Ryzyko stopy procentowej to obecne lub przyszłe ryzyko zarówno dla dochodów, jak i wartości ekonomicznej, identyfikowane z tytułu działalności zaliczanej do portfela bankowego, wynikające z niekorzystnych zmian stóp procentowych, które wpływają na pozycje wrażliwe na zmiany stóp procentowych obejmujące:
a) ryzyko niedopasowania – ryzyko wynikające ze struktury terminowej pozycji wrażliwych na zmiany stóp procentowych, którego źródłem są różnice w czasie dostosowania oprocentowania tych pozycji, obejmujące zmiany w strukturze terminowej stóp procentowych występujące w
28 | S t r o n a sposób spójny na krzywej dochodowości (ryzyko równoległe) lub w sposób zróżnicowany w poszczególnych okresach (ryzyko nierównoległe),
b) ryzyko bazowe – ryzyko wynikające z wpływu względnych zmian stóp procentowych na pozycje wrażliwe na zmiany stóp procentowych, które mają podobne okresy zapadalności, ale są wyceniane według różnych indeksów stóp procentowych; ryzyko to wynika z niedoskonałej korelacji w dostosowaniu stóp procentowych uzyskiwanych i płaconych od różnych pozycji wrażliwych na zmiany stóp procentowych, które w innym przypadku miałyby podobne cechy w zakresie zmian oprocentowania,
c) ryzyko opcji klienta – ryzyko wynikające z opcji (wbudowanych i jawnych) w przypadku, gdy bank lub jego klient może zmienić poziom i terminy przepływów pieniężnych; w szczególności to ryzyko wynikające z:
- pozycji wrażliwych na zmiany stóp procentowych, w przypadku gdy posiadacz prawie na pewno skorzysta z opcji, o ile leży to w jego interesie finansowym (wbudowane lub jawne opcje automatyczne) – np. kredyty dające kredytobiorcy prawo spłaty przed terminem pozostałej części kredytu lub zmiany charakteru oprocentowania (stałe/zmienne), różnego typu instrumenty dłużne zawierające opcje typu call lub put, dające możliwość wcześniejszego wykupu instrumentu,
- domyślnie wbudowanej elastyczności lub w ramach terminów dla pozycji wrażliwych na zmiany stóp procentowych, w związku z czym zmiany stóp procentowych mogą wpływać na zmianę zachowania klienta (wbudowane ryzyko opcji behawioralnej klienta), np. różnego typu depozyty bez oznaczonego terminu wymagalności, pozwalające deponentom wycofać swoje środki w dowolnym momencie, w tym bez żadnych kar;
Celem strategicznym zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest utrzymanie relacji przychodów i kosztów odsetkowych oraz bilansowej wartości zaktualizowanego kapitału wynikającej ze zmian stóp procentowych w granicach nie zagrażających bezpieczeństwu Banku i akceptowanych przez Rade Nadzorczą.
Cel ten jest realizowany poprzez zarządzanie ryzykiem stopy procentowej obejmujące podstawowe kierunki działań (cele pośrednie):
29 | S t r o n a 1. Zapewnienie odpowiedniej struktury aktywów i pasywów oprocentowanych
w celu ograniczenia ryzyka bazowego oraz ryzyka przeszacowania;
2. Podejmowanie odpowiedniej polityki cenowej ( w tym działań marketingowych) w celu utrzymania odpowiedniej do skali działalności stabilnej bazy depozytowej oraz dochodowego portfela kredytowego w celu wypracowania odpowiednich marż;
3. Codzienna realizacja polityki stóp procentowych w procesie sprzedaży produktów bankowych.
W procesie zarządzania ryzykiem stopy procentowej uczestniczą:
1. Rada Nadzorcza, w ramach pełnionego nadzoru właścicielskiego, sprawuje nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowanego ryzyka stopy procentowej ze strategią i planem finansowym Banku.
2. Zarząd Banku odpowiada za zorganizowanie skutecznego procesu zarządzania ryzykiem stopy procentowej oraz nadzór nad efektywnością tego procesu.
3. Komitet zarządzania ryzykami inicjuje i koordynuje działania w zakresie identyfikacji, pomiaru, limitowania, monitorowania i raportowania ryzyka oraz opiniuje regulacje wewnętrzne Banku w zakresie ryzyka stopy procentowej.
4. Stanowisko zarządzania ryzykami odpowiedzialne jest za sporządzanie raportów, monitorowanie limitów ryzyka stopy procentowej, propozycje procedur dotyczących zarządzania ryzykiem stopy procentowej i ich nowelizacje.
