Regulacje uniwersalne - Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Wydział Prawa i Nauk Społecz

Pod koniec XIX w. i na początku XX wieku w krajach uprzemysłowionych, pomimo postępu cywilizacyjnego i rozwoju społeczeństw a także zmieniania się ich świadomości, nie istniały standardy ochrony dzieci i ich praw. Powszechnym było, że pracowały one tak jak dorośli w niehigienicznych i niebezpiecznych dla życia warunkach. Zdarzało się, że były ofiarami przemocy ze strony opiekunów, nie miały dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej³¹¹. Philippe Ariès dowiódł, iż do XVIII wieku wciąż jeszcze nie rozumiano odrębności i specyfiki dziecka. Dzieciństwo traktowano jako okres słabości fizycznej i moralnej, które należy potraktować surowym wychowaniem³¹². Powszechnie gorsza była sytuacja dziecka płci żeńskiej niż męskiej, dzieci zrodzonych poza małżeństwem, niż dzieci zrodzonych w małżeństwie³¹³. Rosnąca ówcześnie świadomość społeczna, dotycząca niesprawiedliwości dotykających dzieci oraz istoty dziecka, jego psychiki i odrębności od świata dorosłych, doprowadziła do powstania ruchów na rzecz ochrony praw dzieci.

Początkiem szerszego promowania świadomości i ochrony praw dzieci, były pierwsze ruchy społeczne w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W 1874 r. powstała tam organizacja działająca na rzecz ochrony praw dzieci – New York for the Prevention of Cruelty to Children³¹⁴. W Europie w owym czasie zaczęły powstawać międzynarodowe towarzystwa (np.

kryminologów, sędziów), które w swoich działaniach podejmowały trud nad modyfikacją i

311 A. Wilson, The Infancy of the History of Childhood: An Appraisal of Philippe Ariès, History and Theory, Tom 19, nr 2 (Feb., 1980), s. 132-153.

312 Zob. P. Ariés, Centuries of Childchood, [w:] Toward a Sociology of Education, red. J. Beck, C. Jenks, N.

Keddie, M. Young, Routledge; 1st edition 1978; także M. Szymańczak, Pojęcie krzywdzenia dzieci, „Niebieska Linia” 1 (1999), dokument na stronie: https://www.niebieskalinia.pl/pismo/wydania/dostepne-artykuly/4409-pojecie-krzywdzenia-dzieci (dostęp: 8.03.2021).

313 Por. M. Balcerek, Prawa dziecka, PWN, Warszawa 1986, s. 10.

314 Organizacja ta powstała jako odpowiedź na sprawę 8-letniej dziewczynki, Mary Ellen Wilson, która była bita przez rodziców zastępczych. Etta Angell Wheeler, pracownica kościoła metodystów, która dostrzegła ślady przemocy fizycznej, niedożywienia oraz zaniedbania dziewczynki, szukając dla niej pomocy, zgłosiła się do lokalnego oddziału stowarzyszenia przeciwdziałania okrucieństwu wobec zwierząt – American Society for the Prevention of Cruelty to Animals. Sprawa trafiła do sądu, który skazał matkę adopcyjną na rok więzienia. Tę sprawę uznaje się za jeden z milowych kroków w rozwoju prawa i organizacji chroniących prawa dzieci na świecie, także J. Myers, Child Protection in America: Past, Present, and Future, Oxford University Press, Oxford 2006.

złagodzeniem prawa karnego wobec nieletnich, tworzeniem miejsc przeznaczonych tylko dla dzieci jak placówek i zakładów wychowawczych³¹⁵.

Niezmiernie istotny wpływ na myśl ochrony o prawach dzieci miał dorobek i życie Janusza Korczaka. Był on uznany za prekursora działań na rzecz praw dzieci nie tylko w Polsce, ale i Europie. Także Stefania Stempołowska miała swój wkład w rozwój nauki o prawach dziecka³¹⁶.

