puchniota, puchnota zob. pachniota.
puchowy (lit) Olsz i bl, psn; «wypełniony puchem»: n× ty ma³y zrobziu³am pucho
we podg³ózie Tuławki Olsz, KF. KS
puchówka (Z + PJPAN XLII) Olsz Mzach; «gatunek grzyba»: a) «purchawka chro-powata, Lycoperdon perlatum» Olsz Mzach; b) «purchawka oczkowata, Lycoperdon ca-elatum» Olsz Mzach; c) «tęgoskór pospolity, Scleroderma aurantium» N Kiejkuty Szcz,
PJPAN XLII 116. KS
puchwa zob. pochwa.
puciaczki «indyczęta» Róg Nidz. AW
puciaki «indyczęta» Róg Nidz, SWM III s. 63. AW
74 pucie
pucie «indyczęta» Samborowo O, SWM III s. 62. AW
pucować (Z + lit) OW Szcz Pisz i bl, psn; fut 3sg bêdzie pucowa³ Olsz; 1. «wy-cierać do czysta, czyścić, też: glansować» OW Pisz i bl: to byúa pevno koŸica, co jest tag zavd do tj otkúadñic tak pucovaæ, bo èasm oblñe tej Ÿñi to muœi jo pucovaæ Lipowo O gm. Waplewo, ale ìita co: te polsºe lamp to ñi do ceguj, ten cylender co»dña tšeba pucovaæ Kończewo Pisz, rekruty starym ch³opom buty pucowaæ i izby im wymiataæ musieli GazOlsz XV 268; 2. «stroić (obj. Wisła VII)»: Pucuj twoje w³oski, abyœ d³ugie mia³a, Abyœ dru¿banom siê uda³a! oracja, Wisła VII 90; 3. «tynkować» Mącice Szcz;
4. «jeść z apetytem, pałaszować»: buú mocno gúodni; pucov×ú íeèñica, íekbi íuš tši dñi ñic ñe í×t W, SWarm 128; pucowany im. bier. w zn 1: co ¬eñ ten ciåinder muœi bæ puco
vany Kończewo Pisz. KS
pucować się «stroić się (obj. KF)»: do kogo jidziesz, co siê tak pucujesz? Tuławki
Olsz, KF. KS
pucowanie (Z) Pisz; forma rzeczownikowa czas. pucować w zn 1: ôturny mu´i to ot karñña [koni] gúatºi jest, ôtur mu´i to od dobrgo pucovañ× jest Biała Piska,
UAM. KS
pucsztunda (P) Olsz; «w niemieckim wojsku: czas przeznaczony na czyszczenie broni»: lecz kapral szer¿ant ktory za zastawk¹ czyta³, a maj¹c dozor w tej Putzstundzie zakrzycza³: nie bêdzieta wy tam cicho! Dywity Olsz, P 4, 25. (Nm Putzstunde). KS
puczwarta, puczwarty zob. pół-.