5. Stanowisko ds. zgodności i kontroli wewnętrznej ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem w Banku.
Miesięczna analiza ryzyka stopy procentowej przeprowadzana jest przez Bank Polskiej Spółdzielczości S. A. Departament Ryzyka Finansowego i Operacyjnego Zespół ds. wspomagania Banków Spółdzielczych w Krakowie w ramach zawartej umowy nr 108/2011 z 03.11.2011 roku o świadczenie przez Bank Polskiej Spółdzielczości S. A. usługi finansowej na rzecz Banku Spółdzielczego w Świdnicy
30 | S t r o n a z zakresu wspomagania zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Stanowisko zarządzania ryzykami po otrzymaniu analizy dokonuje weryfikacji, z czego sporządza notatkę i przekazuje ją do Komitetu Zarządzania Ryzykami. Komitet po zapoznaniu się z analizą, wraz z opinią, przekazuje całość dokumentacji do Zarządu. Z wynikami analiz miesięcznych Zarząd zapoznaje Radę Nadzorczą w okresach kwartalnych.
Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej odbywa się między innymi poprzez system limitów. Monitorowanie oraz raportowanie limitów wewnętrznych odbywa się w cyklach miesięcznych, zgodnie z systemem informacji zarządczej. Wysokość limitów jest systematycznie weryfikowana i zatwierdzana na poziomie dostosowanym do akceptowalnego poziomu ryzyka.
Tabela nr 15. Limity ograniczające ryzyko stopy procentowej.
31.12.2020 limit2 wykorzystanie limitu
3. zmiana wyniku odsetkowego z tytułu ryzyka bazowego w okresie 1 roku 4, przy zmianie stóp o 0,10 pp.
4. rozpiętość odsetkowa
5. zmiana wartości ekonomicznej kapitału5
1) limity zawarte w Instrukcji pomiaru, limitowania, raportowania i kontroli ryzyka stopy procentowej 2) limit, jako wartość bezwzględna
3) limit, jako procent wykorzystania danego limitu
4) limit ustalony w oparciu o planowany wynik odsetkowy na 2020 rok 5) limit jako procent sumy kapitałów Tier 1 i Tier 2
Stwierdza się, iż na dzień 31.12.2020 roku limity ograniczające ekspozycję na ryzyko stopy procentowej zostały zachowane, także w zakresie limitów
31 | S t r o n a ostrzegawczych. Wysokość obowiązujących limitów została poddana analizie podczas wyznaczania limitów wewnętrznych na 2021 r.
Szacowanie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka stopy procentowej odbywa się kwartalnie zgodnie z Instrukcją oceny adekwatności kapitałowej.
Zestawienie wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka stopy procentowej wg stanu na dzień 31.12.2020 r. w Banku Spółdzielczym w Świdnicy przedstawia się następująco:
Tabela nr 16. Ocena adekwatności poziomu kapitału wewnętrznego.
1. Ryzyko niedopasowania, ryzyko
bazowe, ryzyko opcji klienta. 576,33 -980,62
2. Zmiana wartości ekonomicznej 242,23 -242,23
490,31 Wzrost stóp Spadek stóp Wewnętrzny wymóg
kapitałowy
Według stanu na koniec 2020 roku zaistniała potrzeba utworzenia wewnętrznego wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka stopy procentowej w wysokości 490,31tys.zł.
Zasady zarządzania ryzykiem stopy procentowej są opisane w Instrukcji pomiaru, limitowania, raportowania i kontroli ryzyka stopy procentowej, stanowiącej załącznik do niniejszej informacji.
9. RYZYKO PŁYNNOŚCI
Strategię zarządzania ryzykiem płynności opracowano w oparciu o wytyczne wynikające z Rekomendacji P dotyczącej systemu monitorowania płynności finansowej banków. Podstawowe z tych założeń to doskonalenie zarządzania aktywami i pasywami Banku, które ma na celu osiągnięcie stałego i równomiernego rosnącego strumienia dochodu odsetkowego oraz zapewnienie płynności Banku. Zarządzanie bilansem, którego głównym składnikiem są środki
32 | S t r o n a zdeponowane przez Klientów nakłada na Bank obowiązek szczególnej dbałości o taką jego strukturę, która zapewniałaby wysoką płynność Banku przy jednoczesnym możliwie wysokim zwrocie z kapitału.
Z płynnością Banku nierozerwalnie związane jest zarządzanie aktywami i pasywami. Odpowiednie zarządzanie aktywami i pasywami Banku jest istotne z punktu widzenia dwóch zasadniczych funkcji, a mianowicie – minimalizowania ryzyka przy jednoczesnym utrzymaniu założonej rentowności poprzez tworzenie odpowiedniej struktury aktywów i pasywów. Istotne jest, aby strategia inwestycyjna uwzględniała różny stopień płynności aktywów tak, aby w razie konieczności zapewnić możliwość finansowania nieprzewidzianych zobowiązań.