Odnotować należy, że w 1905 r. we Francji otwarto Międzynarodowe Biuro Opieki nad uwolnionymi z więzień i nad dziećmi opuszczonymi (Bureau Internetional des Oeuvres de Patronaqe des Libéeés et des Enfants Abandonés)³¹⁷. Za zadanie przyjęło ono sobie szerzenie informacji i wiedzy wśród członków stowarzyszeń oraz obywateli krajów, gdzie występowały trudności w opiece nad dziećmi oraz sposobach ich pokonywania. Prowadzono w ramach Biura rejestry stowarzyszeń i instytucji zajmujących się sprawami dzieci oraz komunikowało o działalności tychże.

Wszystkie powyższe działania oraz rosnąca świadomość praw dzieci, doprowadziły do zwołania w Kopenhadze w dniach od 9 do 13 sierpnia 1910 r. Międzynarodowego Kongresu Dobroczynności i Opieki nad Ubogimi. Za inspiracją A. Silbernagela opowiedziano się na kongresie za utworzeniem międzynarodowej organizacji na rzecz ochrony praw dzieci³¹⁸.

Kolejnym etapem tworzenia się idei i zamierzeń w kierunku utworzenia międzynarodowych prawnych ram ochrony praw dziecka, był obradujący we wrześniu 1911 r.

Międzynarodowy Kongres Ochrony Niemowląt. Na kongresie tym podęto rezolucję o następującej treści: „Rozwój ochrony niemowląt wymaga niezbędnie ustalenia stosunków międzynarodowych w sprawie opieki nad dziećmi w ogóle oraz ochrony prawnej dzieci nieślubnych. Ze względu na to, że w tej dziedzinie przez praktyczne współdziałanie różnych narodów mogą być osiągnięte znaczne korzyści dla licznych dzieci potrzebujących ochrony, Kongres zwraca się do rządów, stowarzyszeń i osób prywatnych wszystkich krajów, żeby

315 Zob. E. Czyż, Prawa Dziecka, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2002, s. 9, dokument na stronie:

http://beta.hfhr.pl/wp-content/uploads/2015/10/HFPC_prawa_dziecka.pdf. (dostęp 24.02.2021).

316 B. Smolińska-Theiss, Korczakowskie źródła praw dziecka: prawo naturalne, prawo natury, prawidła życia…, s. 21.

317 A. Mogilnicki, Związek Międzynarodowy Ochrony Dzieci, Rocznik Pedagogiczny 1924, t. II, s. 269.

318 U. Domżał, Międzynarodowa współpraca w zakresie opieki nad dzieckiem (1918-1939) na podstawie publicystyki w II RP, Studia nad Historią, Kulturą i Polityką, In Gremio, tom 3, Zielona Góra 2009, s. 112.

popierali pod wszelkimi względami międzynarodowe biuro informacyjne dla spraw ochrony prawnej dzieci”³¹⁹.

Postulaty z poprzednich zjazdów i kongresów znalazły w 1913 r. urzeczywistnienie poprzez dojście do skutku I Międzynarodowego Kongresu Opieki nad Dzieckiem. Podczas kongresu zaproponowano powołanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Opieki nad Dzieckiem. Przyjęto także kilka zasadniczych rezolucji w sprawie rozwoju i kompetencji sądów dla nieletnich, organizacji opieki nad dzieckiem, a przede wszystkim w sprawie określenia praw dziecka i zrównania w prawach dzieci pozamałżeńskich. Podsumowano działania kongresu końcową rezolucją o następującej treści: „przedstawiciele rządów przybyli na Kongres międzynarodowy ochrony dzieci, wyrażają życzenie, żeby została utworzona w Brukseli organizacja międzynarodowa, mająca podwójny cel: pracę naukową i gromadzenie materiałów z jednej strony, działalność praktyczną z drugiej i proszą rząd belgijski o przygotowanie celem urzeczywistnienia tego życzenia przedwstępnego projektu, który można by było złożyć zainteresowanym rządom”³²⁰.

