Rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej Zakładu Ubezpieczeń

Ostatnie dziesięciolecie XX wieku pokazało, że coraz więcej osób czynnych zawodowo z przyczyn następstw chorób, stawało się niezdolnymi do wykonywania pracy zarobkowej, a co za tym idzie otrzymywali wypłatę świadczeń z ubezpieczenia rentowego. Sytuacja ta przyczyniła się do opracowania programu przez instytucje ubezpieczeniowe, służącego do poprawy i przywrócenia utraconej zdolności do pracy bądź umożliwienia nauki do nowego zawodu. Czerpiący z działań innych krajów Zakład Ubezpieczeń Społecznych podjął się przeprowadzenia badań pilotażowych w okresie od 1990r. do 1995r., których wyniki przełożyły się na dalsze działania Zakładu.

Zastosowana zasada: prewencja rehabilitacja świadczenie

spowodowała, że aż 1/3 osób ubezpieczonych z chorobami układu krążenia i narządu ruchu odzyskiwała zdolność do kontynuowania pracy zarobkowej.⁸⁹ Wyniki te spowodowały powstanie programu rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej, a instytucją odpowiedzialną za jej wdrożenie i prowadzenie stał się Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Program ten został wprowadzony w 1996r. i od tego czasu Zakład nie tylko przyznaje i wypłaca świadczenia ubezpieczonym, ale stara się w aktywny sposób wpłynąć na poprawę stanu zdrowia oraz zdolności do wykonywania pracy.

O przyznanie rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS może starać się każda osoba ubezpieczona, zagrożona całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy, wobec której występują pozytywne rokowania przywrócenia tejże zdolności. Dodatkowo o jej przyznanie mogą ubiegać się osoby, które są ubezpieczenie w ZUS (pracują zawodowo), pobierają zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego bądź pobierają rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy. Wobec tych osób musi zostać orzeczona możliwość poprawy stanu zdrowia spowodowana przeprowadzoną rehabilitacją, a więc przywrócenia zdolności do wykonywania pracy zarobkowej.

88 ZUS, Renta socjalna, http://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/kwoty-najnizszych-swiadczen-emerytalno-rentowych (data odczytu 26.01.2017).

89 A. Wilmowska-Pietruszyńska, 20-lecie programu rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS, „Prewencja i Rehabilitacja” 2016 nr 2–3 (44–45), s. 1-2.

Celem wprowadzonego programu rehabilitacji leczniczej jest jej kompleksowość. Oznacza to, że nie tylko będzie ona dbać o zdrowie na płaszczyźnie fizycznej tj. rehabilitacja medyczna, ale również będzie odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu tj. rehabilitacja psychologiczna, farmakologiczna, edukacyjna. Założeniami programu jest jak najszybsze skierowanie ubezpieczonego na odbycie rehabilitacji, gdyż im wcześniej zostaną podjęte działania, tym lepsze efekty można uzyskać.⁹⁰

W ramach kompleksowej rehabilitacji leczniczej, każdy skierowany ma indywidualnie ustalany program ukierunkowany pod kątem leczenia schorzenia u niego występującego oraz schorzeń współistniejących. Program uwzględnia w szczególności:⁹¹

− różne formy rehabilitacji ruchowej, tj. ćwiczenia indywidualne i grupowe, ćwiczenia w wodzie oraz zabiegi fizykoterapeutyczne z zakresu ciepłolecznictwa, krioterapii, hydroterapii, światłolecznictwa, magnetoterapii, leczenia ultradźwiękami, a także różnych form masażu;

− rehabilitację psychologiczną, w tym m.in. psychoedukację i treningi relaksacyjne; − edukację zdrowotną ukierunkowaną na przekazywanie informacji w zakresie:

• zasad zdrowego żywienia,

• czynników ryzyka w chorobach cywilizacyjnych,

• podstawowej wiedzy o procesie chorobowym uwzględniającej profil schorzenia, • czynników zagrożenia dla zdrowia w miejscu pracy,

• kontynuacji rehabilitacji w warunkach domowych po zakończeniu turnusu rehabilitacyjnego.