pudel (Z + lit) W; «rasa psa»: tan pudel m× dúug× œyškel W, SWarm 142. KS pudełeczko (Z) Olsz, SWMsd; dem lub hip «pudełko» Olsz i bl: úobraŸik do kštu
÷ takam pudeúeèku Gutkowo Olsz; •• w zn •• Olsz i bl: take pudeúeèko je na t
stroñe, tako Šifl×da – úofto ñe moÞe bæ vyjento Godki Olsz. KS pudełko (Z + P + lit) Szcz Giż Pisz Ełk i bl, SWMsd; «niewielki pojemnik służący do przechowywania czegoś» Szcz Giż Pisz Ełk i bl: tabaºe tšmajo f pênôorku abo f pu
deúku Upałty Giż; •• «podłużna skrzyneczka przytwierdzona do wewnętrznej ścianki skrzyni lub kufra na odzież, tzw. przytworek» bl, SWMsd 53. KS
pudełuszko dem w stos. do «pudełko»: pudeúusºa ñeåi malñºe [o tabakierkach]
Skop Giż. KS
puder ogp: j× to bzierzê taki ró¿owy puder, bo m×m takie bzi׳e lice Tuławki Olsz,
KF. KS
pudercukier «zmielony cukier w postaci białego proszku»: tortê ³oblejewa na zierz
chu rozpuszczonem pudercukrem Tuławki Olsz, KF. KS
puding (Z + lit) W Nidz Mrąg; «potrawa o konsystencji budyniu, podawana jako de-ser»: by¬e ob´at je¼on: kartofle, zòs, ogòrek zakiœòn, butla Ÿina, pœivo i pudçk Napierki
Nidz. KS
pudlica «o czapce z futra baraniego»: to barañica, abo pudåica Szymonki Giż. KS pudło (Z + SWM VI) O Szcz Giż Pisz Ełk Olc, psn; 1. «pojemnik o sztywnych ściankach» O Szcz Giż Pisz Ełk: to pudúa ze súomy krencone [do przechowywania zbo-ża] Korzeniewo Giż; •• «o skrzyni wialni» O Szcz Pisz: f tem pudle je taºe œitko, po tym œitku zlatuje na duú to ñiby dobre, a to åiôe to puœlat, bÞidactfo, plevy, kúosy Szmygwałd D O; 2. «o poświacie wokół księżyca» Giż Pisz Olc: kœenzc ÷ pudle Skop Giż; 3. «pogardliwie o starej kobiecie»: Zesz³y siê trzy stare pud³a, sobie wymowia³y Ze w swoich m³odych latach wiele przebziera³y psn IS XXVI 97. KS
75
pukiel
Pudomek zob. Półdomek.
pudrabek, pudrabka? zob. półdrabek.
pudrować się «pokrywać twarz pudrem»: patrzta, tak× ma³×, a ju¿ siê pudruje
Tuławki Olsz, KF. KS
pudróżek zob. półdróżek.
pudzielnia zob. spółdzielnia.
pudziesięta, pudziewięta, pudziewięty zob. półdzie-.
pudziki zob. półdziki.
pufa «suto przymarszczona górna część rękawa tworząca wypukłość»: ter× sù mod
ne raçk×vi s pufami W, SWarm 129. (Nm Puffe). KS
pufka «pufa (dem?)» W, SWarm 129. KS
pufuntowy zob. półfuntowy.
pugardło zob. półgardło.
pugardynka zob. półgardynka.
pugarstek, pugarztek zob. półgarstek.
pugąbek zob. półgębek.
pugburek zob. półgburek.
puglonek zob. pólglonek.
pugłos zob. półgłos.
pugrabek zob. półgrabek.
pugrzybek zob. półgrzybek.
pujka «pieszczotliwie o kotku (obj. SWarm)»: ôoæ, puíko, dostañeš mlyèka W,
SWarm 129. KS
pujkać (lit) W; «łagodnie, pieszczotliwie głaskać» W, SWarm 129. KS puk 1. «o naśladowaniu odgłosu lekkich uderzeń»: buúam sturbovana, ida naz×t do úuška, buúa go¬ina dvanasta, po jeno ras muŸi „puk”, jeno ras „buk”, znovu ji „buk”
[o spadających, strącanych przez kota cukierkach] Butryny Olsz; 2. puk puk w funk-cji orzeczeniowej «o opukiwaniu czegoś»: în¦uú tak puk puk drewo, ºed pruôñaste
drŸewo Kożuchy Pisz. KS
pukać (Z + lit) OW Nidz Giż, psn; fut 1sg bêdê pukaæ bl; 1. «lekko uderzać, powo-dując odgłos, stukać» O Nidz i bl: pukam täm, ñiôt œe ñe odzwa Jabłonka Nidz, i pukali, i bukali w drwi Ulnowo O, PorJ 54, 1 s. 39, Przyjechali w podwórko i pukali w okienko psn Gęb I 21; por. bukać; 2. «bić, tętnić, pulsować» Nidz i bl: puls, serce puka tes muìo Gardyny Nidz; por. bukać; 3. «strzelać z broni palnej»: íek tilo zaíùnca úob×èuú, zar× do ñego puk×ú W, SWarm 129; 4. «wypuszczać pędy»: to us puka [o drzewie] Korzeniewo
Giż; por. pękać. KS
pukać się psn; «wypuszczać pędy»: Œñik jus taje, maj nastaje, Dyfko œe puka, kuºafºa kuka, A súoìik œe æesy v leœe psn; por. pękać się. KS
pukanie «młócenie za pomocą cepów»: zebrali siê ch³opacy z cepami [...] do puka
nia lnu St Kaletka Olsz, Leng 86. KS
pukareta, pukaretek zob. półkaret-.