Międzynarodowe Stowarzyszenie Opieki nad Dzieckiem oficjalnie powołano w 1921 r.

na II Międzynarodowym Kongresie Opieki nad Dzieckiem, który obradował 18 lipca 1921 r.

Delegaci 36 państw powołali do życia międzynarodowe stowarzyszenie na rzecz praw dziecka o nazwie Stowarzyszenie Międzynarodowe Opieki nad Dzieckiem z siedzibą w Brukseli.

Polska podpisała porozumienie 2 sierpnia 1922 r.³²¹

Statutowymi zadaniami Stowarzyszenia było: odgrywanie roli łącznika pomiędzy osobami zajmującymi się w różnych krajach ochroną praw dzieci; propagowanie kwestii ochrony praw dzieci i popieranie rozwoju ustawodawstwa w poszczególnych państwach i międzynarodowego. W listopadzie 1922 r. odbyło się pierwsze posiedzenie komitetu Stowarzyszenia, w którym udział wzięli przedstawiciele rządów Belgii, Egiptu, Francji, Grecji, Włoch, Maroka, Polski, Szwecji i Chin. Zaproponowano przyjęcie odrębnej międzynarodowej konwencji o wzajemnej repatriacji dzieci, zarówno pomiędzy krajami sąsiednimi, jak i bardziej odległymi. Zagadnienie to było przedmiotem dyskusji na drugiej sesji w lipcu 1923 r.

319 Zob. Discuss Infant Protection; Nineteen Countries Represented at Congress - Straus Our Delegate, The New York Times, 12 September 1911 r, dokument na stronie https://www.nytimes.com/1911/09/12/archives/discuss-infant-protection-nineteen-countries-represented-at.html (dostęp: 24.02.2021).

320 M. Korenfeld, Z Pierwszego Międzynarodowego Kongresu Opieki nad Dzieckiem, Gazeta Sądowa Warszawska 1913, nr 44, s. 663.

321 Porozumienie dotyczące utworzenia Międzynarodowego Stowarzyszenia Opieki nad Dzieckiem, (Dz.U. RP, 1929, Nr 49, poz. 403). Delegatami Rzeczpospolitej byli: Aleksander Mogilnicki i Antoni Mühlstein, sekretarz poselstwa polskiego w Brukseli.

w Genewie. Z trzech projektów przedstawionych przez Belgię, Włochy i Polskę, za podstawę do dalszej dyskusji przyjęto polski projekt, opracowany przez J. Kuncewicza - naczelnika Wydziału Opieki nad Dziećmi w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej³²².

Odnotować należy fakt wyłonienia się Międzynarodowego Związku Pomocy Dzieciom, który w 1920 r. powstał z inicjatywy trzech wielkich organizacji: Międzynarodowego Czerwonego Krzyża (Genewa), Komitetu Pomocy Dzieciom (Berno) i Towarzystwa Funduszu Ratowania Dzieci (Londyn). Założycielką Związku była E. Jebb, angielska bojowniczka o prawa kobiet. Co zatem znamienne, zorganizowany ruch na rzecz ochrony praw dzieci wyłonił się w pewnej mierze z ruchu feministycznego oraz ruchu na rzecz obrony zwierząt³²³.

Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom wychodząc z założenia obowiązku istnienia numerus clausus praw dziecka, 13 lutego 1923 r. uchwalił Genewską Deklarację Praw Dziecka³²⁴. Fundamentalne znaczenie miała preambuła Deklaracji mówiąca, że „mężczyźni i kobiety wszystkich narodowości uznają, że ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego i stwierdzają, że ciążą na nich, bez względu na rasę, narodowość i wyznanie - wyspecyfikowane następnie obowiązki”. Zawarto je w pięciu punktach. Wskazano w nich, że dziecku powinno się dać możność normalnego rozwoju fizycznego i duchowego oraz dziecko głodne powinno być nakarmione, dziecko chore pielęgnowane, dziecko wykolejone wrócone na właściwą drogę, sierota i dziecko opuszczone - wzięte w opiekę i wspomagane. Ponadto wskazano, że dziecko powinno przed innymi otrzymać pomoc w czasie klęski oraz powinno być przygotowane do zarobkowania na życie i zabezpieczone przed wszelkim wyzyskiem. Co więcej, uznano że dziecko winno być wychowane w wierze, że jego najlepsze cechy powinny być oddane na usługi współbraci³²⁵.

