Rodzaje ryzyka w energetyce

[342] o nowe klasy problemów z funkcją CVaR. Również Bartelj i in. (2010) [34] w swoich badaniach wykorzystali do pomiaru ryzyka na rynkach energii elektrycznej CVaR, a Szolgayová i in. (2008) [329] posłużyli się tą miarą ryzyka w procesie optymalizacji portfela technologii energetycznych zamiast wariancją i odchyleniem standardowym.

CVaR jako miara ryzyka może być bardziej odpowiednia do pomiaru ryzyka długotrwałych aktywów rzeczowych niż wariancja, gdyż inwestycje są nieodwracalne, przez co inwestor większą wagę przykłada do negatywnych stóp zwrotu z inwestycji niż do pozytywnych (wysokie zyski inwestora nie martwią, czego nie można powiedzieć o stratach) [112]. Często także rozkłady gęstości prawdopodobieństwa stóp zwrotu charakteryzują się dużą asymetrią i standardowe narzędzia optymalizacji bazujące na wariancji lub VaR są niewystarczające. Aby poradzić sobie z tym problemem używa się CVaR jako miary ryzyka [10].

Porównując optymalne portfele wyznaczone w oparciu o miary ryzyka takie jak: wariancja, VaR i CVaR można zauważyć, że różnice między portfelami mogą być małe, a efektywne granice przy różnych miarach ryzyka leżą blisko siebie pod warunkiem, że wszystkie zmienne mają normalny rozkład gęstości prawdopodobieństwa [4][12][13][106] [232][280][374].

Bertsimas i in. (2004) [40] wskazują na przewagę CVaR nad VaR z punktu widzenia uzyskiwanych wyników w procesie optymalizacji portfela. Jednak kosztem wykorzystania CVaR do optymalizacji portfela jest ograniczenie prostoty i uciążliwość obliczeniowa [200].

2.1.4. Rodzaje ryzyka w energetyce

Ryzyka można klasyfikować według różnych kryteriów oraz dzielić na ryzyko długo- i krótkoterminowe, analizując okres, którego dotyczą [382]. Dla celów zarządzania ryzykiem najwłaściwszy wydaje się podział ze względu na przyczynę i charakter ryzyka. Grupy ryzyk o podobnej charakterystyce na ogół dają się minimalizować za pomocą podobnych instrumentów, a zatem taki podział ułatwia wypracowanie strategii zarządzania ryzykiem i jest dobrym punktem wyjścia do dalszej analizy ryzyka [183].

Złożoność problemu, jakim jest klasyfikacja ryzyk, powoduje iż nie został dotychczas wypracowany jeden uniwersalny schemat ich podziału. Najczęściej wydziela się trzy główne grupy ryzyk [183]:

 ryzyka techniczne,

 ryzyka ekonomiczne,

 pozostałe ryzyka.

Podział ten wydaje się być najbardziej naturalny i jest dość często stosowany, natomiast wśród specjalistów nie ma zgody co do bardziej szczegółowej klasyfikacji ryzyk w ramach tych trzech grup. W rezultacie w literaturze występuje szereg podziałów różniących się szczegółowością podejścia do klasyfikacji ryzyk, a także przyjętym punktem odniesienia [183]. Zdarza się, że zidentyfikowane ryzyka są klasyfikowane do trzech grup to jest: ryzyka strategicznego, ryzyka operacyjnego lub ryzyka finansowego [162][262].

Inny podział wyróżnia [162][184][355]:

 ryzyko rynkowe (market risk) związane jest z niebezpieczeństwem poniesienia straty w wyniku niekorzystnych wahań zmiennych rynkowych, na które składają się przede wszystkim ceny towarów (produktów, surowców, w tym energii elektrycznej i usług systemowych) i instrumentów finansowych (stóp procentowych, kursów walutowych);

 ryzyko kredytowe (credit risk; nazywane również ryzykiem kontrpartnera –

counterparty risk) wynika z możliwości niedotrzymania warunków umowy przez

30

 ryzyko operacyjne (operational risk), na które składają się wszystkie pozostałe ryzyka, mogące powodować poniesienie straty w wyniku niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, techniki, ludzi, itp. Ściślej definiuje się ryzyko operacyjne jako konsekwencje nieodpowiednich systemów informatycznych, niewłaściwej kontroli, błędów i oszustw ludzkich lub złego zarządzania kadrą.

