W okresie objętym Informacją Rzecznik Praw Obywatelskich skierowała następujące wnioski do Naczelnego Sądu Administracyjnego i pytania prawne do Sądu Najwyższego:
RPO-649552-IV/10 z dnia 7 lipca 2010 r. – wniosek do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego dotyczącego zakresu uprawnień organu nadzoru budowlanego prowadzącego postępowanie w trybie art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane.
W związku z rozbieżnościami w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: czy art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane stanowi podstawę do nałożenia na inwestora obowiązku złożenia przewidzianego art. 32 ust. 4 pkt 2 tej ustawy oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane ?
W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego ujawniły się zasadnicze rozbieżności dotyczące zakresu uprawnień organu nadzoru budowlanego prowadzącego postępowanie w trybie art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane. Rozbieżności te dotyczą tego, czy organ nadzoru budowlanego prowadząc postępowanie administracyjne w sprawie legalizacji wykonanych robót budowlanych powinien objąć swoimi ustaleniami również to, czy inwestor posiada prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. W ocenie Rzecznika art.
51 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego stanowi podstawę do nałożenia na inwestora obowiązku złożenia oświadczenia, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Celem oświadczenia składanego przez inwestora o prawie do dysponowania nieruchomością jest zapewnienie na gruncie Prawa budowlanego gwarancji ochrony prawa własności i innych praw majątkowych. Stąd też rezygnacja z domagania się takiego oświadczenia od sprawcy samowoli budowlanej, w przypadkach innych niż określone w art. 48 ust.
1 i art. 49b ust. 1 Prawa budowlanego, w sposób oczywisty prowadziłaby do zniweczenia tej funkcji ochronnej.
RPO-624591-II/09 z dnia 27 sierpnia 2010 r. – wniosek do Sądu Najwyższego w sprawie rozbieżności w orzecznictwie sądowym dotyczących uchylenia postanowienia sądu meriti o uwzględnieniu wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania.
Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o podjęcie uchwały mającej na celu rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego, w związku z ujawnionymi rozbieżnościami w orzecznictwie sądowym: Czy uchylenie postanowienia sądu meriti o uwzględnieniu wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania przez sąd ad quem i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej
66
instancji, w dacie przypadającej po upływie okresu, na który ten środek zapobiegawczy zastosowano, powoduje konieczność zarządzenia natychmiastowego zwolnienia tymczasowo aresztowanego z aresztu śledczego, jeżeli nie jest pozbawiony wolności w innej sprawie, czy też mimo upływu tego terminu środek ten nadal powinien być stosowany aż do dnia prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku prokuratora?
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich należy opowiedzieć się za poglądem, że skoro uchylono zaskarżone postanowienie o dalszym stosowaniu aresztu, to znaczy, że poddano je kontroli merytorycznej, gdyż jedynym powodem jego uchylenia musiało być to, że uznano je za wadliwe. To zaś oznacza, że przestaje istnieć decyzja o dalszym stosowaniu aresztu, a tym samym nie ma podstawy do dalszego pobytu danej osoby w areszcie, jeżeli upłynął poprzedni okres stosowania aresztu. Nie zmienia tego okoliczność, że kwestię dalszego stosowania aresztu przekazano Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
RPO-648300-IX/10 z dnia 1 września 2010 r. - wniosek do Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie dostępu do sądu w przypadku, gdy funkcjonariuszowi Państwowej Straży Pożarnej wymierzana jest kara dyscyplinarna upomnienia.
W związku z ujawnionymi rozbieżnościami w orzecznictwie sądów administracyjnych, Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: czy postępowanie wszczęte przed właściwą komisją dyscyplinarną na podstawie art. 118 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej jest postępowaniem dyscyplinarnym, a w konsekwencji, czy na orzeczenie kończące to postępowanie służy skarga do sądu administracyjnego (art. 124j ustawy o Państwowej Straży Pożarnej) ?
W opinii Rzecznika należy przyjąć, że odwołanie, o którym mowa w art. 118 ust. 2 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej pełni funkcję gwarancyjną. Umożliwia ono bowiem strażakowi, który kwestionuje wymierzoną mu w trybie uproszczonym (a więc bez zachowania stosownych gwarancji procesowych) karę dyscyplinarną upomnienia, skorzystanie z prawa do obrońcy, czy też z prawa do wysłuchania go.
Przyjęcie proponowanej wykładni przepisów w omawianym zakresie musi w rezultacie prowadzić do tego, że także na orzeczenie kończące postępowanie dyscyplinarne wszczęte odwołaniem wniesionym na podstawie art. 118 ust. 2 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej służy skarga do sądu administracyjnego. Wykładnia ta chroni więc konstytucyjne prawo do sądu. Za proponowaną wykładnią przemawia także wzgląd na zasadę równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP). W postępowaniu dyscyplinarnym wszczynanym w trybie art. 124 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej na wniosek rzecznika dyscyplinarnego komisja dyscyplinarna może również wymierzyć karę upomnienia uznając, że przewinienie miało mniejszą wagę. W tym przypadku ukaranemu strażakowi w sposób nie budzący wątpliwości służy sądowa droga w celu kontroli legalności wydanego w jego sprawie rozstrzygnięcia.
67
RPO-494684-II/05 z dnia 8 września 2010 r. - wniosek do Sądu Najwyższego w sprawie rozbieżności w orzecznictwie sądowym dotyczących zobowiązania sądu do przesłuchania dziecka po zgłoszeniu przez oskarżonego, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego, żądania ponownego przesłuchania.
W związku z ujawnionymi rozbieżnościami w orzecznictwie sądowym Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego:
czy samo zgłoszenie przez oskarżonego, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego, żądania ponownego przesłuchania, także bez podania powodów takiego wniosku, zobowiązuje sąd do przesłuchania dziecka (art. 185 a § 1 k.p.k.)?
Zgodnie z treścią tego przepisu, w sprawach o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności oraz przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ujawniły się rozbieżności dotyczące tego, czy sąd powszechny, automatycznie, w efekcie samego zgłoszenia żądania przez podejrzanego (oskarżonego) lub jego pełnomocnika, powinien zarządzać kolejne przesłuchanie dziecka, które powinno być w zasadzie przesłuchane w charakterze świadka tylko raz w toku postępowania karnego. Rzecznik Praw Obywatelskich, przedstawiając to zagadnienie do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy, zauważa w uzasadnieniu wniosku, iż pełna realizacja zasady kontradyktoryjności, zapewniona przez powtórne przesłuchanie, w przedmiotowym przypadku może godzić w zasługujące na ochronę interesy pokrzywdzonego (ochronę małoletnich pokrzywdzonych przed ich wtórną wiktymizacją).
Sąd Najwyższy rozpoznał pytanie prawne Rzecznika Praw Obywatelskich:
RPO-632426-IV/09 z dnia 6 stycznia 2010 r. – wniosek do Sądu Najwyższego w sprawie rozbieżności w orzecznictwie dotyczących przepisów określających relacje między postępowaniem przed Komisją Prawa Autorskiego a postępowaniem sądowym i zakres kognicji sądu w tym postępowaniu.
Wniosek rozpoznany (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2010 r., sygn. akt III CZP 1/10). Sąd Najwyższy podjął uchwałę: „Sporem związanym z zawarciem umowy, o której mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest także spór dotyczący treści umowy. Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach związanych z zawarciem takiej umowy uzależniona jest od wyczerpania postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego, określonego w art. 108 ust. 5 ustawy.”
68
V. Skargi do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych oraz skargi