (1.80%), surowsze traktowanie przez policję (1.80%), inne zachowania krzywdzące trudne do sklasyfikowania (8.11%).
Wyrządzanie krzywd i dyskryminację respondenci odczuwają bardzo boleśnie, ale wobec tych zjawisk czuja się bezsilni. Znyczny odsetek respondentów walkę z nimi uważa za zbyteczną (22.52%) lub ich zdaniem nie ma ona w ogóle szans (10.81 %). Natomiast ci, którzy uważają, że obcokrajowców należy bronić przed krzywdzeniem i dyskryminacją są przekonani, że obrona ta przynieść może pozytywne efekty, jeżeli:
- będą współdziałali w tej sprawie obcokrajowcy i Austriacy (106 punktów na skali), - zaangażują się środki masowego przekazu (64),
- będzie współpraca z polskimi organizacjami i innymi grupami samopomocy, także z innymi obcokrajowcami (51),
- zaangażują się w tę sprawę austriaccy politycy (42),
- Polacy swoim postępowaniem zmuszą Austriaków do szacunku (11), - zareagują polskie władze oraz polskie instytucje (2),
- zostaną podjęte inne środki, trudne do sklasyfikowania (14).
3. Odczucie niechęci lub wrogości
Literatura na temat niechęci, a nawet wrogości wobec obcokrajowców jest bogata. Badania prowadzone na ten temat stwierdzają występowanie tych zjawisk i wskazują na ich negatywne następstwa. Między innymi wywołują one u obcokrajowców poczucie zagrożenia i agresje, negatywnie wpływają na rozwój ich osobowości, życie rodzinne i procesy integracyjne. W przypadku naszych respondentów dwie trzecie osobiście nie przeżyło niechęci lub wrogości ze strony tubylczej ludności, 12.61% przeżyło je osobiście, 2.70% przeżyło je wspólnie z kolegami i krewnymi, zaś 5.41% nie przeżyło tego zjawiska, choć byli świadkami takich przeżyć kolegów lub przyjaciół. Niechęć, a nawet wrogość przejawiała się w wyzwiskach, szykanach, złym traktowaniu (5.41%), wyrażaniu negatywnej opinii o obcokrajowcach (2.70%), biciu (1.80%) oraz innych zachowaniach, trudnych do sklasyfikowania (9.01%). Oto kilka wypowiedzi wskazujących na rodzaj niechęci lub wrogości odczuwanej przez respondentów:
Przypuszczam, że pokutują jeszcze dawne teorie o podziale ludzi.; Wzbudzono w nich poczucie nieuzasadnionej wyższości nie przyznając obcokrajowcom prawie żadnych praw w zakresie ustabilizowania życia i możliwości podjęcia stałej, godziwej pracy.; Wszystko, co złe, to obcokrajowiec. Cała strona w gazecie, bo Polak ukradł lub spowodował wypadek. Pytam tylko, czy tylko Polacy tak robią. Sensacja dla Austriaków.; Wprowadzenie wszelkich możliwych utrudnień w urzędach. Intrygi w miejscu pracy. Trudności w wynajęciu mieszkania. Nie informowanie o prawach i obowiązkach.
Zdaniem respondentów niechęć lub wrogość do obcokrajowców najsilniej ujawnia się: na policji dla obcokrajowców (32.43%), w środkach masowego przekazu (18.92%), urzędzie pracy (14.41%), miejscu pracy (14.41%), innych urzędach (8.11%), przedszkolu i szkole (7.21%), miejscu zamieszkania, na ulicy, na placach (7.21%), urzędzie meldunkowym (3.60%), środkach komunikacji (1.80%), w innych trudnych do sklasyfikowania miejscach (5.41 %). Są oni też przekonani, że takie zachowanie Austriaków do obcokrajowców wyrasta z przekonań, że obcokrajowcy zabierają im miejsca pracy (40.54%), są mniej wartościowi (39.64%), wprowadzają bałagan w społeczeństwo (35.14%), obniżają zarobki (22.52%), są prymitywni (12.61%), nie mają kultury (11.71%), są brudasami i nie zachowują porządku (8.11%), kradną (4.50%), inne trudne do sklasyfikowania powody (15.32%). Co trzeci respondent (33.33%) uważa, że gdyby obcokrajowcy mieli więcej praw, na przykład prawo wyborcze, mogliby bardziej skutecznie przeciwdziałać niechęci lub wrogości ludności tubylczej wobec siebie. Co czwarty raczej w to nie wierzy, a co piąty w ogóle w to nie wierzy.
