Regulacje w wybranych państwach na świecie

Z uwagi na rosnące znaczenie systemów teleinformatycznych wykorzystywanych dziś przez społeczeństwa na całym świecie, w tym też tworzących elementy państwowej infrastruktury krytycznej niezbędnej dla poprawnego realizowania zadań na rzecz obywateli, współczesna doktryna prawna również zaczęła się interesować definiowaniem cyberprzestrzeni. Ilość specyficznych działań podejmowanych przez ludzi za pośrednictwem R. Heima, którzy posługiwali się omawianym pojęciem w latach ’90. Sama koncepcja datuje się jednak na okres wcześniejszy, przypadający na lata siedemdziesiąte. Zaznaczyć należy także, że samo pojęcie wirtualny oznacz tyle co „mogący zaistnieć”. Więcej o zastosowaniu pojęcia wirtualnej rzeczywistości na internetowej stronie pod adresem: http://en.wikipedia.org/wiki/Virtual_reality#cite_note-2.

100 Z greki kybernetes – sternik, zarządca. Za internetową encyklopedią PWN: http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3888555.

101

N. Wiener, Cybernetics: Or Control and Communication in the Animal and the Machine, John Wiley & Sons, New York 1948. Przytoczona definicja zawarta jest w samym tytule pracy.

102 R. Ottis, P. Lorents, Cyberspace: Definition and Implications, s. 1. Praca napisana w ramach publikacji tworzonych przez centrum Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence ulokowane w Tallinie. Opracowanie dostępne na stronie internetowej CCDCOE pod adresem: http://www.ccdcoe.org/205.html.

44

komputerów oraz sieci (tak komputerowych, jak i telefonicznych) spowodowała bowiem konieczność rozpoznania nowego cyfrowego środowiska, które nadało zupełnie nowy kształt zawieraniu umów cywilnoprawnych, dokonywaniu czynności administracyjnych, ale także popełnianiu nowoczesnych form przestępczości – oraz w reakcji, działaniom podejmowanym w celu zapobiegania oraz wykrywania tego typu zachowań.

Przechodząc do bliższej analizy specyficznych cech cyberprzestrzeni, należy przyjrzeć się kilku współczesnym, prawniczym definicjom tego pojęcia. Podkreślenia wymaga jednak w tym miejscu fakt, że żadna z przedstawianych definicji nie została zawarta w dokumencie stanowiącym powszechnie obowiązujące źródło prawa karnego, które byłoby odpowiednikiem naszej ustawy.

Jedna z szeroko rozpoznawanych jako punkt wyjściowy oraz powszechnie cytowanych dziś definicji cyberprzestrzeni została sformułowana w ramach prac amerykańskiego Departamentu Obrony (US Department of Defense, odpowiednik Ministerstwa Obrony Narodowej) mających na celu stworzenie jednolitego słownika terminologii wojskowej oraz powiązanej. Słownik ten nazywany jest w skrócie JP 1-02103

„Globalna domena środowiska informacyjnego składająca się ze współzależnych sieci tworzonych przez infrastrukturę technologii informacyjnej (IT), włączając Internet, sieci telekomunikacyjne, systemy komputerowe a także osadzone w nich procesory oraz kontrolery.”

. W zawartej w nim definicji możemy przeczytać, że cyberprzestrzeń to:

104

Charakterystyczną cechą przytoczonej definicji jest brak odwoływania się w niej do jakichkolwiek elementów społecznych, czy w ogóle do ludzi będących użytkownikami cyberprzestrzeni – podczas, gdy składniki te były istotną częścią oryginalnego rozumienia pojęcia cyberprzestrzeni. Przedstawiona definicja Departamentu Obrony skupia za to całą swą uwagę na technologicznym aspekcie fundamentów cyberprzestrzeni. Jak słusznie jednak podnosi się w literaturze przedmiotu105

103

Joint Publication 1-02, Department of Defense, Dictionary of Military and Associated Terms. Wersja z 15 maja 2011 r. Dokument dostępny jest na stronie internetowej Technicznego Centrum Informacji nt. Obrony, pod adresem: http://www.dtic.mil/doctrine/dod_dictionary.

, ów aspekt technologiczny został poruszony w definicji wprost jedynie w ograniczonym zakresie przedmiotowym: definicja expressis

verbis wskazuje jedynie na sprzętową stronę infrastruktury tworzącej cyberprzestrzeń, pomija zaś jej warstwę programową, której istnienie na gruncie definicji musi być domniemywane.