Rozpatrując ryzyko pod względem skutków decyzji inwestycyjnej, w ogólnej strategii przedsiębiorstwa ryzyko podzielić można na [248]:

 ryzyko projektu inwestycyjnego będące wynikiem przyjętych złożeń technicznych i ekonomiczno-finansowych;

 ryzyko przedsiębiorstwa i jego właściciela, które zależy od relacji między korzyściami osiągniętymi z realizacji danego projektu a korzyściami związanymi z eksploatowaniem majątku będącego w dyspozycji tego przedsiębiorstwa. Ryzyko właścicieli związane jest z ryzykiem systematycznym i jest w pewnym stopniu uzależnione od ryzyka pojedynczego projektu.

Wszystkie decyzje inwestycyjne muszą być poprzedzone wstępną analizą ryzyka. Jest to technika identyfikacji czynników i źródeł ryzyka, a następnie ich opisu oraz określenia możliwości pomiaru, kwantyfikacji i oceny ryzyka z uwzględnieniem jego rodzajów [248][387]. Taka analiza powinna obejmować wszystkie wewnętrzne (strategiczne, operacyjne i organizacyjne) i zewnętrzne (makroekonomiczne, konkurencyjne, polityczne i kontrahenta) ryzyka [262][371]. Od gruntownie przeprowadzonej, kompleksowej identyfikacji, a następnie klasyfikacji oraz oceny ryzyka zależy jego późniejsza, odpowiednia alokacja [236][262].

Identyfikacja ryzyka polega na wyróżnieniu potencjalnych zdarzeń, na które narażone jest przedsiębiorstwo, a które są źródłami ryzyka. Celem identyfikacji ryzyka jest określenie stopnia niepewności na jaką jest narażone przedsiębiorstwo oraz rodzajów ryzyka, które mogą mieć istotny wpływ na wartość firmy [262][371]. Wymaga to szczegółowej wiedzy na temat tego przedsiębiorstwa, rynku, na którym przedsiębiorstwo działa, oraz jego prawnego, społecznego, politycznego i kulturowego otoczenia, a także dogłębnego zrozumienia celów strategicznych i operacyjnych przedsiębiorstwa, w tym czynników kluczowych dla osiągnięcia powodzenia oraz zagrożeń i szans związanych z realizacją wyznaczonych celów. Najważniejsze jest, aby przedsiębiorstwo było w stanie określić jakie są główne zagrożenia (ryzyka) dla jego działalności, które z tych ryzyk są najbardziej istotne oraz w których obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa mogą one wystąpić [157][182][236][322]. Identyfikacja ryzyka, będąca częścią procesu zarządzania ryzykiem, jest kluczowym elementem zarządzania nowoczesnym przedsiębiorstwem [184].

Skoncentrowanie się na źródłach ryzyka (odnoszących się do określonych zdarzeń mających wpływ na wyniki finansowe) w czasie analizy działalności przedsiębiorstwa energetycznego pozwala wskazać czynniki ryzyka. Każdy z tych czynników może być odpowiednio modelowany ze znacznie większą dokładnością niż miałoby to miejsce na poziomie przedsiębiorstwa jako całości. Tak wykonane analizy pozwalają na dokładniejszą identyfikację zagrożeń oraz skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem [355].

W zależności od źródła ryzyka, można mówić o różnych rodzajach ryzyka. Każde z tych ryzyk ma większe lub mniejsze znaczenie dla przedsiębiorstwa energetycznego. Poniżej dokonano przeglądu najważniejszych ryzyk nieodłącznie związanych z branżą energetyczną, mogących nieść największe zagrożenie w poszczególnych obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa energetycznego [262].

Ryzyko rynkowe

Ryzyko rynkowe, z uwagi na względnie wysoką wartość oraz na to, że odnosi się ono do czynników, które nie mogą być kontrolowane przez żaden pojedynczy podmiot, ma

31

dominujące znaczenie w branży energetycznej. Związane jest z występowaniem zmian w zakresie popytu, podaży oraz cen towarów i usług, a także innych czynników, które mogą wpływać na wyniki przedsiębiorstwa lub wartość posiadanych aktywów. Kluczowe znaczenie ma tutaj zmienność popytu i cen. Ryzyko to jest tym istotniejsze im szybsze i większe są zmiany tych parametrów. Ponadto jednym z ważnych czynników, decydującym o poziomie tego ryzyka, jest płynność rynku. Niepłynny rynek zniekształca poziom cen oraz ogranicza możliwości zabezpieczenia się przed ryzykiem cenowym (hedging). Zdaniem menedżerów obecnie najistotniejsza jest ocena tego rodzaju ryzyka [15][229][258][306].

