Grupa narażona jest na wiele ryzyk związanych z instrumentami finansowymi. Aktywa oraz zobowiązania finansowe Grupy w podziale na kategorie zaprezentowano w nocie nr 9.1. Ryzykami, na które narażona jest Grupa są: ryzyko rynkowe obejmujące ryzyko walutowe oraz ryzyko stopy procentowej,
ryzyko kredytowe oraz
ryzyko płynności.
Zarządzanie ryzykiem finansowym Grupy koordynowane jest przez Spółkę dominującą, w bliskiej współpracy z Zarządami oraz dyrektorami finansowymi spółek zależnych. W procesie zarządzania ryzykiem najważniejszą wagę mają następujące cele:
zabezpieczenie krótkoterminowych oraz średnioterminowych przepływów pieniężnych,
stabilizacja wahań wyniku finansowego Spółki,
wykonanie zakładanych prognoz finansowych poprzez spełnienie założeń budżetowych,
osiągnięcie stopy zwrotu z długoterminowych inwestycji wraz z pozyskaniem optymalnych źródeł finansowania działań inwestycyjnych.
Grupa nie zawiera transakcji na rynkach finansowych w celach spekulacyjnych. Od strony ekonomicznej przeprowadzane transakcje mają charakter zabezpieczający przed określonym ryzykiem.
Poniżej przedstawiono najbardziej znaczące ryzyka, na które narażona jest Grupa.
28.1. Ryzyko rynkowe
Analiza wrażliwości na ryzyko walutowe
Większość transakcji sprzedażowych w Grupie przeprowadzanych jest w PLN, RON, CZK, USD, EUR. Ekspozycja Grupy na ryzyko walutowe wynika z zagranicznych transakcji zakupu, które zawierane są przede wszystkim w USD oraz EUR. Ponadto Grupa zaciągnęła zobowiązania leasingowe w CHF.
By zminimalizować ryzyko walutowe Grupa zawiera walutowe kontrakty terminowe (kontrakty forward oraz opcje walutowe). Jeżeli kwoty płacone (zakup) oraz uzyskane (sprzedaż) w walucie w znaczącym stopniu równoważą ryzyko, Grupa nie stosuje kontraktów forward oraz opcji walutowych. Jeżeli transakcje zakupu oraz sprzedaży realizowane w walucie się nie równoważą, stosuje kontrakty terminowe, by osiągnąć wskazane wyżej cele zarządzania ryzykiem.
Aktywa oraz zobowiązania finansowe Grupy, inne niż instrumenty pochodne wyrażone w walutach obcych, przeliczone na PLN kursem zamknięcia obowiązującym na dzień bilansowy przedstawiają się następująco:
Wyszczególnienie Nota Wartość wyrażona w walucie (w tys.): Wartość po przeliczeniu
EUR USD CZK CHF POZOSTAŁE
Stan na 31.12.2015
Aktywa finansowe (+):
Należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe należności
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe
Należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe należności
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe
zobowiązania finansowe
18 -258 -1 232 0 0 171 -5 730
Ekspozycja na ryzyko walutowe
razem 814 -2 190 7 688 -4 198 83 820 -10 995
Pochodne instrumenty finansowe (aktywa oraz zobowiązania finansowe), które stanowią dla Grupy ekspozycję na ryzyko walutowe przedstawia poniższa tabela. Szczegółowe informacje o wartości nominalnej instrumentów pochodnych zostały zaprezentowane w nocie 9.3.
wyszczególnienie Nota Wartość bilansowa w PLN (tysiące):
EUR USD
Poniżej przedstawiono analizę wrażliwości wyniku finansowego oraz pozostałych całkowitych dochodów w odniesieniu do aktywów oraz zobowiązań finansowych Grupy oraz wahań kursu EUR do PLN, USD do PLN, CHF do PLN oraz łącznie dla wszystkich pozostałych walut, które występują w Grupie.
Analiza wrażliwości zakłada wzrost lub spadek kursów o 10 % w stosunku do kursu zamknięcia obowiązującego na poszczególne dni bilansowe.
Należy wziąć pod uwagę, że instrumenty pochodne walutowe kompensują efekt wahań kursów, a zatem przyjmuje się, że ekspozycja na ryzyko dotyczy instrumentów finansowych posiadanych przez Grupę na poszczególne dni bilansowe i jest korygowana o pozycję w instrumentach pochodnych.
Wyszczególnienie Wahania
kursu Wpływ na wynik finansowy:
EUR USD CHF POZOSTAŁE razem
Stan na 31.12.2015
Wzrost kursu walutowego 10% 442 275 -1 741 666 -358
Spadek kursu walutowego -10% -442 -275 1 741 -666 358
Stan na 31.12.2014
Wzrost kursu walutowego 10% 347 -768 -1 488 810 -1 099
Spadek kursu walutowego -10% -347 768 1 488 -810 1 099
Czynsze oraz opłaty eksploatacyjne w umowach najmu lokali handlowych w dużej mierze wyrażone są w walucie (EUR) w związku z czym Grupa narażona jest na ryzyko walutowe. Roczna wartość powyższych opłat w roku 2015 wyniosłaby 1.310 tys. EUR. Przy założeniu kursu NBP z dnia 31.12.2015 roku na poziomie 4.2615 w wyniku jego zmiany wartość kosztów zmieniłaby się następująco:
- wzrost kursu o 10% - wzrost kosztów o 558 tys. PLN - spadek kursu o 10% - spadek kosztów o 558 tys. PLN.