104

Joint Publication 1-02, s. 93. W oryginale: ”A global domain within the information environment consisting

of the interdependent network of information technology infrastructures, including the Internet, telecommunications networks, computer systems, and embedded processors and controllers.”. Tłumaczenie własne.

105

45

Oceniając omawiany zabieg autorów definicji należy mieć jednak na uwadze jej wojskowe pochodzenie oraz zastosowanie. Dzięki przedstawionemu uproszczeniu, definicja w zamian doskonale odzwierciedla dwie inne istotne cechy cyberprzestrzeni: pierwszą, wskazującą, że cyberprzestrzeń stanowi potencjalny teatr działań obejmujący zasięgiem całą kulę ziemską (globalna domena) oraz drugą, charakteryzującą rozległe powiązania infrastrukturalne łączące sieci różnych rodzajów, w tym - co istotne - zarówno prywatne, jak i stanowiące własność państwową. Na marginesie, warto w tym miejscu także zaznaczyć, że zaprezentowana definicja wyraźnie inkorporuje do swojego zakresu globalną sieć Internet – wymienioną tu wprost z nazwy. Z punktu widzenia doktryny wojskowej, wskazane wyżej cechy cyberprzestrzeni odnoszą się odpowiednio do możliwości podjęcia w ramach cyberprzestrzeni działań militarnych oraz do określenia fizycznych składników sieci, które podlegać muszą szczególnej ochronie. Wynikiem przyjęcia tej koncepcji jest zawarta także w słowniku JP 1-02 definicja pojęcia „operacji w cyberprzestrzeni”, określająca działania te jako „zastosowanie cyber-możliwości (działań) w przypadkach, gdzie głównym celem jest

osiągnięcie zamierzeń w cyberprzestrzeni lub za jej pośrednictwem. W zakres takich operacji wchodzą operacje w sieciach komputerowych oraz działania mające na celu wykorzystanie oraz ochronę Globalnej Sieci Informacyjnej.”106

Definiując cyberprzestrzeń jako domenę działań warto także w tym miejscu zwrócić uwagę na pewną szczególną cechę tej domeny - choć oczywistą, to jednak osobliwą i często pomijaną w rozważaniach. Cyberprzestrzeń stanowiąc wytwór ludzki, nie posiada bowiem naturalnych, „wrodzonych” cech, jakie charakteryzują sfery lądu, powietrza, czy wody, będące teatrem dla konwencjonalnych działań militarnych. Tym samym, wyjaśnienie specyfiki cyberprzestrzeni nie może odnosić się do kwantyfikatorów opisujących realne wymiary, jak długość, czy szerokość. Cyberprzestrzeń, choć oparta na elementach infrastrukturalnych rozrzuconych dosłownie po całym świecie (co także implikuje jej ponadnarodowość), w ujęciu teoretycznym stanowi bowiem domenę logicznie oderwaną (suwerenną) od swojej fizycznej podbudowy

. Globalną Siecią Informacyjną nazywane są zaś systemy wykorzystywane przez armię do realizacji jej zadań, w tym krajowe systemy bezpieczeństwa.

107

106 Joint Publication 1-02, s. 93. W oryginale: ”The employment of cyber capabilities where the primary purpose

is to achieve objectives in or through cyberspace. Such operations include computer network operations and activities to operate and defend the Global Information Grid.”.

. Cyberprzestrzeń zatem to nie same systemy teleinformatyczne, ale obszar przetwarzania danych, który dzięki nim istnieje. Błędem jest zatem wyrażone w definicji utożsamianie sieci oraz wchodzących w ich skład komputerów

107

46

z cyberprzestrzenią, tak jak zbyt daleko idącym skrótem myślowym zastosowanym w analizowanym dokumencie wojskowym – powodującym w istocie błąd o charakterze jakościowym, jest automatyczne ustawianie cyberprzestrzeni na jednej linii z pozostałymi obszarami działań wojskowych – wspomnianymi lądem, powietrzem oraz wodą. Cyberprzestrzeń nie posiadając bowiem cech właściwych sferom fizycznym, nie kwalifikuje się do wyodrębniania przy zastosowaniu wspólnego kryterium podziału - brak tu cechy, która pozwoliłaby oddzielić cyberprzestrzeń np. od powietrza w sposób analogiczny jak oddziela się np. wodę od lądu. Zabieg ten, należy jednak ocenić, zastosowany został jako praktyczne uproszczenie siatki terminologicznej, choć wymagające opatrzenia stosownym komentarzem dla poprawnego zrozumienia prezentowanej problematyki.