pukawka «licha broń palna, tu przen»: Zróbcze ze ³ba [krowy] lichtarniá, Z ty³u pszysarniá, Z ³ogóna pszóro, Z pukáwki tyntorek [«kałamarz»] psn Stef RD 19. KS
pukiel (Z + lit + SWMc) OW Nidz Mrąg Pisz; 1. «plecy, grzbiet, zwłaszcza wypukły, też: garb» OW: bŸeš tan mñešek s kartoflami na pukel i zañyœ go do domu W, SWarm 129,
76 puklacz
ñeíene kamele maíù dva pukle ib; 2. «człowiek, który ma garb na plecach» O Resz Nidz Mrąg Pisz; 3. «lok, kędzior»: wyrwa³a ji pukiel w³osów Tuławki Olsz, KF; 4. «bukiet»:
puda do æotki i zañosa íi pukel kœ×tkùf W, SWarm 129. (Nm gw. puckel). KS puklacz «o człowieku, który ma garb na plecach» Piwnice Wk Szcz, SWMc 51.
puklasty «zgarbiony (obj. KF)»: choæ ³on trochê puklasty, ale krzepê m× Tuławki KS
Olsz, KF. KS
puklaty «garbaty, także w uż. rzeczownikowym?» Zwierzewo O. KS puklich (Z + SWMc) Pisz; «człowiek, który ma garb na plecach»: gerbati, a ñe to
pukåiœ Niedźwiedzi Róg Pisz. (Nm gw. puck(e)lig). KS
puklowaty «garbaty, także w uż. rzeczownikowym?» Róklas Szcz, SWMc 51. KS puknąć (Z) Olsz; fut 1pl pukniewa Olsz, praet 1pl my puknêli Olsz; «strzelić, tu przen»: jek my œe zeŠåi do karèmi to my puknyåi jednego, naœñeåi œe, navymyslaåi Giławy
Olsz. KS
pukorcze, pukorczyk, pukorzec zob. półko-.
pukos, pukosek zob. pokos(-).
pukoszek zob. półkoszek.
pukoszulek zob. półkoszulek.
pukować (Z + lit + SWM IV, Fal PST) O; «bijąc cepami»: a) «oddzielać nasiona od słomy lnianej, młócić» O: potem ôúopy pukovaåi go, drašovaåi cepa‹i, a potem
‹eåi æeråice, to go vŸeåi teræ Tyrowo O; b) «łamać słomę lnianą dla oddzielenia włókna, międlić» O: œtyry ôúopy najinte potúukåi, wydrašowaåi, coby ten lyn byú ‹entºi – ten len pukowaåi Liwa O; c) «wydobywać siemię lniane z poprzednio oderwanych główek lnu, obijać» O; pukowany (Z + lit) O; im. bier.: 1. w zn a O: potem byú zebrany, to napšot bú pukovany cepamy, tak na Ÿe‹o go poúoyú, ale na tfardo Ÿe‹jo najleÌej, co byú i mrus, i tak œe go jiúo Tyrowo O; 2. w zn b: bu³ pukowany dopsziyró cepam·i, szie pot³uk³y te ¿iyrszkle – bo to tako je skorupa – i osta³i take w³ókna Dłużki O, PKFP
XVIII 45–46. KS
pukrosienka zob. półkrosienka.
pukrywa, pukrywka zob. pokryw-.