4. Nadmiar trudnych problemów
Emigrant spotyka się z wieloma nowymi problemami. Niektóre są wprost nierozwiązywalne, w określonym czasie. Ich liczba i stopień trudności decyduje o procesie integracji z nowym społeczeństwem. Dla jasności obrazu podzielono je na trzy grupy. Dla polskich emigrantów w Górnej Austrii do pierwszej grupy - n a j t r u d n i e j s z y c h p r o b l e m ó w - zaliczono otrzymanie pracy i uzyskanie zatrudnienia (39.64%). Drugą grupę stanowią p r o b l e m y j ę z y k o w e głównie nieznajomość języka niemieckiego (19.82%) i mieszkaniowe (17.12%). Trzecią grupę tworzą k o l e j n o : trudny, skomplikowany sposób załatwiania spraw (9.01%), złe traktowanie, poniżanie w urzędach, na policji (7.21%), uprzedzenia i wrogość do obcokrajowców (6.31%), osamotnienie (5.41%), problemy związane z załatwieniem pobytu w Austrii (4.50%), poczucie obcości, trudności adaptacji (4.50%), brak stabilności życiowej (4.50%),
trudności związane z nostryfikacja dyplomu (3.60%), problemy zwiazane z uzyskaniem obywatelstwa (2.70%), brak kontaktów z miejscowa ludnością (2.70%), brak ubezpieczeń (1.80%), inne trudne do sklasyfikowania problemy (18.02%). Respondenci swoje problemy formułują, miedzy innymi, następująco:
Pierwszym podstawowym problemem jest niepewność i brak gwarancji możliwości pozostania w Austrii. Jestem obecnie bez żadnego statusu na terenie Austrii. Pobyt mój jest zależny od posiadania pracy i mieszkania. Decyzja przedłużenia pozwolenia na prace nie jest nigdy pewną. Wiza natomiast jest uwarunkowana posiadaniem pracy. Drugim bardzo ważnym problemem jest mieszkanie. Mnie na razie ten problem nie dotyczy, ale znalezienie mieszkania przez obcokrajowca w Austrii jest rzeczą bardzo trudną. Istnieje ogólna niechąć do wynajmowania mieszkań cudzoziemcom (szczególnie z Ostbloku).; Brak stabilnego prawa pobytu. Brak ogólnego zezwolenia na pracą i je j swobodnego szukania. Propagandowe, celowe wzbudzanie niechęci społeczeństwa Austrii do obcokrajowców przez tutejsze władze. Brak szansy stworzenia "drugiego domu". Rozwinięta korupcja w urzędach i brak szansy na obiektywizm w rozpatrywaniu indywidualnych przypadków. Brak informacji prawnej dotyczącej spraw pobytowych i zatrudnienia.; Poczucie obcości, osamotnienie, brak przyjaciół, życzliwości.; Policja skonfiskowała mi 5 000 Schillingów, ponieważ zarobiłem je nielegalnie. Zostałem bez pieniędzy.; Przestawienie się zawodowe. Byłem pracownikiem umysłowym. Teraz jestem pracownikiem fizycznym. Problem języka. Dzieciom brak kolegów z Polski. Nam brak było przyjaciół z Polski.; Problemem są dla nas nasi rodacy, których jest tu coraz więcej, bez znajomości języka, bez legalnej pracy, bez mieszkania. Chcielibyśmy, żeby było im lepiej, żeby byli dobrze rozumiani, żeby im jakoś pomóc. Przewyższa to jednak nasze możliwości i dodatkowo jesteśmy smutni i sfrustrowani, jeżeli widzimy ja k się im źle dzieje. Osobisty problem - mieszkaniowy.