Wybierając kolejną definicję cyberprzestrzeni do bliższej analizy, warto sięgnąć po jeszcze jedną oficjalną propozycję pochodzącą z doktryny amerykańskiej, stworzoną jednak dla potrzeb realizacji zadań nałożonych na administrację cywilną tego państwa. Zestawienie tej definicji z wcześniej zaprezentowaną pozwoli bowiem porównać rozkład akcentów, jaki różni spojrzenia wojskowe oraz cywilne.

W przyjętej w 2003 r. przez Biały Dom Narodowej Strategii dla Bezpiecznej Cyberprzestrzeni¹⁰⁸

„Nasza Krajowa infrastruktura krytyczna budowana jest przez publiczne, jak i prywatne instytucje funkcjonujące w sektorach rolnym, żywieniowym, zaopatrzenia w wodę, służby zdrowia, usług ratunkowych, rządowym, obronnym, przemysłowym, informacyjnym oraz telekomunikacyjnym, energetycznym, transportowym, bankowym oraz finansowym, chemicznym oraz materiałów niebezpiecznych a także pocztowym oraz dostawczym. Cyberprzestrzeń stanowi ich układ nerwowy – system kontrolny naszego kraju. Cyberprzestrzeń zbudowana jest z setek tysięcy połączonych komputerów, serwerów, routerów, switchy oraz światłowodów, które umożliwiają pracę naszej infrastrukturze krytycznej. Stąd też, zdrowe funkcjonowanie cyberprzestrzeni jest

zapisano wpierw we wstępie krótką, wprowadzającą definicję cyberprzestrzeni, określającą ją jako współzależną sieci infrastruktury technologii

informacyjnej, by w dalszej części opracowania zamieścić znacznie bardziej rozbudowany opis tego pojęcia, przedstawiony poniżej:

108

Narodowa Strategia dla Bezpiecznej Cyberprzestrzeni, tytuł oryginalny: National Strategy to Secure

Cyberspace. Dokument został sporządzony jako jeden z elementów odpowiedzi na zamach terrorystyczny z 11 września 2001 r. Treść strategii została opracowana przez Departament Bezpieczeństwa Krajowego (Department of Homeland Security) oraz zatwierdzona w kwietniu 2003 r. Tekst strategii dostępny na stronie internetowej pod adresem: http://www.dhs.gov/files/publications/editorial_0329.shtm.

47

kluczowe dla naszej ekonomii oraz bezpieczeństwa narodowego.”109

Uzupełniająco, należy także wskazać, że Strategia w swojej dalszej treści określa, że amerykańska cyberprzestrzeń łączy Stany Zjednoczone z resztą świata110

Zawarta w strategii bezpieczeństwa szeroka definicja cyberprzestrzeni wskazuje nie tylko na liczność oraz rozległość elementów infrastrukturalnych wraz z ich powiązaniami z krajową infrastrukturą krytyczną, której poprawne funkcjonowanie stanowi fundament dla realizacji zadań państwa, ale także na aspekt społeczno-ekonomiczny funkcjonowania cyberprzestrzeni. Nazywanie cyberprzestrzeni układem nerwowym wszelkich sektorów gospodarczych oraz administracyjnych stanowi jednoznaczny wyraz wagi, jaką przywiązuje się w Stanach Zjednoczonych do zagadnień krajowej informatyzacji oraz roli tego procesu w budowaniu nowoczesnego państwa

poprzez sieci o globalnym zasięgu, a także posługuje się dodatkowymi pojęciami Cyberprzestrzeni Krajowej (National Cyberspace) oraz Cyberprzestrzeni Rządowej (Governments Cyberspace) choć bez bliższego wyjaśniania ich treści.

111

Istotna dla zrozumienia wizji cyberprzestrzeni przedstawionej w Narodowej Strategii dla Bezpiecznej Cyberprzestrzeni jest także próba przybliżenia treści przywołanych wcześniej pojęć cyberprzestrzeni krajowej oraz rządowej. Analizowany dokument wprowadza, niestety . To właśnie cyberprzestrzeń, stanowiąca nowoczesny, w dużej mierze zautomatyzowany obszar natychmiastowej wymiany ogromnych ilości informacji, prezentowana jest w przytoczonej definicji jako główny ośrodek krajowej działalności gospodarczej. W istocie, niefunkcjonowanie dziś w np. w Internecie, będącym jak wskazują definicje jednym z podstawowych elementów cyberprzestrzeni, oznacza w wysoko rozwiniętych krajach poważne ograniczenie udziału w nowoczesnej wymianie rynkowej. Należy zaznaczyć, że definicja nie wskazując wprost na udział ludzi w cyberprzestrzeni, czyni to jednak pośrednio odwołując się do funkcjonowania szeroko rozumianej gospodarki krajowej.