Biorąc pod uwagę strukturę pasywów lokowanych środków przez Klientów, strategia inwestycyjna zakłada inwestowanie części środków na krótkie terminy.
Celem strategicznym w zarządzaniu ryzykiem płynności jest pełne zabezpieczenie jego płynności, minimalizacja ryzyka utraty płynności przez Bank w przyszłości oraz optymalne zarządzanie nadwyżkami środków finansowych.
Zarządzanie ryzykiem płynności obejmuje wszystkie etapy procesu (identyfikację, ocenę, pomiar, monitorowanie, raportowanie, kontrolę), który regulują wewnętrzne procedury.
Bank dokonuje pomiaru ryzyka płynności poprzez sporządzanie:
1. Kalkulacji nadzorczych miar płynności;
2. Raportu urealnionej luki zapadalności/wymagalności pozycji bilansowych i pozabilansowych;
3. Analizy wskaźnikowej Banku;
4. Analizy struktury bazy depozytowej Banku, w celu ostrożnościowego wyznaczenia osadu całkowitego (depozytów stabilnych) dla celów luki płynności;
5. Analizy aktywów płynnych Banku, w celu zbadania zabezpieczenia płynności bieżącej i krótkoterminowej;
6. Analizy portfela kredytowego Banku;
7. Analizy pozycji pozabilansowych Banku;
8. Analizy możliwości dofinansowania z Banku BPS SA lub innej instytucji finansowej;
9. Wyliczeń wewnętrznego wymogu kapitałowego na ryzyko płynności.
33 | S t r o n a W procesie zarządzania ryzykiem płynności uczestniczą:
Rada Nadzorcza: sprawuje nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowania ryzyka płynności z przyjętą strategią i planem finansowym, akceptuje ogólny poziom ryzyka Banku, ocenia czy działania Zarządu w zakresie kontroli nad działalnością Banku w obszarze ryzyka płynności są skuteczne i zgodne z polityką Rady.
Zarząd Banku odpowiada za: zorganizowanie skutecznego procesu zarządzania ryzykiem płynności bieżącej, krótkoterminowej, średnioterminowej oraz długoterminowej a także nadzór nad efektywnością tego procesu, opracowanie, wprowadzenie w życie oraz aktualizację pisemnych zasad zarządzania płynnością (polityk, strategii i innych procedur), organizacje systemu kontroli wewnętrznej w zakresie zarządzania ryzykiem płynności w Banku, opracowanie struktury organizacyjnej Banku odpowiadającej profilowi jego działania, skali i złożoności ryzyka, która będzie wprowadzała podział realizowanych zadań w zakresie zarządzania płynnością, zapewniający niezależność pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej, z której to ryzyko wynika.
Stanowisko zarządzania ryzykami przedkłada Zarządowi Banku: bieżące raporty ekspozycji na ryzyko płynności, projekty i propozycje działań z zakresu ryzyka płynności na każdy rok kalendarzowy, informacje o istotnych wydarzeniach ekonomicznych, wraz z oceną ich wpływu na poziom ryzyka płynności w Banku – adekwatnie do zaistniałej sytuacji.
6. Komitet zarządzania ryzykami – inicjuje i koordynuje działania w zakresie identyfikacji, pomiaru, limitowania, monitorowania i raportowania ryzyka oraz opiniuje regulacje wewnętrzne Banku w zakresie ryzyka płynności.
Poziom ryzyka płynności ograniczony jest poprzez system limitów. Zapobieganiu wystąpienia ryzyka służą także kontrola i monitoring płynności, polegające na stałej obserwacji pozycji płynności Banku. Podstawowym mechanizmem umożliwiającym bieżącą ocenę pozycji płynności jest codzienna informacja.