*pukwa (Z + SWM IV) Nidz; «o główce lnu»: my muìim gúufºi na te pukfy
Zgni-łocha Nidz. KS
pukwaterek, pukwaterka zob. półkwater-.
pulap zob. pułap.
pulco zob. płuc.
pulep zob. polep.
puliczek zob. I. policzek.
puliterek, pulitrowy, pulitrówka zob. półlit-.
pulower (Z) W Szcz Mrąg Giż Pisz Ełk; po (w tym pó) Olsz Mrąg Giż, luwer (w tym lówer) Szcz Mrąg Pisz; Gpl wrów Olsz, Apl wry Giż; «sweter zakładany na koszulę (przez głowę) z rękawami lub bez rękawów»: no to ja ¬eje pulòwer z joúny Nida Mrąg, pòlover opruc rçkavuf i z rçk×vañi Konopki Wk Giż. AW
pulowerek dem lub hip «pulower»: sp¸onºi do ¬eña, to ja ¬eje pulowerek, pulower
z joúny Wojnowo Mrąg. AW
puluwer zob. pulower.
77
pułowa
puls (Z + lit) Olsz Nidz; «tętno wyczuwalne w różnych miejscach na ciele człowie-ka»: dochtór ³ob×czu³ ji puls ji móziu³, co m× gor¹czkê Tuławki Olsz, KF, syrce, ale puka
teš puls [odp. na pyt. kwest.] Gardyny Nidz. AW
pulwer (Z + lit + SWMp) O Olsz M; Gsg pulwru Mrąg, Isg pulwrem Szcz, Lsg pulwrze Nidz, Lpl pulwrach Olsz; «mieszanina drobno pokruszonych, zmielonych lub spopielonych i odpowiednio przygotowanych substancji, używana w gospodarstwie do-mowym, proszek»: a) «do rozpalania ognia» Olsz M: koœuåi kavaú upaåiú na pulver i tedy pšyñus kšeñeña Łatana Mł Szcz, pulver œe zapaåiú i úoèeñ robŸiåi Pianki Pisz; b) «do tę-pienia owadów lub gryzoni» O Olsz Pisz: na÷taåiny dla molò÷, truæizne kuÌimy, pulwer i lepºi Liwa O, w drogeryji maj¹ taki pulwer na robastwo w ³ogrodzie Tuławki Olsz, KF;
c) «do spulchniania ciasta» O Olsz Nidz: kuôa na pulvraô Ìeèona Purda Olsz, pul
wer do pieczenia «ts.»: do kuôa to ñe kfas a droÇy, ku¸i, torti, taºi pulver do pœeèño Lipowo O gm. Waplewo; d) «do prania bielizny» Szcz: muœi jo [brudną bieliznę] púukaæ mdúem, pulvrm i vyvaaæ f ºeslu Orzyny Szcz; e) «jako lekarstwo lub używka»: to ºed
maæice ôto ma, to oparl tego pulwru ji wpæ, to po÷olguje Lipowo Mrąg, tobaka, ale
to taºi pulwer Snopki Pisz. (Nm Pulver). AW
pulwerek, pulwerka (Z) Olsz, lit bl; pulwerek Olsz i bl, pulwerka Olsz i bl, zapisy nierozstrzygające formy Nsg Olsz; 1. «ciasto pieczone na proszku do pieczenia» Olsz i bl: torta, pulwerek, kejkse to ban¬e na prošku Unieszewo Olsz, pulverka, kuôa na pulvraô Ìeèona Purda Olsz; 2. «o środku do tępienia owadów lub gryzoni»: pulwerek
w baôraô, taºi prošek Klebark Wk Olsz. AW
pulwerkuch (Z) Giż Pisz; «słodkie ciasto pieczone na proszku do piecze-nia»: pòlverkuô to z marmòladë, to s tfaroèem, to z maºem, to z jepºm Pogorzel Wk Pisz, na vesele to makofñiºi, flad, pòlverku¸i, teras to jus torty Orzysz Pisz.