Deklaracja Genewska Praw Dziecka stała się tym samym pierwszym aktem prawnomiędzynarodowym w zakresie ochrony praw „małego człowieka”, którego prawa określono po raz pierwszy w historii ludzkości i uznała ona dzieci za podmioty praw człowieka³²⁶. Deklaracja nie miała mocy wiążącej, jednak ustanowiła kierunek i standardy

322 U. Domżał, Międzynarodowa współpraca…, s. 113.

323 J. Szymańczak, Informacja 684, Konwencja o prawach dziecka ONZ. Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu 1999, s. 2, dokument na stronie: http://docplayer.pl/6660888-Konwencja-o-prawach-dziecka-onz-uwagi-o-realizacji-konwencji-przez-rzeczpospolita-polska.html (dostęp 4.03.2021).

324 P. Jaros, M. Michalak red, Prawa Dziecka. Dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2015, s. 46.

325 Deklaracja Praw Dziecka, [w:] II kongres Związku Nauczycielskiego Polskiego w Wilnie od 4-8 lipca 1931 r., Warszawa 1932, s. 130; J. Babicki, Opuszczone, Warszawa 1928, s. 4.

326 B. Krawkowski, Na marginesie Deklaracji Genewskiej, Opieka nad Dzieckiem, 1925, nr 5, s. 278. Także J.

Krukowski: Kościół i państwo: podstawy relacji prawnych, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1993, s. 187.

w jakim winna zmierzać międzynarodowa regulacja mająca na celu ochronę praw dzieci. Miała znaczenie historyczne, moralne i polityczne. Była, jak wskazuje A. Łopatka, reakcją społeczności międzynarodowej na cierpienia i powszechną poniewierkę dzieci³²⁷. Oficjalnie w Polsce została ona przyjęta i podpisana w 1925 r.

W ochronę praw dziecka włączyła się także Liga Narodów i w związku z tym 26 września 1924 r. Zgromadzenie Ligii Narodów przyjęło Deklarację Genewską Praw Dziecka³²⁸. Po II Wojnie Światowej w związku z utworzeniem się nowego ładu politycznego, ochroną praw dziecka zajęła się ONZ. Istotnymi krokami w ewolucji praw dziecka było powstanie Funduszu Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF), który został powołany 11 listopada 1946 r. przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych³²⁹. Wkład w powstanie tejże instytucji miał polak dr Ludwig Rejchman, który był pomysłodawcą i założycielem organizacji³³⁰. Początkowo działania UNICEF miały opierać się na pomocy dzieciom będącymi ofiarami II Wojny Światowej poprzez zapewnienie żywność i opieki zdrowotnej dla dzieci i matek³³¹.

Kolejną organizacją wspierającą prawa dzieci była Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), która powstała 16 listopada 1945 r.³³² Jej celem było wzmocnienie aktywności wychowawczej oraz pobudzanie funkcjonowania szkolenia zawodowego i oświaty. UNESCO, co należy podkreślić, wyróżnia się zasługami przede wszystkim w zwalczaniu dyskryminacji.

327 A. Łopatka, Dziecko…, s. 11.

328 J. Kondratiewa-Bryzik, Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w świetle standardów międzynarodowych, Wolters Kluwer Polska, Warszawa-Kraków 2009, s. 85-86.

329 J. Morris, The Origins of UNICEF, 1946–1953, Lexington Book, Lanham-Boulder-New York-London 2015, s. 31; F. Walters., A History of the League of Nations, London–New York–Toronto 1952 Tom 1–2.