Jak wynika z tego zestawienia skala trudności jest ogromna i trudno wnioskować, które sa istotniejsze czy osobiste, czy też obiektywne, charakterystyczne dla każdej grupy obcokrajowców w danym państwie.
X. WNIOSKI
Analiza zebranych danych na temat polskiej ludności w Górnej Austrii pozwala na sformułowanie kilku stwierdzeń. Większość z nich można odnieść do polskiej ludności w całej Austrii, niektóre sa typowe dla tej grupy , inne odnoszą się także do obcokrajowców innych narodowości przebywających w Austrii:
1. Ludność polska w Górnej Austrii jest populacją młodą, w pełni sił. Jest to typowa cecha emigrantów, niezależnie od kraju pochodzenia. Specyfiką polskich emigrantów jest ich wysoki poziom wykształcenia, wyższy aniżeli przeciętny w kraju rodzinnym i w Austrii. Jest to z kolei cecha emigracji politycznej. Emigracja zarobkowa w przeszłości rekrutowała się z ludności o niskim statusie społecznym w kraju rodzimym. Obecni polscy emigranci w kraju rodzinnym należeli do klasy średniej. Są dobrze przygotowani do pracy zawodowej, wywodzą się ze środowisk miejskich i to raczej z dużych miast, chętnie też osiedlają się w dużych miastach. Są gotowi pracować wydatniej aniżeli Austriacy i ponieść wiele ofiar, aby w krótkim czasie osiągnąć wyższy standard życia. Austria przjmując ich do siebie, nie poniosła kosztów ich wychowania i kształcenia. Za darmo otrzymała ludzi przygotowanych do samodzielnego życia: zarówno producentów jak konsumentów. Z ekonomicznego punktu widzenia jest to zatem czysty zysk.
2. Polacy emigrują indywidualnie, żyją w rozproszeniu, nie tworzą polskich gett, łatwo nawiązują kontakty w miejscu zamieszkania i pracy, ale całokształt swojego życia ściśle wiążą z rodziną oraz grupa przyjaciół-współrodaków. To oni pomagają przybywającym polskim emigrantom w poszukiwaniu pracy, mieszkania, udogodnień życiowych, w organizacji wolnego czasu.
3. Polscy emigranci zachowują silną więź z kulturą ojczystą. Kultywują ją w rodzinie i w grupie przyjaciół-współrodaków. Jednocześnie nie czują się obco w kulturze austriackiej. Nie stanowi ona dla nich problemu; są też na nią otwarci. Dotychczas przejmują z niej elementy raczej drugorzędne. Nie jest ich zbyt wiele, ponieważ kontakty z ludnością austriacką nie są jeszcze rozległe i intensywne. W ich liczbie i jakości dostrzegają różnicę pomiędzy kulturą polską a astriacką. Brakuje im kontaktów spontanicznych, swobodnych, o dużym ładunku emocjonalnym, bezinteresownych, do jakich przywykli w Polsce.
4. Polacy generalnie nastawieni są pozytywnie do społeczeństwa austriackiego, łatwo zawierają stosunki z ludnością tubylczą i oceniają je raczej pozytywnie, łatwo też przystosowują się do ich życia prywatnego. Wiele nagatywnych doświadczeń wynieśli natomiast z kontaktów w urzędach i instytucjach. Jeśli jest to, możliwe unikają instytucji oraz urzędów, z trudnością adoptują się do ich funkcjonowania. Powoli przenikają w struktury społeczne i rzadko uczestniczą w życiu publicznym.