Ryzyko cenowe

Ryzyko cenowe, będące elementem ryzyka rynkowego, wynika ze zmienności cen. Zmienność ta może mieć wpływ na wielkość przepływów pieniężnych przedsiębiorstwa a tym samym na jego rentowność. W energetyce ryzyko to związane jest z niepewnością w zakresie kształtowania się cen produkowanej energii (energii elektrycznej, ciepła, pary technologicznej, chłodu), paliw, uprawnień do emisji CO2 i praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia [317][318].

Ryzyko zmian (fluktuacji) cen energii elektrycznej

Ryzyko zmian cen energii (należące do grupy ryzyka cenowego) wpływa na wielkość przychodów i rentowność prowadzonej działalności, a także na koszty realizacji dodatkowych zobowiązań kontraktowych w obrocie energią. W szczególności występuje ono na konkurencyjnych rynkach energii elektrycznej, zwłaszcza gdy ceny kształtowane są w czasie rzeczywistym (giełda energii i rynek bilansujący) i podlegają znacznym fluktuacjom w poszczególnych okresach rozliczeniowych, co negatywnie wpływa na wielkość i stabilność przychodów (nawet jeśli wolumen produkcji w dłuższej perspektywie czasu jest utrzymany na stałym poziomie) [385].

Znaczne zmiany cen są głównym problemem na rynkach energii elektrycznej, stając się najważniejszą kwestią dla przedsiębiorstw z branży energetycznej [89][140]. Dzienna zmienność cen energii elektrycznej jest znacznie większa niż jakiegokolwiek innego towaru. Jest to stosunkowo powszechne zjawisko na rynkach energii elektrycznej [85][89][207]. Na polskim rynku energii zmienność cen w ciągu jednej doby może przekraczać nawet 50%. Skrajne zmiany cen są zwykle tłumaczone unikalnymi cechami energii elektrycznej jako towaru, która jest bardzo droga w magazynowaniu, a możliwości magazynowe są znacznie ograniczone [85][89]. Dlatego wyprodukowana energia elektryczna musi być zużyta natychmiast, w wyniku czego tymczasowe wahania po stronie podaży lub popytu mogą powodować drastyczne skoki cen na rynkach energii elektrycznej [85]. Przy tym, popyt na energię elektryczną jest wysoce nieelastyczny i podatny na nagłe zmiany. Podaż również jest dość nieelastyczna, zwłaszcza gdy produkcja jest zbliżona do szczytu możliwości wytwórczych. Skoki cen mają miejsce wtedy, gdy podaż nie równoważy popytu, co może się zdarzyć w przypadku ekstremalnych zmian popytu np.: w wyniku wydarzeń społeczno-kulturalno-sportowych, zmian pogodowych, awarii sprzętu, wyczerpania mocy przesyłowych lub wyczerpania zdolności produkcyjnych elektrowni [89]. Nagły spadek cen energii jest największym źródłem ryzyka poniesienia strat przez przedsiębiorstwo energetyczne, głównie dlatego, że elektrownia, zwłaszcza ta pracująca w podstawie obciążenia, musi ponieść znaczne koszty związane z wyłączeniem i ponownym uruchomieniem generatorów [89][117].

32

Ryzyko zmian (fluktuacji) cen paliw wykorzystywanych do produkcji energii

Ryzyko to (należące do grupy ryzyka cenowego) w sposób oczywisty przenosi się na wyniki przedsiębiorstwa energetycznego. Zmiana cen paliw do produkcji energii wpływa na koszty wytwarzania energii.

Większość ruchów cen na rynku paliw można sprowadzić do gry podaży i popytu. Jednak największy wpływ na cenę ma popyt. Wynika to z tego, że podaż paliw zależy od liczby realizowanych projektów w górnictwie, których rzeczywisty wpływ ma powolny charakter i następuje w ciągu wielu miesięcy, a czasem lat. Zmiany popytu mają bardziej natychmiastowy wpływ [249].

Zazwyczaj ceny paliw są bardziej zmienne niż większości innych towarów. Przegląd zmienności cen na różnych rynkach towarowych wskazuje dwa kluczowe czynniki wpływające na ogólny poziom zmienności: możliwość przechowywania (magazynowania) towaru i możliwość jego transportu. Czynniki te mają kluczowe znaczenie w redukcji zmienności [140].