330 Z jego inicjatywy Rada UNRRA zaleciła utworzenie międzynarodowego funduszu na rzecz dzieci, który Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało do życia w grudniu 1946 r. pod nazwą Międzynarodowego Funduszu Doraźnej Pomocy Dzieciom (UNICEF), a utworzona dla administrowania nim Rada Zarządzająca (Executive Board) wybrała go w dn. 19 grudnia 1946 r. na swego przewodniczącego, którym pozostał do 1950 r. Po tym roku był nadal delegatem Polski do tejże Rady. W czasie jego kadencji UNICEF stał się prężną i trwałą instytucją, współpracującą z takimi instytucjami ONZ jak: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO). W charakterze przewodniczącego Rady Zarządzającej UNICEF wziął udział w styczniu 1948 r. w V sesji Tymczasowej Komisji Światowej Organizacji Zdrowia, ale nie został zaproszony do udziału w konsultacjach w sprawie utworzenia tej organizacji, co było dla niego bolesnym ciosem, A. Rovine, The first fifty years. The Secretary-General in World Politics 1920–1970, Leyden 1979; UNRRA. The History of the United Nations Relief and Rehabilitation Administration, Prepared by George Woodbridge, New York 1950, Tom 1, s. 2.

331 H. Górecka, M. Górecka, Ochrona praw dziecka w prawie międzynarodowym i jego realizacja w Polsce, wyd.

Polska biała księga o dzieciach, red. A. Łopatka, L. Stadniczeńko, J. Śliwa, Olsztyn- Kraków 2001, s. 10.

332 K. Myszona-Kostrzewa, Prawo międzynarodowe a prawa dzieci i ich rodziców, [w:] Prawa dziecka w prawie międzynarodowym, red. E. Karska, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2014, s. 15.

Zgromadzenie Ogólne NZ dnia 20 listopada 1959 r.³³³ proklamowało Deklarację Praw Dziecka³³⁴. Rola tego dokumentu polegała przede wszystkim na znaczącym poszerzeniu katalogu praw dzieci. Głównym celem Deklaracji Praw Dziecka była realizacja zawartej w preambule deklaracji, że ludzkość powinna dać dziecku to, co ma najlepszego oraz zapewnić mu szczęśliwe dzieciństwo i korzystanie, zarówno w jego interesie, jak i w interesie społeczeństwa z praw i swobód. Ponadto, co jest najważniejszym dorobkiem wyrażonym w Zasadzie 1, to uznanie dzieci za podmioty praw.

Deklaracja składa się z liczącej sześć ustępów preambuły oraz 10 zasad regulujących prawa dziecka: podmiotowości prawnej dzieci i równość wszystkich dzieci z zakazem dyskryminacji, bez żadnego wyjątku i różnicy; możliwość szczególnej ochrony prawnej i stwarzania okoliczności do zdrowego i normalnego rozwoju w warunkach godności; prawo do nazwiska i obywatelstwa; możliwości korzystania z opieki społecznej i odpowiedniego wyżywienia, mieszkania, rozrywek i opieki lekarskiej; szczególnej opieki nad dziećmi specjalnej troski; miłości i zrozumienia jako podstawy rozwoju; bezpłatnej i obowiązkowej nauki na poziomie przynajmniej podstawowym; pierwszeństwa w zakresie otrzymywania wszelkiej ochrony i pomocy; pełnej ochrony przed zaniedbaniem, okrucieństwem i wyzyskiem;

wychowywania w duchu pokoju, zrozumienia, braterstwa, tolerancji bez dyskryminacji.

