Realizacja kompetencji kluczowych

w podstawie programowej dla edukacji wczesnoszkolnej

Według podstawy programowej do głównych celów edukacji wczesnoszkol-nej należy wspomaganie dziecka w wielu obszarach, wymienić należy chociażby:

emocjonalny, społeczny, intelektualny, estetyczny oraz fizyczny. Zadaniem szko-ły jest przygotowanie ucznia do życia w zgodzie z samym sobą, innymi ludźmi oraz światem zewnętrznym. Etap edukacji wczesnoszkolnej powinien kształtować u ucznia system wartości niezbędnych do poznania i zrozumienia świata, a także umiejętność radzenia sobie w codziennym życiu. W klasach I–III uczeń powinien uzyskać świadomość przynależności społecznej zarówno do rodziny, jak również do innych grup (np. klasa) czy narodu. Kolejnym celem edukacji wczesnoszkolnej jest kształtowanie umiejętności odróżniania przez dziecko dobra od zła. Ponadto uczeń kończący klasę trzecią powinien posiadać wiedzę oraz umiejętności na po-ziomie umożliwiającym dalszą edukację, tj. klasy IV– VIII szkoły podstawowej.

Z głównych celów tworzą się cele szczegółowe. Związane są one nie tylko z tra-dycyjnie rozumianymi kompetencjami przedmiotowymi, ale ze zdobywaniem przez uczniów umiejętności ponad przedmiotowych (przekrojowych). Do wy-maganych umiejętności umożliwiających osiągnięcie wysokiego poziomu kom-petencji zaliczyć można: czytanie, pisanie, liczenie, krytyczne myślenie, kreatyw-ność, rozumienie własnych emocji i kierowanie się nimi, ocenę ryzyka czy sposób rozwiązywania problemów.

Rozumienie i tworzenie informacji

Realizacja kompetencji kluczowej w  zakresie rozumienia i  tworzenia infor-macji w ramach edukacji wczesnoszkolnej przejawia się w umiejętności komu-nikowania się dziecka z innymi ludźmi – zarówno z dziećmi, jak i z dorosłymi.

Dziecko potrafi werbalizować sytuacje i  zdarzenia. Uczeń charakteryzuje się

punktu widzenia czy dzielenia się własną opinią. Uczeń na koniec III klasy szkoły podstawowej przygotowany jest do odbioru literatury dla dzieci, sztuki filmowej czy teatralnej na właściwym sobie poziomie. Bywa także uczestnikiem małych form teatralnych (np. jasełka, akademia na Dzień Babci i Dzień Dziadka). Zdo-byte w ten sposób umiejętności wykorzystuje do wyrażania emocji. Uczeń rozpo-znaje następujące gatunki literackie: bajki, baśnie, opowiadania, wiersze, legendy czy komiksy. Edukacja wczesnoszkolna umożliwia uczniowi rozwijanie języka mówionego z uwzględnieniem aspektu semantycznego, składniowego, fonetycz-nego, fleksyjfonetycz-nego, słownikowego i poprawnościowego języka, jak również mowy wiązanej.

Kompetencje wielojęzyczności

Porozumiewanie się w języku obcym, jako kompetencja kluczowa, przejawiać się może w rozumieniu prostych pytań dotyczących poznanych słów i zwrotów.

Uczeń kończący III klasę szkoły podstawowej posługuje się zwrotami wykorzy-stywanymi na co dzień. Jest w stanie zrozumieć proste polecenia oraz zareagować na nie w odpowiedni sposób. Dziecko rozumie łatwe pytania odnoszące się do poznanych słów i zwrotów. Potrafi zrozumieć sens dialogów prowadzonych w hi-storyjkach obrazkowych, bajkach czy nagraniach audio. Dziecko kończące eduka-cję wczesnoszkolną powinno w ramach umiejętności posługiwania się językiem obcym rozumieć wypowiedzi ze słuchu oraz udzielać odpowiedzi na pytania o niskim poziomie trudności. Dziecko przepisuje pojedyncze wyrazy oraz zdania w języku obcym, umie również tworzyć proste zdania, korzystając z przykładu.