5. Wśród znacznej części polskiej ludności występuje zjawisko życia pomiędzy dwiema pozycjami społecznymi. Jedną stanowi ta, którą posiadali w kraju rodzinnym, oparta na wykształceniu, zawodzie, pracy zgodnej z kwalifikacjami, odpowiedzialności społecznej, władzy i prestiżu. Drugą pozycję stanowi ta, jaką wyznacza im status emigranta w austriackim społeczeństwie, w którym nie mają wielu praw, wykonują pracę najczęściej poniżej swoich kwalifikacji, nie uczestniczą we władzy i mają niski prestiż społeczny. Odczuwane przez nich różnice pomiędzy tymi dwiema pozycjami społecznymi są trwałym źródłem frustracji i niezadowolenia. Wprawdzie żyje im się na wyższym poziomie materialnym niż w Polsce, ale mają poczucie zdeklasowania społecznego.
6. Proces integracji polskiej ludności ze społeczeństwem austriackim jest zjawiskiem złożonym i można go interpretować następująco:
W świetle i n d y w i d u a l n e j t e o r i i z a c h o w a ń , między innymi Hartmuta Esser’a i Samuela Eisenstadt45, proces integracji polskich emigrantów z austriackim społeczeństwem można ocenić jako częściowo pozytywny. W nowy system społeczny wchodzą z pozytywną motywacją i pozytywnymi oczekiwaniami, mają dość duży stopień zaufania do nowej sytuacji życiowej, wytrwale ponoszą przewidywane koszta, łatwo uczą się nowych sytuacji i działają w kierunku upodobnienia się do austriackiego społeczeństwa. Ich asymilacja z nowym społeczeństwem w w y m i a r z e k o g n i t y w n y m jest raczej zaawansowana i wyraża się między innymi w niezłej znajomości języka niemieckiego, sytuacji życiowych, zasad kompetencji. Ich asymilacja w w y m i a r z e i d e n t y f i k a c y j n y m , wyrażająca się przede wszystkim w przejmowaniu wartości istotnych dla austriackiego społeczeństwa, jest dopiero w początkowej fazie. Asymilacja w w y m i a r z e s t r u k t u r a l n y m , wyrażająca się w równych zarobkach z Austriakami, prestiżu zawodowym, w wertykalnej mobilności jest jeszcze mniej zaawansowana. Hamują ją czynniki obiektywne wynikające z samego systemu.
Polscy emigranci nie posiadają zatem s t a n u r ó w n o w a g i i s t a n u e m p a t i i w procesie wejścia w społeczeństwo austriackie, które to stany są nieodzowne, aby proces ten przebiegał prawidłowo i korzystnie zarówno dla jednostek, jak społeczeństwa. Stan r ó w n o w a g i i e m p a t i i występuje w wymiarze osobowej orientacji ku innym jednostkom i społeczeństwu, a zatem w wymierze prywatnym, brakuje go natomiast w powiązaniach strukturalnych ze społeczeństwem, w wymiarze życia
45 H. E s s e r. Aspekte der Wanderungssoziologie. Assimilation und Integration von Wanderern etnischen Gruppen und Minderheiten. Darmstadt/Neuwied 1980; S. N. E i s e n s t a d t. The Absorption o f Migrants. London 1954.
publicznego. Polscy emigranci żyj a jakby w dwóch światach: w świecie osobowych kontaktów, który jest dla nich światem przyjaznym i w świecie strukturalnych kontaktów, który jest dla nich wrogi, a przynajmniej obojętny.