109 Narodowa Strategia dla Bezpiecznej Cyberprzestrzeni, Executive Summary, s. vii. W oryginale: „Our

Nation’s critical infrastructures are composed of public and private institutions in the sectors of agriculture, food, water, public, health, emergency services, government, defense, industrial base, information and telecommunications, energy, transportation, banking and finance, chemicals and hazardous materials, and postal and shipping. Cyberspace is their nervous system—the control system of our country. Cyberspace is composed of hundreds of thousands of interconnected computers, servers, routers, switches, and fiber optic cables that allow our critical infrastructures to work. Thus, the healthy functioning of cyberspace is essential to our economy and our national security.”. Tłumaczenie własne.

110 Narodowa Strategia dla Bezpiecznej Cyberprzestrzeni, s. xii.

111 Dla przykładu, w konferencji, która odbyła się w dniu 29 maja 2009 r. poświęconej kwestii bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni Prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama oświadczył, że “Cyberzagrożenia stanowią jedno z największych wyzwań dla bezpieczeństwa ekonomicznego i krajowego, przed którym stajemy jako naród.” oraz, że „Powodzenie amerykańskiej ekonomii w dwudziestym pierwszym wieku zależeć będzie od poziomu cyberbezpieczeństwa”. Nagranie z konferencji dostępne jest na stronie internetowej Białego Domu pod adresem: http://www.whitehouse.gov/administration/eop/nsc/cybersecurity.

48

bez bliższego opisu, koncepcję wydzielenia amerykańskiej cyberprzestrzeni, jak należy domniemywać, z cyberprzestrzeni światowej, bądź też z cyberprzestrzeni pozostałych państw. Rozdzielenie to należy prawdopodobnie rozumieć, jako próbę wyznaczenia obszaru pozostającego pod bezpośrednią jurysdykcją Stanów Zjednoczonych. Idea ta w praktyce pozostaje jednak zupełnie nieefektywna z uwagi na specyficzne cechy cyberprzestrzeni, która, jak wskazano przy prezentacji definicji zawartej w słowniku JP 1-02, stanowiąc obszar logiczny, odrywa się od infrastruktury stanowiącej jej fizyczny substrat oraz kryteriów geograficznych. Skuteczne wyodrębnienie cyberprzestrzeni jednego państwa mogłoby odbyć się jedynie przy założeniu pełnej separacji infrastruktury tworzącej taką krajową cyberprzestrzeń, pozostającą pod wyłączną władzą jednego kraju.

Przechodząc na grunt europejski – wbrew pozorom bogaty w przedmiotowym zakresie, analizę badanego pojęcia „cyberprzestrzeń” należy zacząć od przybliżenia definicji przedstawionej na szczeblu Unii Europejskiej. W oficjalnym elektronicznym słowniku pojęć z zakresu społeczeństwa informacyjnego, możemy zapoznać się z zaproponowaną przez Komisję Europejską definicję cyberprzestrzeni, określającą ją jako:

„Wirtualna przestrzeń, w której krążą elektroniczne dane przetwarzane przez komputery PC z całego świata.”112

Elementem podstawowym jest tu przestrzeń wirtualna, pojęcie z którego uczyniono genus prezentowanej definicji. Tą wyodrębnioną logicznie, nie istniejącą fizycznie przestrzeń tworzy cała treść zawartych w systemach danych, pliki, strony internetowe, aplikacje oraz procesy, do których uzyskujemy dostęp wyłącznie poprzez systemy informatyczne, co stanowi ujęcie znacznie precyzyjniejsze od zaprezentowanego na gruncie amerykańskim. Należy w tym miejscu jednak zaznaczyć, że definicja KE ogranicza zakres przedmiotowy pojęcia do cyfrowej przestrzeni wykorzystywanej przez komputery osobiste (PC – personal

computer). Ujęcie to oznacza w praktyce zawężenie cyberprzestrzeni do Internetu z dodatkowym jednak zastrzeżeniem wyłączenia obszaru operacji dokonywanych za pomocą wszelkich urządzeń innych od komputerów, które choć przetwarzają te same rodzaje danych informatycznych oraz wykorzystują liczne możliwości Internetu – np. telefony komórkowe, posiadające aktualnie wiele funkcjonalności zbliżonych do komputerów (przetwarzanie plików, funkcje sieciowe), to jednak, zgodnie z przyjętą w informatyce nomenklaturą,