34 | S t r o n a
Tabela nr 17. Limity ograniczające ryzyko płynności
wyszczególnienie 2020-11-30 2020-12-31 przekroczenie
płynności do 1 miesiąca 2,03 1,83 min 1,00 –
płynności do 3 miesięcy 1,75 1,71 min 1,00 –
płynności do 1 roku 1,53 1,52 min 1,00 –
zaangażowania w kredyty i pożyczki brutto o terminie zapadalności
powyżej 10 lat 2,72 3,15 min 1,00 –
pokrycia aktywami płynnymi depozytów niestabilnych 1,24 1,28 min 0,80 –
płynności zobowiązań pozabilansowych 0,03 0,03 max 0,30 –
bazy depozytowej I 1,13 1,24 min 0,75 –
bazy depozytowej II 1,26 1,33 min 0,90 –
LCR wskaźnik pokrycia wypływów netto wg sprawozdania:
„LCR DA EBA ITS PL” 2,42 2,36 –
M2 współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami
własnymi 4,93 5,15 min 1,00 –
* dla Banków poza SOZ BPS
min 1,00*
limit
B. UCHWAŁA KNF - miara płynności długoterminowej WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI
WSKAŹNIKI STABILNOŚCI BAZY DEPOZYTOWEJ
MIARY PŁYNNOŚCI, W TYM:
A. ROZPORZĄDZENIE CRR - miara płynności krótkoterminowej
Miesięczna analiza ryzyka płynności przeprowadzana jest przez Bank Polskiej Spółdzielczości S. A. Departament Ryzyka Finansowego i Operacyjnego Zespół ds.
wspomagania Banków Spółdzielczych w Krakowie w ramach zawartej umowy nr 17/2011 z 03.11.2011 r. o świadczenie przez Bank Polskiej Spółdzielczości S. A.
usługi finansowej na rzecz Banku Spółdzielczego w Świdnicy z zakresu wspomagania zarządzania ryzykiem płynności. Stanowisko zarządzania ryzykami po otrzymaniu analizy dokonuje weryfikacji, z czego sporządza notatkę i przekazuje ją do Komitetu Zarządzania Ryzykami. Komitet po zapoznaniu się z analizą, wraz z opinią, przekazuje całość dokumentacji do Zarządu. Z wynikami analiz miesięcznych Zarząd zapoznaje Radę Nadzorczą w okresach kwartalnych.
Kalkulację nadzorczych miar płynności dla każdego dnia roboczego dokonywane są codziennie i przedstawiane Głównemu Księgowemu oraz Zarządowi.
35 | S t r o n a Na przestrzeni całego roku 2020 nadzorcze miary płynności kształtowały się na bezpiecznym poziomie. Zarówno płynność krótkoterminowa jak i długoterminowa były niezagrożone.
W ramach pomiaru ryzyka płynności w 2020 r. Bank w okresach kwartalnych dokonywał szacowania wpływu warunków skrajnych na poziom:
1) aktywów płynnych zdefiniowanych w Uchwale KNF i Rozporządzeniu CRR 2) nadzorczych miar płynności określonych w Uchwale KNF i Rozporządzeniu
CRR
3) relacji pomiędzy wybranymi pozycjami bilansu.
Testy warunków skrajnych przeprowadzane były dla następujących scenariuszy, przy założeniach:
1. SCENARIUSZ I – WYPŁYW ŚRODKÓW KLIENTÓW NIEBANKOWYCH:
a) wypływ środków klientów niebankowych (100% depozytów podmiotów finansowych niebankowych, 5% depozytów osób prywatnych, 10% depozytów pozostałych podmiotów niefinansowych, 50% depozytów instytucji samorządowych,
b) obniżenie salda aktywów płynnych, które sfinansują wypływ środków klientów niebankowych.
2. SCENARIUSZ II – POGORSZENIE JAKOŚCI PORTFELA KREDYTOWEGO:
a) obniżenie salda portfela kredytowego o 5%,
b) strata wynikająca z obniżenia salda portfela kredytowego pokrywana jest funduszami własnymi (B1).
3. SCENARIUSZ III – WYPŁYW ŚRODKÓW Z TYTUŁU UDZIELONYCH ZOBOWIĄZAŃ POZABILANSOWYCH:
a) wypływ 50% zaewidencjonowanych pozabilansowo udzielonych zobowiązań finansowych,
b) obniżenie salda aktywów płynnych, które sfinansują wypływ środków z tytułu udzielonych zobowiązań pozabilansowych.
36 | S t r o n a 4. SCENARIUSZ IV – POGORSZENIE SYTUACJI PŁYNNOŚCIOWEJ BANKU BPS S.A.:
a) Bank BPS S.A. spłaca 50% wymagalnego salda lokat płynnych, dla pozostałych 50% lokat płynnych termin zapadalności zostaje wydłużony powyżej 30 dni.
5. SCENARIUSZ V – WYPŁYW ŚRODKÓW Z KONT Z DOSTĘPEM DO INTERNETU:
a) wypływ 50% środków z kont z dostępem do Internetu,
b) obniżenie salda aktywów płynnych, które sfinansują wypływ środków z kont z dostępem do Internetu.