Pomimo proklamowania przez Zgromadzenie Ogólne NZ Deklaracji Praw Dziecka, nie była ona dokumentem wiążącym ze względu na brak mechanizmu kontroli przestrzegania jej zasad³³⁵. Jednym ze skutków uchwalenia Deklaracji Praw Dziecka był wzrost aktywności UNICEF, który od 1961 r. przeznaczała środki finansowe na kształcenie dzieci i młodzieży³³⁶. Komisja Praw Człowieka ONZ w 1978 r., z inicjatywy Polski rozpoczęła pracę nad projektem Konwencji Praw Dziecka, a rok 1979 Zgromadzenie Ogólne NZ ogłosiło Międzynarodowym Rokiem Dziecka³³⁷. Polska delegacja rządowa przedstawiła ONZ propozycję projektu Konwencji o Prawach Dziecka, który został opracowany na zlecenie polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych przez prof. T. Smyczyńskiego³³⁸. Inicjatywa

333 A. Klafkowski, Prawo międzynarodowe publiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s.

283.

334 The Yearbook of the United Nations 1959 Part 1: United Nation Publication 1960, New York, s 192.

335 J. Szymańczak, Informacja 684…, s. 2.

336 M. Szczepaniak, Prawa i obowiązki obywatelskie w Polsce i świecie., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970, s. 45

337 D. Goodman, Analysis of the First Session of the Committee on the Rights of the Child, 10 Netherlands Quarterly of Human Rights 1992, s. 43.

338 S. Detrick, A Commentary on the United Nations Convention on the Rights of the Child, Martinus Nijhoff Publishers, Hague, Boston London 1999, s. 13.

w sprawie uchwalenia tejże konwencji miała swoje uzasadnienie w szczególnym uczuleniu społeczeństwa polskiego na niedolę dziecka. Dzieci podczas wojen i innych zdarzeń, doświadczone głodem, pozbawione dostępu do ochrony zdrowia, edukacji, były zmuszane do pracy ponad siły oraz eksterminowane w obozach zagłady. Natomiast historycznym pretekstem do wystąpienia z tą inicjatywą była przypadająca rok później (1979) dwudziesta rocznica uchwalenia Deklaracji Praw Dziecka³³⁹.

Prace nad konwencją trwały ponad dziesięć lat a uczestniczyli w nich przedstawiciele 43 krajów. Ostateczną formę Konwencja o Prawach Dziecka uzyskała w 1989 r., dlatego 20 listopada 1989 r. w Nowym Jorku Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło Konwencję o Prawach Dziecka a następnie ogłosiło do ratyfikacji³⁴⁰. Aktualnie Konwencje o Prawach Dziecka podpisało 196 państw, przy czym wskazać należy, że Stany Zjednoczone Ameryki Północnej nie przystąpiły do niej³⁴¹. Ten międzynarodowy dokument uchodzi za najważniejszy akt prawny chroniący dziecko, a także uznaję się go za konstytucję praw dziecka³⁴². Polska ratyfikowała Konwencję o Prawach Dziecka 20 kwietnia 1991 r.³⁴³ oraz złożyła dwa zastrzeżenia³⁴⁴, które wycofano w 2012 r. oraz dwie deklarację³⁴⁵.

Konwencja o Prawach Dziecka jest wielostronną i uniwersalną umową międzynarodową dotyczącą praw człowieka i podstawowych wolności. Zawiera minimalne prawa cywilne, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne odnoszące się do dzieci. Warto podkreślić, że Konwencja o Prawach Dziecka w porównaniu z Deklaracją Genewską Praw Dziecka i Deklaracją Praw Dziecka, które kładły nacisk na prawa do szczególnej opieki

339 A. Łopatka, Dziecko…, s. 21.

340 S. Detrick, A Commentary…, s. 44.

341 Informacja pochodzi z oficjalnej strony ONZ

https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-11&chapter=4&clang=_en (dostęp: 24.02.2021).

342 A. Łopatka, Dziecko…, s. 19.

343 Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526).