112 Słownik dostępny na stronie internetowej Komisji Europejskiej pod adresem: http://ec.europa.eu/information_society/tl/help/glossary/index_en.htm#c. W oryginale: „Virtual space

49

komputerami nie są113

Przygotowany przez Komisję Europejską słownik nie definiując pojęcia „personal

computer” zmusza jednocześnie do stosowania właśnie potocznego rozumienia tego określenia. Także jako nadmierne uproszczenie potraktować należy fakt zupełnego pominięcia w definicji użytkowników cyberprzestrzeni oraz zachodzących pomiędzy nimi interakcji. Należy jednak zaznaczyć, że ponieważ pojęcie cyberprzestrzeni wciąż nie jest używane na gruncie prawa Unii Europejskiej (nie jest to pojęcie należące do języka prawnego) w praktycznym zastosowaniu w komunikatach lub wiadomościach publikowanych przez organy UE stosowane jest niejednokrotnie dosyć luźno, często pozostawiając wątpliwości, co do rzeczywistego rozumienia tego pojęcia w konkretnym kontekście

.

114

W porządkach krajowych poszczególnych państw Europy definicja cyberprzestrzeni wprowadzana jest najczęściej poprzez formułowane na szczeblu rządowym strategie cyberbezpieczeństwa. Samo pojęcie cyberbezpieczeństwa, wywodzące się z anglojęzycznego terminu cybersecurity (często pisanego także jako osobne wyrazy cyber security) oznacza całokształt działań podejmowanych w celu urzeczywistnienia postulowanego stanu, w którym ryzyka grożące operacjom dokonywanym w cyberprzestrzeni są możliwie zminimalizowane

.

115

Spojrzenie brytyjskie przeanalizowane zostało w oparciu o dwa dokumenty rządowe. W wydanej przez brytyjski gabinet w 2009 r. Strategii Cyberbezpieczeństwa Zjednoczonego Królestwa

. Przegląd krajowych strategii pod kątem analizy definicji cyberprzestrzeni dokonany został w oparciu o rozwiązania przyjęte w Anglii, Niemczech, Francji, Holandii oraz Polsce.

116

113

Tak np. http://pl.wikipedia.org/wiki/Komputer_osobisty.

zamieszczona została następująca definicja cyberprzestrzeni:

114 Nawet na gruncie Sprawozdania Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego z oceny dyrektywy w sprawie zatrzymywania danych (dyrektywa 2006/24/WE, tzw. Dyrektywa retencyjna) dopuszczalne wydaje się stanowisko, że nowoczesny ruch telefoniczny, w szczególności ten oparty o przesyłanie pakietów danych, również odbywa się w obszarze cyberprzestrzeni: „groźby karalne wysunięte na czatach internetowych nie pozostawiają żadnego innego śladu oprócz danych o ruchu w cyberprzestrzeni. Podobna sytuacja dotyczy przestępstw popełnianych za pośrednictwem telefonu.”. Sygnatura dokumentu: COM/2011/0225 final,

dostępny na stronie

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52011DC0225:EN:HTML. Co znamienne sama dyrektywa retencyjna nie posługuje się pojęciem cyberprzestrzeni zaś ruch internetowy odróżnia od ruchu telefonicznego jedynie poprzez wskazanie odrębnych identyfikatorów urządzeń końcowych biorących udział w procesie wymiany danych. Innym przykładem może być także wiadomość opublikowana na stronie http://ec.europa.eu/news/environment/080228_1_pl.htm, w treści której po wskazaniu na Internet oraz telefonię komórkową używane jest zastępczo określenie cyberprzestrzeń.

115 Więcej na ten temat oraz o znanych standardach na stronach: http://www.us-cert.gov/cas/tips/ST04-001.html oraz http://en.wikipedia.org/wiki/Cyber_security_standards.