6. SCENARIUSZ VI – WPŁYW NAGŁEGO POGORSZENIA SYTUACJI EKONOMICZNEJ KLIENTÓW BANKU NA POZIOM WSKAŹNIKA LCR:
a) zwiększenie wypływów do 30 dni o 50 % , b) obniżenie wpływów do 30 dni o 25%,
c) utrzymanie salda środków płynnych wg Rozporządzenia CRR, pokrywającego wypływ środków netto, na stałym poziomie .
7. SCENARIUSZ VII – WERYFIKACJA OSTROŻNOŚCIOWEJ METODYKI BADANIA STABILNOŚCI BAZY DEPOZYTOWEJ:
a) Użycie 2,0- krotności odchylenia standardowego (zamiast 1,0-krotności) w procesie kalkulacji stabilnej części bazy depozytowej Banku,
b) Stworzenie nowej luki płynności w oparciu o bazę depozytową Banku urealnioną osadem całkowitym wyliczonym metodą ostrożnościową.
8. SCENARIUSZ VIII – KALKULACJA NADWYŻEK PŁYNNOŚCI W HORYZONTACH CZASOWYCH DO 1 TYGODNIA I 1 MIESIĄCA:
a) zmniejszenie o 10 % wolumenów wszystkich osadów cząstkowych urealniających bazę depozytową Banku,
b) uzyskanie nadwyżki płynności w horyzontach czasowych do 1 tygodnia oraz do 1 miesiąca, którymi jest część aktywów płynnych pokrywająca zwiększone wartości urealnionych pasywów w badanych horyzontach czasowych.
37 | S t r o n a Wyniki testów prezentowane były Zarządowi i Radzie Nadzorczej oraz wykorzystywane przy tworzeniu planów awaryjnych.
Przeprowadzone, w oparciu o w/w założenia dla poszczególnych scenariuszy, testy warunków skrajnych wg stanu na 31.12.2020, pokazały iż w potencjalnej sytuacji dynamicznych i częściowo nieprzewidywalnych zmian gospodarczo-społecznych wynikających bezpośrednio z panującej pandemii COVID-19:
Bank posiada wysokiej jakości nadwyżki środków płynnych zapewniających potencjalną zdolność do realizacji zobowiązań bieżących,
Brak odnotowanych przekroczeń nadzorczych i wewnętrznych miar opisujących ekspozycję BS w Świdnicy na ryzyko płynności,
Baza depozytowa Banku pozostaje stabilnym źródłem finansowania (Bank nie musi korzystać z alternatywnych sposobów pozyskania zasobów pieniężnych),
Bank posiada wystarczające Fundusze Własne na wypadek nieprzewidzianych strat.
Wykonano również test odwrócony.
ZAŁOŻENIA DO SCENARIUSZY:
SCENARIUSZ I i II – obniżenie salda osadu całkowitego (w %), obliczonego w dniu 30.11.2020 urealniającego bazę depozytową Banku w dniu 31.12.2020 (przy zachowaniu dotychczasowej metodologii kalkulacji stabilnej części obliga depozytowego Banku oraz reguł urealnień), skutkujące osiągnięciem w ostatnim dniu grudnia 2020 ujemnych urealnionych luk skumulowanych w przedziałach czasowych do 1 tygodnia (scenariusz I) i do 1 miesiąca (scenariusz II), tj. nie dotrzymaniem poziomów wskaźników płynności w w/w prze-działach czasowych na poziomach min. 1,00.
SCENARIUSZ III – zwiększenie salda wypływów netto skutkujące osiągnięciem przez wskaźnik LCR obliczony wg sprawozdania „LCR DA EBA ITS PL” w dniu 31.12.2020 wartości 0,9999.
Przeprowadzone w dniu 31.12.2020 testy odwrócone wykazały, iż BS w Świdnicy w hipotetycznej sytuacji nagłego nieprzewidzianego wzrostu wolumenu wypływów netto posiada bufor zapewniający bezpieczeństwo płynnościowe Banku do 30 dni w postaci nadwyżki środków płynnych obliczonych na podstawie zapisów Rozporządzenia CRR, przy jednoczesnym utrzymaniu wkładów ogółem sektora
38 | S t r o n a niebankowego (pomimo pogorszenia ich stabilności) jako podstawowego źródła finansowania krótkoterminowych i długoterminowych aktywów.
Analizując wyniki Testów warunków skrajnych oraz Testów odwróconych należy mieć na uwadze, iż chwili obecnej Bank funkcjonuje w bezprecedensowej sytuacji kryzysowej i w najbliższej przyszłości mogą pojawić się zdarzenia wynikające z czynności podejmowanych przez podmioty gospodarcze lub organy państwowe i nadzorcze, które spowodują trwałe i istotne zmiany w sytuacji płynnościowej Banku.