Istotny jest także fakt, że ceny paliw są wzajemnie powiązane ze sobą, a także z cenami innych aktywów, np. z cenami uprawnień do emisji CO2. Te relacje mają znaczący wpływ na poziom cen i ich zmienność [296].

Ryzyko ekologiczne

Ryzyko ochrony środowiska występuje zarówno w fazie realizacji jaki i eksploatacji instalacji elektroenergetycznej. Czynnikami ryzyka w czasie realizacji projektu mogą być: opóźnienie realizacji inwestycji spowodowane nadmiernym hałasem oraz nieumyślnym zanieczyszczeniem wód. W czasie eksploatacji instalacji czynnikami są między innymi nieoczekiwany wzrost kosztów eksploatacji w wyniku konieczności montażu lub wymiany urządzeń ograniczających emisję zanieczyszczeń, wystąpienie szkody w środowisku lub poważnej awarii, co może prowadzić do degradacji środowiska przyrodniczego, konieczności wypłaty odszkodowań, zagrożenia realizacji zadań produkcyjnych oraz protestów społeczności lokalnej bądź regionalnej. Elektrownie ponoszą ryzyko obciążenia karami za przekroczenia dopuszczalnych norm emisji zanieczyszczeń. W związku z przyznanymi limitami na emisję gazów cieplarnianych elektrownie muszą dopasować poziom produkcji energii elektrycznej do przyznanych im limitów, albo dokupić uprawnienia na wolnym rynku, co pozwoli zwiększyć produkcję. Elektrownie mają też problemy ze składowaniem popiołów. Ryzyko wynika z możliwych zmian stawek za składowanie odpadów i teren zajęty pod składowisko [157][317]. Nowa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych, wprowadza zaostrzone wymagania w zakresie limitów emisji zanieczyszczeń w stosunku do uprzednio obowiązujących regulacji (m.in. Dyrektywy Large

Combustion Plant). Wprowadza ona zwiększenie roli dokumentów referencyjnych BAT (Best

Available Technology). Zaostrzenie standardów emisyjnych powoduje, że przedsiębiorstwa

energetyczne mogą być zmuszone do ponoszenia znacznych nakładów w zakresie dostosowania się do nowych wymogów, przy czym istnieje ryzyko, że niektóre instalacje nie zostaną przystosowane do obowiązujących wymogów w wymaganym czasie, co może ograniczyć wielkość produkowanej energii elektrycznej [45][318].

Wprowadzenie 23 kwietnia 2009 r. przez Parlament Europejski i Radę Dyrektywy 2009/31/WE w sprawie geologicznego składowania ditlenku węgla, będącej jednym z elementów pakietu klimatycznego, stwarza wymóg zapewnienia, że każda nowa inwestycja w zakresie wytwarzania energii będzie miała przygotowane miejsce pod budowę instalacji wychwytywania CO2. Wiąże się z tym ryzyko wynikające z niepewności, co do możliwości składowania CO2 w Polsce oraz niedotrzymania terminu wdrożenia dyrektywy [45].

33

Ryzyko zmian (fluktuacji) cen uprawnień do emisji CO2

Kolejny rodzaj ryzyka należący do grupy ryzyka cenowego wynika ze zmiany cen uprawnień do emisji CO2, które są trudne do przewidzenia z uwagi na zachodzące procesy liberalizacji rynków energii oraz wprowadzenie handlu uprawnieniamido emisji CO2. Unia Europejska zaprzestała przydzielania darmowych uprawnień do emisji i rozpoczęła ich sprzedaż w systemie aukcyjnym. Jednocześnie prowadziła będzie dalsze ograniczanie puli dostępnych do zakupu uprawnień. Z pewnością wpłynie to na zwiększenie wahań cen uprawnień [158].

Głównymi determinantami cen uprawnień do emisji CO2 są polityka i kwestie regulacyjne oraz podstawowe czynniki rynkowe. Wszystkie te czynniki są bardzo niepewne, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej [122].