Rehabilitacje lecznicze w ramach prewencji rentowej ZUS realizowane są w krajowych ośrodkach rehabilitacyjnych na podstawie umów cywilnoprawnych. Wybór ośrodków odbywa się na podstawie przeprowadzanych konkursów, w których każdy zainteresowany współpracą z ZUS ośrodek składa ofertę. W ramach programu przywrócenia sprawności do wykonywania pracy zarobkowej Zakład Ubezpieczeń Społecznych wysyła pacjentów na rehabilitacje pokrywając wszystkie koszty związane z jego realizacją. Koszty rehabilitacji leczniczej obejmują: koszty leczenia, zakwaterowania, wyżywienia, dojazdu oraz edukacji zdrowotnej. Pokrywane są one z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z funduszu rentowego. Corocznie w ustawie budżetowej ustalana jest kwota wydatków na prewencję

90 M. Nietopiel, 15 lat rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS, „ Z życia ZUS” 2011, nr 10(130), s. 1-2.

rentową ZUS w wysokości do 0,4% wydatków na świadczenia z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego, przewidzianych w planie finansowym Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na dany rok budżetowy.⁹²

Zakład Ubezpieczeń Społecznych kieruje na rehabilitację leczniczą w systemie:⁹³ − stacjonarnym (całodobowy pobyt w ośrodku rehabilitacyjnym) w przypadku schorzeń:

• _{narządu ruchu,} • układu krążenia, • układu oddechowego, • _{psychosomatycznych,}

• onkologicznych po leczeniu nowotworu gruczołu piersiowego, • narządu głosu,

• _{narządu ruchu, dla osób, które doznały urazu podczas wypadku, w szczególności} wypadku przy pracy,

− ambulatoryjny (codzienne dojeżdżanie na rehabilitację w wyznaczonych godzinach) w przypadku schorzeń:

• narządu ruchu,

• _{układu krążenia, w tym monitorowanego telemedycznie.}

Skierowanie osoby ubezpieczonej na rehabilitację leczniczą dokonuje lekarz orzecznik ZUS. Orzeczenie może zostać wydane przez lekarza orzecznika w sytuacji gdy: orzeka o niezdolności do pracy do celów rentowych, orzeka o okolicznościach uzasadniających przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, dokonuje kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz na wniosek lekarza leczącego w okresie trwania czasowej niezdolności do pracy.⁹⁴

Czas trwania rehabilitacji leczniczej wynosi 24 dni, lecz może on zostać wydłużony lub skrócony. Decyzję o ewentualnej zmianie czasu trwania rehabilitacji podejmuje ordynator ośrodka rehabilitacyjnego po uprzednim uzyskaniu zgody ZUS. Zmiana ta może być spowodowana pozytywnymi rokowaniami co do odzyskania zdolności do pracy, jednakże w dłuższych ramach czasowych jej trwania, wcześniejszym przywróceniem zdolności do

92

M. Łabęcka, Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS w 2013 roku w 12 miesiącach po odbytej rehabilitacji, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Statystyki i Prognoz Aktualnych, Warszawa 2015, s. 5.

93

M. Nietopiel, 15 lat rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS, „Prewencja i Rehabilitacja” 2016 nr 2–3 (44–45), s. 6.

pracy bądź wystąpieniem innych przyczyn leżących po stronie osoby skierowanej na rehabilitację.⁹⁵

Jak podają roczniki statystyczne ZUS w 1996r. liczba osób, wobec których przeprowadzono rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej w ZUS wynosiła 8785 osób. Corocznie liczba korzystających wzrastała, a w 2015r. wynosiła aż 80735 osób. Najczęściej przyznawana rehabilitacja odbywała się na wniosek lekarza leczącego i stanowiła 50,11% wszystkich wydanych orzeczeń w 2015r.