Wahania kursów nie mają wpływu na pozostałe dochody Grupy.
Ekspozycja na ryzyko walutowe ulega zmianom w ciągu roku w zależności od wolumenu transakcji przeprowadzanych w walucie. Niemniej powyższą analizę wrażliwości można uznać za reprezentatywną dla określenia ekspozycji Grupy na ryzyko walutowe na dzień bilansowy.
Analiza wrażliwości na ryzyko stopy procentowej
Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej koncentruje się na zminimalizowaniu wahań przepływów odsetkowych z tytułu aktywów oraz zobowiązań finansowych oprocentowanych zmienną stopą procentową. Grupa jest narażona na ryzyko stopy procentowej w związku z następującymi kategoriami aktywów oraz zobowiązań finansowych:
dłużne papiery wartościowe (pozostałe aktywa finansowe),
kredyty, pożyczki, inne instrumenty dłużne,
leasing finansowy.
Charakterystykę powyższych instrumentów, w tym oprocentowanie zmienną oraz stałą stopą procentową, przedstawiono w notach nr 9.2, 9.4 oraz 9.5.
Poniżej przedstawiono analizę wrażliwości wyniku finansowego oraz pozostałych całkowitych dochodów w odniesieniu do potencjalnego wahania stopy procentowej w górę oraz w dół o 1 punkt procentowy. Kalkulację przeprowadzono na podstawie zmiany średniej stopy procentowej obowiązującej w okresie o (+/-) 1 punkt procentowy oraz w odniesieniu do aktywów oraz zobowiązań finansowych wrażliwych na zmianę oprocentowania tj. oprocentowanych zmienną stopą procentową.
Wyszczególnienie Wahania
stopy Wpływ na wynik finansowy:
31.12.2015 31.12.2014
Wzrost stopy procentowej 1 p.p. -419 -268
Spadek stopy procentowej -1 p.p. 419 268
Zmiany stóp procentowych nie mają wpływu na pozostałe dochody Grupy.
Analiza wrażliwości na inne ryzyka rynkowe
W związku z notowaniem akcji Spółki dominującej na Giełdzie Papierów Wartościowych istnieje szereg ryzyk związanych z wymogami formalnymi, jak również ryzyko związane z wahaniami cen papierów wartościowych oraz wolumenu obrotów w krótkich okresach.
28.2. Ryzyko kredytowe
Maksymalna ekspozycja Grupy na ryzyko kredytowe określana jest poprzez wartość bilansową następujących aktywów finansowych i zobowiązań pozabilansowych:
Wyszczególnienie Nota 31.12.2015 31.12.2014
Należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe
należności finansowe 12 16 977 17 165
Pochodne instrumenty finansowe 9B 44 45
Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 13 4 692 8 286
Zobowiązania warunkowe z tytułu udzielonych gwarancji i
poręczeń 27 14 340 12 238
Ekspozycja na ryzyko kredytowe razem 36 054 37 734
Grupa w sposób ciągły monitoruje zaległości klientów oraz wierzycieli w regulowaniu płatności, analizując ryzyko kredytowe indywidualnie lub w ramach poszczególnych klas aktywów określonych ze względu na ryzyko kredytowe (wynikające np. z branży, regionu lub struktury odbiorców). Ponadto w ramach zarządzania ryzykiem kredytowym Grupa dokonuje transakcji z kontrahentami o potwierdzonej wiarygodności.
W ocenie Zarządu Spółki dominującej powyższe aktywa finansowe, które nie są zaległe oraz objęte odpisem z tytułu utraty wartości na poszczególne dni bilansowe, uznać można za aktywa o dobrej jakości kredytowej. Z tego też względu Grupa nie ustanawiała zabezpieczeń oraz innych dodatkowych elementów poprawiających warunki kredytowania.
Analizę należności jako najistotniejszej kategorii aktywów narażonych na ryzyko kredytowe, pod kątem zalegania oraz strukturę wiekową należności zaległych nie objętych odpisem przedstawiają poniższe tabele:
Wyszczególnienie 31.12.2015 31.12.2014
Bieżące Zaległe Bieżące Zaległe
Należności krótkoterminowe:
Należności z tytułu dostaw i usług 12 914 6 130 10 792 5 651
Odpisy aktualizujące wartość należności z tytułu dostaw i
usług (-) 0 -4 922 0 -3 834
Należności z tytułu dostaw i usług netto 12 914 1 208 10 792 1 817
Pozostałe należności finansowe 1 218 0 3 447 0
Odpisy aktualizujące wartość pozostałych należności (-) 0 0 -1 000 0
Pozostałe należności finansowe netto 1 218 0 2 447 0
W odniesieniu do należności z tytułu dostaw i usług, Grupa nie jest narażona na ryzyko kredytowe w związku z pojedynczym znaczącym kontrahentem lub grupą kontrahentów o podobnych cechach. W oparciu o historycznie kształtujące się tendencje zalegania z płatnościami, zaległe należności nie objęte odpisem nie wykazują znacznego pogorszenia jakości - większość z nich mieści się w przedziale do 6 miesięcy i nie zachodzą obawy co do ich ściągalności.