(Nm Pulverkuchen). AW
pulwernica «o krzemieniu służącym do krzesania ognia»: pulverñica to byú aúy kamnen, to kšesaåi úoèeñ, to ta kšulka byúa z elaza, to terl, terl Gady Olsz. AW
pułap (Z + lit + SWM I, SWMp) OWM, psn; pulap Nidz Olc; 1. «sufit, zwłaszcza drewniany; też: pozioma przegroda między kondygnacjami budynku, strop» OWM i bl:
f puúaÌe byúa dura, tam nat úusºem, g¬e kobŸeta spaúa, tam na gue byú droçk i ta kolepka byúa pšyìonzana tag do droçga Wojnowo Mrąg, ted pŠido desºi, na te desºi pŠi¬e gåina i juŠ puúap Rzeck Resz, puúap to jest ÷Šistko – co u gòr jest, suÀit obleÌony, oblepœòne i úadñe wglonda Jabłonka Nidz, puúap no to jes co œe po ñem ôo¬i na gure Natać Wk Nidz, • sklep, dua murowana duo eè, to wykopany wonduú i puúap z drewna, to Ìiwñica Gryźliny Olsz; 2. «sklepienie w piecu chlebowym» OW Giż: puúap abo velbunek [odp. na pyt. kwest.] Spytkowo Giż. AW, DK
pułapka (Z + lit) O Olsz Nidz Giż Ełk Olc; 1. «urządzenie do chwytania zwierząt, klatka, potrzask» O Nidz Giż Ełk Olc: puúapºa na ms, Ÿelazo na race, zwojek na tôòa Ogródek Ełk, • przen «zasadzka?»: úapºa, puúapºa, i na cúoŸeºa puúapºa mozna zroiæ Korzeniewo Giż; 2. «o lepie na muchy»: taºi šnurek, co tak œe pšyleÌaúy, puúapka
na muô Purda Olsz. AW
pułk ogp: w Berlinie przeznaczono mie do pu³ku Dywity Olsz, P 4, 24. AW pułkownik (P) Szcz; ogp: by³em osobycze u pana pu³[k]ownika Szykorskiego Klon
Szcz, P 5, 35. AW
pułowa, pułówka zob. poł-.
78 pumelek
pumelek zob. pomelek (errata).
pumetrowy zob. półmetrowy.
pumiesięczny zob. półmiesięczny.
pumpa zob. pompa.
pumpernikiel «rodzaj pieczywa»: pumpernykel Cybulki Giż. KS pumpować zob. pompować.
punagi, punago zob. półnag-.
pungel «węzełek, zawiniątko»: Toæ mnie Pan Bóg dopomo¿e Z memi dziatkami A ty weŸniesz kij i pungel Pódziesz z bumlami psn IS XXXI 121. (Nm gw. pungel). KS
puniewód zob. poniewód?
puniewódek zob. poniewódek?
punkcik dem w stos. do I. punkt w zn 1: ³obaczu³ ma³y punkcik na niebzie ji myœl׳, co to je jekiœ pt×k a to bu³ flygier Tuławki Olsz, KF, ôusteèka na šyje, pstšuôa
puçkæikañi pstran× Łatana Mł Szcz. KS
I. punkt (Z + P + SWMa) Olsz Mzach Olc, psn; 1. «plamka, kropka odcinająca się od tła» Mzach Olc i bl: na jasnem dñe bŸaúe punkt Głuch Szcz, Ziele punktów, ziele stryszków [«kresek»] na bzia³ym papsierze, Tyle z³oœci i chytroœci w ka¿dym kawalerze psn Gęb II 56; •• «o martwym zarodku jaja»: naparštek to jes taºi punkt, taka kropla duza jak oreô Jabłonka Nidz; 2. «określone miejsce» Olsz Szcz: koúo Licbarka ñi jeden èúo‡ek ñe u‹aú tak po polsku, ñekture punkty byúy èysto ñe‹ecºe Gutkowo Olsz;
3. «jedna z pozycji na liście»: co do drugiego punktu, to siê strasznie omili³em Dywity
Olsz, P 4, 56. AW