Ocena procesu integracji polskiej ludności z austriackim społeczeństwem w świetle t e o r i i s t r u k t u r a l n e j Hoffmann-Nowotny, wypada jeszcze gorzej. Centralnymi p o j ę c i a m i tej teorii są w ł a d z a i p r e s t i ż . Są one podstawowymi wymiarami systemu społecznego. P o s i a d a n i e w ł a d z y i p r e s t i ż u z jednej strony jest wskaźnikiem przynależności jednostek do określonej warstwy społecznej i całego systemu społeczengo, z drugiej zaś n i e r ó w n y p o d z i a ł w ł a d z y i p r e s t i ż u jest ciągłym źródłem napięć społecznych, a tym samym strukturalnych przemian46. Udział Polaków we władzy i prestiżu austriackiego systemu społecznego jest znikomy, a tym samym integracja ich z tym systemem jest także słaba. Odsunięci od źródeł władzy politycznej, gospodarczej i kulturalnej nie odgrywają większej roli w wytwarzaniu napięcia społecznego, a tym samym nie są ważnym faktorem przemian społecznych. Mówiąc inaczej, żyjąc w austriackim społeczeństwie są jednocześnie z niego wyalienowani. Używając pojęcia Gordona, tworzą etniczną klasę (Ethclass), grupę marginalną (Randgruppe), która nie ma dostępu, albo jest on bardzo utrudniony, do źródeł władzy w dziedzinie politycznej, gospodarczej i kulturalnej47.
7. Proces integracji polskich emigrantów ze społeczeństwem austriackim można ułatwić, a tym samym usunąć ich stygmatyzację jako obcych oraz usunąć przejawy dyskryminacji i uprzedzeń, przez:
- Reformę, a nie tylko modyfikację prawa dla obcokrajowców, któremu podlega polska ludność w Austrii. Reforma owa powinna ułatwiać im wejście w struktury życia austriackiego społeczeństwa przez: - danie im jednakowych szans z ludnością tubylczą w poszukiwaniu pracy i mieszkania; - przyznanie im praw komunalnych; - ułatwianie otrzymania obywatelstwa austriackiego, przy możliwości zachowania obywatelstwa kraju pochodzenia; - skrócenie załatwiania formalności związanych z pobytem, w celu zmniejszenia niepewności; - ułatwienia łączenia rodzin.
- Przyznanie polskiej ludności w Austrii praw grupy etnicznej i ułożenia z nią stosunków wegług modelu partnerskiego. Proces integracji obcokrajowców zależy od tego,
46 H.J. H o f f m a n n - N o w o t n y . Migration. Ein Beitrag zu einer soziologischen Erklaerung. Stuttgart 1970, s. 34 i nn.; B. N a u c k. Sozialstrukturelle und individualistische Migrationstheorien. "Koelner Zeitschrift fuer Soziologie und Sozialpsychologie” 1 (1988), s. 19-21.
47 M. G o r d o n. Assimilation in American Life: The Role ofR ace, Religion and National Origines. New York 1964.
czy społeczeństwo przyjmujące traktuje ich jako odrębną grupę etniczną, czy też jako indywidualne jednostki oraz od tego, jaki model stosunków przyjmuje wobec odmiennej grupy etnicznej. Bardziej parwidłowo przebiega proces wejścia obcokrajowców w nowe społeczeństwo, jeżeli mają oni status grupy etnicznej, z którą przyjmujące ich społeczeństwo układa wzajemne kontakty na zasadzie partnerstwa.
Bartelt, analizując ten problem na przakładzie obcych robotników w państwach zachodnich, wyróżnia trzy podstawowe modele wzajemnych kontaktów pomiźdzy krajem przyjmującym a obcymi robotnikami48:
Model dystansu: Odrzuca on integracje obcych robotników. Traktuje ich jako
element czasowy i przejściowy. Stosuje wobec nich zasadę ograniczenia pobytu i rotacji.
Model integracji: Dopuszcza życie obcych robotników w kraju przyjmującym przez
dłuższy czas. Postuluje prawne i społeczne zrównanie ich z ludnością rodzimą oraz postuluje kulturowe dopasowanie jako warunek politycznej integracji.
Model partnerski: Zakłada kulturowy pluralizm społeczeństwa, róność praw obcych
robotników z ludnością tubylczą i równe ich traktowanie. Ewentualne konflikty są rozwiązywane nie autorytarnie, ale przez obopólne poszukiwanie konsensusu.