Ryzyko kredytowe środków pieniężnych i ich ekwiwalentów, rynkowych papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych uznawane jest za nieistotne ze względu na wysoką wiarygodność podmiotów będących stroną transakcji, do których należą przede wszystkim banki.
Odpisy z tytułu utraty wartości aktywów finansowych narażonych na ryzyko kredytowe zostały szczegółowo omówione w notach nr 9.2, 9.4 oraz 12.
28.3. Ryzyko płynności
Grupa jest narażona na ryzyko utraty płynności tj. zdolności do terminowego regulowania zobowiązań finansowych.
Grupa zarządza ryzykiem płynności poprzez monitorowanie terminów płatności oraz zapotrzebowania na środki pieniężne w zakresie obsługi krótkoterminowych płatności (transakcje bieżące monitorowane w okresach tygodniowych) oraz długoterminowego zapotrzebowania na gotówkę na podstawie prognoz przepływów pieniężnych aktualizowanych w okresach miesięcznych. Zapotrzebowanie na gotówkę porównywane jest z dostępnymi źródłami pozyskania środków (w tym zwłaszcza poprzez ocenę zdolności pozyskania finansowania w postaci kredytów) oraz konfrontowane jest z inwestycjami wolnych środków.
Na dzień bilansowy zobowiązania finansowe Grupy, inne niż instrumenty pochodne, mieściły się w następujących przedziałach terminów wymagalności:
Wyszczególnienie Nota
Krótkoterminowe: Długoterminowe:
Przepływy razem przed zdyskontowaniem do 6 m-cy 6 do 12
m-cy 1 do 3
lat 3 do 5
lat powyżej 5 lat
Stan na 31.12.2015
Kredyty w rachunku bieżącym 9D 14 848 7 127 0 0 0 21 975
Leasing finansowy 7 1 165 1 148 4 046 2 792 9 589 18 740
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe
zobowiązania finansowe 18 18 925 0 0 0 0 18 925
Ekspozycja na ryzyko płynności
razem 34 937 8 275 4 046 2 792 9 589 59 639
Stan na 31.12.2014
Kredyty w rachunku bieżącym 9D 3 569 11 438 0 0 0 15 007
Leasing finansowy 7 865 763 3 128 2 466 9 658 16 880
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe
zobowiązania finansowe 18 18 645 0 0 0 0 18 645
Ekspozycja na ryzyko płynności
razem 23 080 12 201 3 128 2 466 9 658 50 532
W tabeli wykazano wartość umowną zobowiązań, bez uwzględnienia skutków dyskonta w związku z wyceną zobowiązań według zamortyzowanego kosztu, stąd prezentowane kwoty mogą odbiegać od ujętych w skonsolidowanym sprawozdaniu z sytuacji finansowej.
Na dzień bilansowy przepływy z tytułu instrumentów pochodnych przedstawiają się następująco (w przypadku instrumentów pochodnych rozliczanych w kwotach brutto, osobno zaprezentowano wpływy i wydatki):
Wyszczególnienie Nota
Krótkoterminowe:
Przepływy razem przed zdyskontowaniem do 6 m-cy
Stan na 31.12.2015
Instrumenty pochodne rozliczane w kwotach
brutto:
Wydatki (-) 0 0
Wpływy (+) 0 0
Instrumenty pochodne rozliczane w kwotach
brutto razem 9B 0 0
Instrumenty pochodne rozliczane w kwotach netto
(wpływy (+) / wydatki (-)) 9B -1 -1
Ekspozycja na ryzyko płynności razem -1 -1
Stan na 31.12.2014
Instrumenty pochodne rozliczane w kwotach
brutto:
Wydatki (-) 0 0
Wpływy (+) 0 0
Instrumenty pochodne rozliczane w kwotach
brutto razem 9B 0 0
Instrumenty pochodne rozliczane w kwotach netto
(wpływy (+) / wydatki (-)) 9B 0 0
Ekspozycja na ryzyko płynności razem 0 0
Na poszczególne dni bilansowe Grupa posiadała ponadto wolne limity kredytowe w rachunkach bieżących w następującej wartości:
Wyszczególnienie 31.12.2015 31.12.2014
Przyznane limity kredytowe 53 949 44 558
Wykorzystane kredyty w rachunku bieżącym 9D 15 258 14 582
Wolne limity kredytowe w rachunku bieżącym 38 692 29 976