Ryzyko popytu

Z uwagi na długi okres eksploatacji instalacji elektroenergetycznych istnieje duże ryzyko (będące elementem ryzyka rynkowego) długoterminowych zmian popytu na energię, których głównym skutkiem jest różnica pomiędzy planowaną a rzeczywiście zrealizowaną wielkością dostaw, a co zatem idzie wielkością przychodów ze sprzedaży energii. Spadek zapotrzebowania na energię może być w szczególności spowodowany spowolnieniem tempa wzrostu gospodarczego, możliwością ograniczenia stopnia zużycia energii przez odbiorców słabych ekonomicznie i rozwojem nowych energooszczędnych technologii. Również krótkookresowe zapotrzebowanie na energię jest zmienne w czasie i zależy od szeregu czynników jak np. specyfiki przemysłu i technologii, warunków atmosferycznych, wahań popytu na produkty i usługi końcowych użytkowników energii. Krótkoterminowe zmiany zapotrzebowania na energię mogą, przez zmianę jednostki wytwórczej o marginalnym koszcie wytwarzania energii, wpływać na ceny energii [122][148][249][318][317].

Ryzyko prawne

Ryzyko prawne wynika z dużej liczby i zmienności regulacji prawnych szczególnie w zakresie prawa podatkowego, bilansowego, dewizowego, pracy, energetycznego, uregulowań dotyczących ochrony środowiska, przepisów jednostek administracji terenowej i państwowej itp. Ponadto źródłem tego ryzyka są niewłaściwie sformułowane umowy oraz niewłaściwe regulacje w zakresie ochrony prawnej własności. Zmiany prawa mogą skutkować wzrostem opłat, wydatków, zobowiązań, zmniejszeniem przychodów lub zmniejszeniem wartości aktywów, co wpływa na rentowność przedsiębiorstwa. Wymiar ryzyka prawnego jest szczególnie wysoki w sytuacji braku przejrzystych i jednoznacznych regulacji prawnych i ich przenoszenia do aktów niższego rzędu, co grozi niespójnością prawa, brakiem wystarczających delegacji do wdrożenia oraz podstaw do egzekwowania przepisów, a w konsekwencji może uniemożliwiać wykonywanie umów [236][303][385].

W przypadku inwestycji ryzyko to związane jest z uzyskaniem różnego rodzaju pozwoleń niezbędnych do realizacji procesu inwestycyjnego, takich jak: decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu zgodna z aktualnym planem zagospodarowania przestrzennego, uzgodnienia i opinie dotyczące projektu, które należy uzyskać od władz i instytucji rządowych, uzgodnienia i opinie dostawców mediów, decyzja o pozwoleniu na eksploatację obiektu [54].

34

Ryzyko polityczne

Ryzyko polityczne kształtowane jest przez takie czynniki jak: polityka rządu, polityka władz lokalnych obejmująca możliwość wywłaszczenia i nacjonalizacji majątku, ograniczenia w zakresie wymienialności i transferu walut, zmiany w zakresie polityki fiskalnej itp. Czynnikiem w znacznym stopniu determinującym ryzyko polityczne jest brak stabilności na scenie politycznej [15][182][317].

Ryzyko polityczne może przejawiać się przede wszystkim w postaci możliwych zmian przepisów lub polityki rządu lub Unii Europejskiej w obszarze energetyki, polityki klimatycznej oraz ochrony środowiska i wynikającego z nich braku przejrzystej i konsekwentnie realizowanej polityki energetycznej, która z punktu widzenia skutecznego zarządzania ryzykiem powinna określać w szczególności [45][385]:

 zamierzenia rządu co do kształtu, trybu i harmonogramu wdrożenia rozwiązań rynkowych,

 przejściowe i stałe ograniczenia w stosowaniu mechanizmów rynkowych (na przykład zawieszanie rynku w sytuacjach braku równowagi i zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego),

 zasady kształtowania cen w okresie przejściowym (tzw. ścieżka cenowa energii),

 zasady ponoszenia przez uczestników rynku kosztów okresu przejściowego (identyfikacja rodzajów i wielkości tego typu kosztów, a także ustalenie zasad ich alokacji),

 specjalne zasady traktowania niektórych podmiotów bądź towarów lub usług (np. szczególne zasady zakupu energii ze źródeł odnawialnych, wytwarzających energię w skojarzeniu lub z tytułu wymuszeń systemowych lub sieciowych),

 politykę kształtowania struktury sektora, w tym ograniczenia w konsolidacji poziomej i pionowej przedsiębiorstw, zapobiegającej uzyskiwaniu nadmiernej siły rynkowej przez podmioty.