344 Ratyfikując Konwencję o Prawach Dziecka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r., Rzeczpospolita Polska w oparciu o postanowienie artykułu 51 ustęp 1 tej konwencji zgłasza następujące zastrzeżenia: W odniesieniu do artykułu 7 konwencji: Rzeczpospolita Polska zastrzega, że prawo dziecka przysposobionego do poznania rodziców naturalnych będzie podlegało ograniczeniu poprzez obowiązywanie rozwiązań prawnych umożliwiających przysposabiającym zachowanie tajemnicy pochodzenia dziecka. O granicy wieku, od której dopuszczalne jest powoływanie do służby wojskowej lub podobnej oraz uczestnictwo w działaniach zbrojnych, rozstrzyga prawo Rzeczypospolitej Polskiej. Granica ta nie może być niższa niż przewidziana w artykule 38 konwencji.

345 Rzeczpospolita Polska uważa, że wykonania przez dziecko jego praw określonych w konwencji, w szczególności praw określonych w artykułach od 12 do 16, dokonuje się z poszanowaniem władzy rodzicielskiej, zgodnie z polskimi zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną. W odniesieniu do artykułu 24 ustęp 2 litera f) konwencji Rzeczpospolita Polska uważa, że poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie w zakresie planowania rodziny powinno pozostawać w zgodzie z zasadami moralności.

i ochrony dziecka, jako przedmiotu ochrony prawnej, idzie dużo dalej, gdyż zawiera zapisy dotyczące praw i wolności osobistych dziecka. W konwencji tej dziecko zaczyna być traktowane podmiotowo (jest podmiotem praw i wolności). Do 2014 r. brak było w niej mechanizmów egzekwowania od państw stron realizacji postanowień czy możliwości wniesienia skargi indywidualnej³⁴⁶. Taki stan rzeczy zmienił III Protokół fakultatywny do Konwencji o Prawach Dziecka w sprawie procedury składania zawiadomień, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne NZ w Nowym Jorku 19 grudnia 2011 r.³⁴⁷

W rozumieniu art. 1 Konwencji o Prawach Dziecka dzieckiem, jest każda istota ludzka w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność³⁴⁸. Ponadto Konwencja o Prawach Dziecka ustanawia status dziecka oparty na następujących założeniach: dziecko jest samodzielnym podmiotem i ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej; dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności; rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka; państwo winno wspierać rodzinę, ale nie wyręczać w jej funkcjach.

Z Konwencji o Prawach Dziecka wyczytać można podstawowe zasady wynikające z jej treści i intencji państw stron przy jej tworzeniu. Są to zasada najlepszego zabezpieczenia interesów dziecka wynikająca z art. 3 ust. 1. Pojęcie dobra dziecka stanowi podstawę Konwencji o Prawach Dziecka oraz jest instrumentem wykładni zarówno norm zawartych w tejże, jak i prawa krajowego³⁴⁹. Jest również dyrektywą stosowania prawa i kryterium oceny przy podejmowaniu decyzji w sprawach dziecka, co oznacza, że dobro dziecka powinno być brane pod uwagę podczas stosowania każdego przepisu prawa mającego związek z sytuacją

346 United Nations Treaty Series, Chapter IV: Human Rights, dokument na stronie https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-11-d&chapter=4&clang=_en (dostęp: 8.03.2021).

347 T. Buck, M. Wabwile, The Potential and Promise of Communications Procedures under the Third Protocol to the Convention on the Rights of the Child, International Human Rights Law Review, 2003, Tom 2, s. 208.

348 Treść przepis art. 1 Konwencji miała być kompromisem pomiędzy tymi, którzy domagali się wyraźnego sformułowania, że dzieckiem jest się od poczęcia, a przedstawicielami tych państw, które broniły legalności przerywania ciąży. Jednak niedookreślenie dolnej granicy, od której uznano by istotę ludzką za dziecko sprawiło, że niektóre państwa złożyły zastrzeżenia. Kwestia ta dorowadziła że podczas prac nad Konwencją przyjęto założenie, że pozostawi się państwom-stronom prawo pełnego i precyzyjnego określenia momentu, który uznać

W dokumencie Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Wydział Prawa i Nauk Społecznych. Jakub Szczepkowski (Stron 66-88)