Kompetencją dziecka jest również umiejętność śpiewania, recytacji czy udziału w scenkach teatralnych, gdzie wykorzystywanym językiem jest inny niż narodo-wy. Uczeń klasy III potrafi odczytywać proste znaki, symbole czy piktogramy, ro-zumie czytane przez siebie proste wyrazy bądź zdania. Uczeń umie nazwać obiek-ty znajdujące się w jego najbliższym otoczeniu. Do umiejętności dziecka zaliczyć należy również korzystanie z wielu źródeł wiedzy, wśród nich wymienić można słowniki obrazkowe, książki czy prezentacje multimedialne. Ważnym aspektem jest również świadomość dziecka co do istnienia wielu języków oraz zrozumienie, że nauka języków obcych pozwala na komunikowanie się z mieszkańcami innych części świata.

Rozwijanie kompetencji kluczowych u uczniów szkół podstawowych

42

Kompetencje matematyczne i  oraz kompetencje w  zakresie nauk przyrodni-czych, technologii i inżynierii

Uczeń szkoły podstawowej kończący III klasę powinien w  zakresie kom-petencji kluczowych opanować umiejętność formułowania wniosków i doko-nywać oceny na podstawie dowodów. Umie on liczyć, rozumować w  sposób matematyczny. Potrafi zastosować poznane zasady oraz procesy matematyczne, stara się poszukiwać różnych strategii umożliwiających rozwiązanie problemu.

Uczeń rozumie pojęcia i terminy matematyczne, zna miary, struktury, a także podstawowe operacje matematyczne. Dziecko na koniec wskazanego etapu edu-kacyjnego umie posługiwać się prostymi danymi naukowymi i narzędziami czy urządzeniami technicznymi, aby osiągnąć cel, rozwiązać problem bądź podjąć decyzję. Uczeń wykazuje aktywną postawę w stosunku do problemów matema-tycznych, umie dostrzec, nazwać i sformułować te problemy w sytuacjach życia codziennego. Jest w stanie posługiwać się prostymi strategiami w toku rozwią-zywania problemów. Dziecko kończące III klasę szkoły podstawowej umie pra-widłowo zastosować zdobytą wiedzę matematyczną w codziennych, życiowych sytuacjach. Zna podstawowe zasady, jakie rządzą środowiskiem naturalnym.

Dostrzega wpływ nauki i technologii na przyrodę. Ponadto dziecko powinno znać zarówno zagrożenia, jak i korzyści wynikające z rozwoju nowoczesnych technologii i techniki.

Kompetencje cyfrowe

Uczeń kończący III klasę szkoły podstawowej umie wykorzystywać technolo-gie informacyjno-komunikacyjne. Sprawnie posługuje się narzędziami informa-tycznymi. W zakresie informacji potrafi je wyszukać, dostrzec, wyselekcjonować zgodnie z potrzebami, porządkować, gromadzić, a także odpowiednio wykorzy-stywać. Uczeń powinien znać także niebezpieczeństwa w zakresie prywatności, zdrowia czy relacji społecznych, jakie wynikają z korzystania z Internetu.

Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Uczeń, który kończy edukację wczesnoszkolną, w ramach niniejszej kompe-tencji powinien być świadomy własnych mocnych i słabych stron. Jest w stanie wskazać sposoby i możliwości umożliwiających rozwój własnych zainteresowań i zdolności. Ma wypracowane strategie ułatwiające naukę, wykorzystuje je zgod-nie z własnymi potrzebami i wymaganiami. Stara się samodzielzgod-nie szukać rozwią-zań w codziennych sytuacjach związanych z własną edukacją. Uczeń klasy trzeciej uczy się podejmować decyzje, dokonywać wyborów. Na tym etapie potrafi już zaplanować własną pracę i próbuje ocenić jej efekty. Dziecko zauważa występu-jące problemy i samodzielnie dąży do ich rozwiązania, wykorzystując pożyteczne

W zakresie kompetencji społecznych i obywatelskich uczeń kończący trzecią klasę umie współpracować z innymi ludźmi. Obejmuje to nawiązywanie prawi-dłowych relacji społecznych, negocjacje, dokonywanie wyborów czy podejmo-wanie decyzji. Uczeń jest w stanie wskazać swoją pozycję w rodzinie, klasie czy innej grupie rówieśniczej, a także społeczności lokalnej. Aktywnie angażuje się w zorganizowane działania na rzecz grupy koleżeńskiej bądź społeczności szkol-nej. Posiada świadomość tożsamości kulturowej, historycznej czy narodowej.

Dziecko w tym wieku umie wyrażać własne emocje w sposób społecznie tolero-wany – i je rozumie. Jest w stanie ocenić swoje zachowanie, umie przewidywać pozytywne i negatywne skutki własnego działania. Uczy się wyciągać wnioski z doświadczeń. Ma świadomość konieczności przestrzegania ustalonych norm i reguł postępowania. Uczeń kończący III klasę pracuje nad rozwojem tolerancji i postawy szacunku wobec otaczających go ludzi. Zdaje sobie sprawę, że inne osoby również mają prawa i stara się je respektować. Dziecko zaznajomione jest już z  prawami i  obowiązkami występującymi w  domu rodzinnym, szkole czy innych grupach, do których należy. Kończąc III klasę, umie dokonać podziału na dobro i zło. Zna i rozumie pojęcia: „prawda”, „odpowiedzialność”, „piękno”,

„dobro” czy „sprawiedliwość”. Dodatkowo dziecko pojmuje konieczność dbania o własne zdrowie i sprawność fizyczną. Wie, czym charakteryzuje się zrównowa-żony rozwój.

Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości

Po zakończeniu III klasy szkoły podstawowej uczeń powinien umieć komu-nikować się z innymi osobami, wykorzystując różne metody. Dziecko zna zalety pracy w grupie i chętnie wybiera pracę zespołową. Na opisywanym etapie rozwoju umie już samodzielnie podejmować proste decyzje dotyczące życia codzienne-go, chętnie wprowadza w życie własne pomysły, często wyraża swoje zdanie na wskazany temat. Jest w stanie ocenić ryzyko związane z własnym działaniem, zna konsekwencje własnych zachowań. Samodzielnie planuje i organizuje pracę, jeśli wymaga tego sytuacja. Kończące edukację wczesnoszkolną dziecko wykazuje się inicjatywą, charakteryzuje się chęcią działania. Znając swoje mocne strony, stara się z nich korzystać. Wykazuje się znaczną kreatywnością w różnych sytuacjach, zarówno szkolnych, jak również dnia codziennego.

Rozwijanie kompetencji kluczowych u uczniów szkół podstawowych

44

Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej

Uczeń po zakończeniu III klasy potrafi wyrażać siebie w różnorodny sposób, wykorzystując do tego znajomość swoich najsilniejszych stron. Zna i wykorzy-stuje różne formy ekspresji twórczej. Zna podstawowe dzieła sztuki: filmy, ob-razy, książki. We wskazanym okresie rozwija wrażliwość estetyczną, a także kre-atywność. Jest chętny do odbioru różnych dzieł sztuki. Dziecko kończące III klasę umie wyrażać własne odczucia, doświadczenia czy pomysły przy wykorzystaniu wielorakich form wyrazu artystycznego. Ma świadomość różnorodności kulturo-wej Europy i świata, dąży do poznania jej bogactwa.

3.3. Warunki i sposób realizacji kompetencji kluczowych