116 Strategia Cyber Bezpieczeństwa Zjednoczonego Królestwa - bezpieczeństwo, ochrona oraz odporność w cyber przestrzeni. W oryginale: „Cyber Security Strategy of the United Kingdom - safety, security and resilience in cyber space”. Tłumaczenie własne. Dokument dostępny na stronie internetowej pod adresem: http://www.official-documents.gov.uk/document/cm76/7642/7642.pdf.

50

„Nowa domena komputerowej komunikacji, która jest esencjonalna dla ekonomii, społeczeństwa oraz politycznego zdrowia krajów rozwiniętych. Klockami, z których jest zbudowana są poszczególne komputery oraz systemy komunikacyjne. Te niedostrzegalne elementy techniczne stanowią podbudowę wielu naszych codziennych zajęć, zarówno zawodowych, jak i podejmowanych w życiu prywatnym, ale także w sposób fundamentalny wspierają naszą krajową infrastrukturę oraz przepływ informacji.”¹¹⁷

Definicję tę znacząco uzupełniają ponadto dwa następujące fragmenty zawarte w strategii. Jako wprowadzenie do zagadnienia definiowania cyberprzestrzeni zapisano, że „Cyberprzestrzeń obejmuje wszelkie formy sieciowej, cyfrowej działalności; zawierają się w tym treść oraz same działania dokonywane poprzez cyfrowe sieci.”

.

118

. W zdaniu otwierającym dokument czytamy zaś, że „Każdego dnia, miliony ludzi w Wielkiej Brytanii opierają się na usługach oraz informacjach, które składają się na cyberprzestrzeń: to jest, wszelkich formach sieciowej, cyfrowej działalności. Mogą oni mieć świadomość tego faktu w czasie surfowania po Internecie, robienia zakupów, czy rozwijania kontaktów za pośrednictwem sieci, ale mogą także nie uświadamiać sobie sieciowej otoczki działalności podbudowującej usługi, na których polegają, czy tego, jak bardzo zależne stało się funkcjonowanie administracji państwowej, biznesu oraz infrastruktury krajowej od tej nowej domeny ludzkiej działalności.”119

Zaprezentowany powyżej sposób definiowania cyberprzestrzeni kładzie największy nacisk na jej społecznym aspekcie, ukazując tą przestrzeń, jako swojego rodzaju forum ludzkiej aktywności, będące jednocześnie źródłem oraz miejscem realizacji nowoczesnych usług. Na podkreślenie zasługuje tu waga, jaka przypisywana jest tak ujętej cyberprzestrzeni. Strategia wyraźnie wskazuje na ogromne znaczenie domeny zarówno dla sektora

.

117 Strategia Cyberbezpieczeństwa Zjednoczonego Królestwa, s. 3. W oryginale: „The new domain of

computer-facilitated communication that is essential for the economic, social and political health of advanced nations. The physical building blocks of cyber space are individual computers and communications systems. These discrete technical elements underpin many of our daily activities, both at work and in our personal lives, and also fundamentally support much of our national infrastructure and information.”. Tłumaczenie własne.

118

Strategia Cyber Bezpieczeństwa Zjednoczonego Królestwa, s. 7. W oryginale: „Cyber space encompasses all

forms of networked, digital activities; this includes the content of and actions conducted through digital networks.”. Tłumaczenie własne.

119 Strategia Cyber Bezpieczeństwa Zjednoczonego Królestwa, s. 7. W oryginale: „Every day, millions of people

across the United Kingdom rely on the services and information that make up cyber space: that is, all forms of networked, digital activities. They may be aware of this if surfing the web, shopping or social networking online, or they may be unaware of the networked activity underpinning the services they rely on, and of just how critically dependent the work of government, business and national infrastructure is on this new domain of human activity.”. Tłumaczenie własne.

51

prywatnego¹²⁰

W dwa lata od ukazania się wskazanego wyżej dokumentu – a więc w roku 2011, , jak i publicznego, co znamienne, podkreślając również polityczną rolę cyberprzestrzeni. Cyberprzestrzeń została tu określona jako domena komunikacji, co może prowadzić do wniosku, że działanie niepolegające na przesyłaniu danych, nie stanowi działania w cyberprzestrzeni. Z drugiej strony, wskazując na elementy fizycznej infrastruktury tworzącej technologiczne podwaliny cyberprzestrzeni, definicja wymienia w tym zakresie poszczególne (pojedyncze) komputery oraz systemy komunikacyjne, do których zalicza się także nowoczesne sieci telefoniczne. Wyraźne wskazanie „poszczególnych