Ryzyko regulacyjne

Ryzyko regulacyjne wynika z niepewności dotyczącej otoczenia regulacyjnego oraz decyzji regulatorów w zakresie wprowadzenia niekorzystnych lub nieprecyzyjnych przepisów i regulacji w wielu dziedzinach prawa związanych z działalnością przedsiębiorstw energetycznych. Czynniki ryzyka dotyczące regulacji w zakresie funkcjonowania sektora energetycznego, w tym niestabilność i nieprzewidywalność przepisów oraz brak spójnej, długoterminowej polityki, która wiązałaby organy administracji w odniesieniu do założonych celów, mogą mieć istotny niekorzystny wpływ na działalność przedsiębiorstw energetycznych, ich sytuację finansową lub wyniki ich działalności. Zmiany regulacji unijnych i krajowych w zakresie funkcjonowania szeroko pojętego sektora energetycznego wpływające na strukturę rynku i zmienność cen, a także konieczność wypełnienia obowiązków wynikających z nowych przepisów prawa i związana z tym konieczność prowadzenia działalności na gruncie nowych regulacji, może powodować wzrost kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa poprzez poniesienie istotnych oraz nieoczekiwanych kosztów, a nawet prowadzić do utraty koncesji w zakresie wymaganym dla prowadzonej działalności. Ponadto regulacje dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego stają się coraz bardziej rygorystyczne, a dostosowanie się do zmian w tym zakresie wiązać się może z poniesieniem dodatkowych znacznych nakładów wynikających z konieczności przystosowania instalacji do nowych norm. Ewentualnie może się to wiązać z poniesieniem przez przedsiębiorstwa energetyczne sankcji finansowych lub koniecznością okresowego zaprzestania pracy niektórych instalacji. Działalność przedsiębiorstw energetycznych zależy również w znaczący sposób od decyzji, stanowisk,

35

opinii i innych działań organów polskich, europejskich oraz innych państw. Niektóre decyzje, stanowiska, opinie i inne działania takich organów nie mają charakteru przepisów prawa, ale w praktyce muszą być stosowane przez przedsiębiorstwa. W szczególności, w odniesieniu do sektora elektroenergetycznego, organem pełniącym w Polsce funkcję regulatora rynku paliw i energii jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki [45][79][129][317][318][383].

Organy decyzyjne mogą też interweniować bezpośrednio, aby zapobiec prowadzeniu określonego typu inwestycji, na przykład poprzez wydanie moratorium, tak jak miało to miejsce w Wielkiej Brytanii, gdzie nałożono moratorium na budowę elektrowni gazowych [129].

Problemem jest obecnie utrzymywanie kontroli nad cenami energii dla odbiorców końcowych w gospodarstwach domowych, co zniekształca rynek i utrudnia rzetelną prognozę cen energii w perspektywie kilku lat, ponieważ nieznana jest data ewentualnego zaprzestania takiej regulacji. Istnieje również niepewność odnośnie ewentualnego wdrożenia systemu handlu uprawnieniami do emisji SO2 i NOX [45].

Niestabilna jest też dostępność bodźców finansowych wspierających różne nowe technologie, np. wychwytywanie i składowanie ditlenku węgla z budżetu UE i z budżetów lokalnych.

Obawa przed interwencją regulacyjną może zniechęcić przedsiębiorstwa energetyczne do podejmowania niektórych rodzajów inwestycji. Przewiduje się, że do 2020 roku ryzyko inwestorów w zakresie polityki regulacyjnej będzie związane z nieprzejrzystością i niestabilnością głównie dwóch odrębnych systemów, to jest [263]:

 wspierania rozwoju OZE,

 internalizacji kosztów zewnętrznych związanych z emisją CO2.

Ryzyko regulacyjne cechuje się dotkliwością skutków i ograniczoną możliwością przeciwdziałania, przy trudnym do oszacowania prawdopodobieństwie wystąpienia. Istotną cechą ryzyka regulacyjnego jest jego oddziaływanie na pozostałe ryzyka zewnętrzne [45].

Ryzyko technologiczne

Ryzyko technologiczne związane jest z niepewnością w zakresie szybkości postępu technologicznego, powstawaniem nowych rozwiązań technologicznych, czasu ich wdrażania oraz kosztów użytkowania technologii. Proces doskonalenia technologii jest z natury niepewny, co musi być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. To czy badania i rozwój technologii przyniosą przewidywaną redukcją kosztów oraz, kiedy to nastąpi, nie można ustalić z całkowitą pewnością. Istnieje duża niepewność co do komercjalizacji i upowszechnienia technologii CCS. To, wraz z troską o zmniejszenie emisji CO2 przyspiesza rozwój technologii bazujących na odnawialnych źródłach energii i stanowi zagrożenie dla technologii bazujących na kopalnych surowcach energetycznych. Technologie wykorzystujące