Wykorzystując propozycję Bartelfa dla naszych analiz można postawić dwa postulaty w odniesieniu do polskiej ludności w Austrii:
- Polska ludność winna mieć prawa grupy etnicznej w Austrii;
- Wzajemne relacje pomiędzy społeczeństwem austriackim jako większością i polską grupą etniczną jako mniejszością winne być oparte na modelu partnerskim.
Przestrzeganie tych dwóch postulatów w praktyce życia zapewnia prawidłowy przbieg procesu integracji polskiej ludności z austriackim społeczeństwem. Będzie on owocował tworzeniem wspólnych wartości w ramach austriackiego społeczeństwa, przy czym inspiracja tej twórczości będzie uwzględniała jednocześnie elementy kultury austriackiej i polskiej. Kolejnymi pozytywnymi skutkami będzie likwidowanie wzajemnych uprzedzeń oraz pocuacia niższości, lub wyższości jednej grupy wobec grugiej.
48 M . B a r t e 1 t. Distanz - Integration - Partnerschaft: Grundkonzeption gesellschaftlichen Verhaltens gegenueber Gastarbeiter. I n : L e u d e s d o r f f R. , Z i l l e s s e n H., Gastarbeiter=Mitbuerger,Bilder-Fakten-Gruende-Chancen-Modelle-Dokumente. Gelnhausen/Berlinl971.
Diaspora oder Integration der Polen in Oberoesterreich
Zusammenfassung
Die Zahl der Polen in Oesterreich ist gering, insbesondere im Vergleich zur Zahl der Kroaten, Tschechen, Slowaken und Ungarn. Ende 1990 kann man die Zahl der polnischen Bevoelkerung in Oesterreich folgendermassen schaetzen: ca. 12.000 Inhaber polnischer Paesse sowie von Paessen anderer Staaten /ausgenommen Oesterreich/ und Konventionsdokument /Asylanten/; etwa 25.000 Personen mit oesterreichischen Paessen, die sich als Polen verstehen und polnisch sprechen, zumindest im minimalen Grade, und mit Polen Kontakte haben; ferner etwa 45.000 Personen, die polnischer Abstammung sind, aber fast kein Polnisch sprechen und fast keine Kontakte zu Polen halten.
Der Eingliederungsprozess der Polen in die oesterreichische Gesellschaft ist eine komplexe Angelegenheit und kann folgendermassen interpretiert werden:
Im Licht der individualistischen Handlungstheorie kann der Eingliederungsprozess der Polen in die oesterreichische Gessellschaft als teilweise positiv bewertet werden. Sie gliedern sich mit einer positiven Motivation und positiven Erwartungen in das neue Sozialsystem ein, haben ein relativ grosses Vertrauen zur neuen Lebenssituation, tragen mit Ausdauer alle vorgesehenen Kosten, lernen leicht neue Situationen kennen und versuchen, sich in die oesterreichische Gesellschaft zu integrieren. Ihre cognitive Integration ist eher fortgeschriten und auessert sich durch eine recht gute Beherrschung der deutschen Sprache sowie die Kenntnis der Lebenssituationen, Grundsaetze und Kompetenzen. Ihre identifikativeIntegration, die sich vor allem durch die Uebemahme der fuer die Oesterreicher wichtigen Werte auessert, ist noch in der Anfangsphase. Die strukturelle Intergration macht sich durch die gleichen Loehne mit den Oesterreichem und durch Prestige sowie durch die Partizipation an der Macht bemerkbar und ist in Bezug auf die vertikale M obilitaet noch geringer. Sie wird durch objektive und systematische Faktoren gehemmt.
Demzufolge haben die polnischen Emigranten bei ihrer Integration in die oesterreichische Gesellschaft kein Gleichgewicht und keine Empathie, die die unabdingbaren Voraussetzungen dafiier sind, dass der Eingliederungsprozess richting und zum Vorteil der einzelnen und aller Polen in Oesterreich verlaeuft. Der Zustand von Gleichgewicht und Empathie tritt bei der persoenlichen Orientierung auf andere Individuen und