dłużnika w trybie
przygotowanej
likwidacji
A
rtykuł opisuje hipotetyczną sprawę, w której na pewnym etapie na wniosek głównego wierzyciela docho-dzi do ogłoszenia upadłości dłużnika i sprzedaży jego przedsiębiorstwa, bez zgody dłużnika, w trybie przygo-towanej likwidacji.Kredyt inwestycyjny
Spółka z o.o., prowadząca działalność produkcyjną, finan-sowała z kredytu inwestycyjnego modernizację parku maszynowego. Dla uproszczenia przyjmijmy, że do spła-ty kredytu wraz z odsetkami miało dojść jednorazowo w styczniu 2017 r. Kredyt został zabezpieczony przez usta-nowienie na rzecz banku zastawów rejestrowych na zbio-rze zbio-rzeczy ruchomych i praw, stanowiącym całość gospo-darczą (w tym na maszynach i zapasach), oraz hipoteki na nieruchomości gruntowej zabudowanej halą produkcyjną. Przedmioty zabezpieczeń stanowiły własność spółki i były wolne od innych obciążeń.
Zagrożenie niewypłacalnością
W IV kwartale 2015 r. kluczowy klient spółki wpadł w poważne kłopoty finansowe, które doprowadziły do ogłoszenia jego upadłości. Syndyk upadłego rozwiązał umowę ramową ze spółką i zakończył współpracę, która zapewniała spółce 30% rocznych przychodów. Spółka w ocenie zarządu musiała do końca stycznia 2016 r. pozy-skać nowe zlecenia rekompensujące tę stratę, aby unik-nąć własnej niewypłacalności.
Na wypadek gdyby starania o pozyskanie nowych klien-tów się nie powiodły, spółka zwróciła się do licencjono-wanego doradcy restrukturyzacyjnego, legitymującego się doświadczeniem w restrukturyzacji przedsiębiorstw z tej samej branży, o przygotowanie spółki do złożenia do sądu wniosku restrukturyzacyjnego.
Postępowanie sanacyjne
Spółka nie pozyskała wystarczającej ilości nowych zle-ceń. Pojawiły się pierwsze niezaspokojone, wymagalne zobowiązania. W lutym 2016 r. zarząd spółki zdecydo-wał się złożyć do sądu restrukturyzacyjnego wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego oraz o udziele-nie zezwolenia na wykonywaudziele-nie zarządu własnego nad przedsiębiorstwem. Liczono, że w postępowaniu sanacyj-nym dojdzie do restrukturyzacji spółki i że uzyska ona w okresie przejściowym ochronę przed wierzycielami, w tym przed bankiem.
W terminie dwóch tygodni sąd otworzył postępowanie sanacyjne i ustanowił jako zarządcę spółki licencjonowa-nego doradcę restrukturyzacyjlicencjonowa-nego, który wspierał spół-kę w przygotowaniach do złożenia wniosku restruktu-ryzacyjnego. Sąd nie wyraził jednak zgody na wykony-wanie zarządu własnego nad przedsiębiorstwem przez dotychczasowy zarząd spółki. Zdaniem sądu skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego nie
wyma-gało osobistego udziału zarządu. Zarząd został w pełnym zakresie powierzony zarządcy powołanemu przez sąd.
Restrukturyzacja zadłużenia
Według wstępnego planu restrukturyzacyjnego, załączo-nego przez spółkę do wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego, zadłużenie wobec banku miało zostać czę-ściowo umorzone (25% należności głównej i 100% odse-tek), a następnie zaspokajane w ratach przez okres pięciu lat począwszy od stycznia 2017 r. Założenia te zostały podtrzymane przez zarządcę w planie restrukturyzacyj-nym. Zdaniem zarządcy i zarządu spółki jej kondycja nie pozwalała na przedstawienie korzystniejszych procji spłat. Plan restrukturyzacyjny został następnie pozy-tywnie zaopiniowany przez radę wierzycieli, przy głosie „przeciw” oddanym przez bank jako członka rady, oraz zatwierdzony przez sędziego-komisarza.
Bank nie był zainteresowany restrukturyzacją swej należ-ności na proponowanych warunkach. Przystąpił więc do sondowania rynku pod kątem ewentualnej sprzedaży przedsiębiorstwa spółki lub jego poszczególnych składni-ków w celu zaspokojenia swej należności z przedmiotów zabezpieczeń. Zarządca wykluczał jednak sprzedaż skład-ników majątkowych stanowiących znaczną część przedsię-biorstwa spółki w postępowaniu sanacyjnym w celu zaspo-kojenia części należności, gdyż uniemożliwiłoby to jego zdaniem wykonanie planu restrukturyzacyjnego i układu.
Inwestor branżowy
Bank nawiązał pomimo to kontakt z inwestorem branżo-wym, który był zainteresowany nabyciem przedsiębior-stwa spółki w całości. Był to podmiot niepowiązany z dłuż-nikiem. Kluczowa dla niego była możliwość nabycia przed-siębiorstwa „w ruchu” oraz ograniczenie ryzyka związa-nego z istniejącym zadłużeniem spółki. Inwestor chciał, aby do sprzedaży doszło najpóźniej w drugiej połowie 2017 r. Strony uzgodniły, że preferowanym trybem naby-cia będzie tzw. pre-pack, z uwagi na uwarunkowania praw-ne, szybkość procedury i skutek sprzedaży dokonanej w tym trybie. Jest to sprzedaż ze skutkiem sprzedaży egze-kucyjnej; dochodzi zasadniczo do nabycia „czystych” skład-ników majątkowych, bez obciążeń i zobowiązań spółki.
Opis i oszacowanie przedsiębiorstwa
Bank zlecił rzeczoznawcy majątkowemu, na swój koszt, sporządzenie opisu i oszacowania przedsiębiorstwa. Był to rzeczoznawca majątkowy wpisany na listę biegłych sądowych, posiadający wiadomości specjalne na temat wyceny przedsiębiorstw oraz mający doświadczenie w wycenie przedsiębiorstw z branży, w której działalność prowadziła spółka. Co ważne, w związku z postanowie-niami umowy kredytu inwestycyjnego i dokumentacji dotyczącej ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń, zarządca wyraził zgodę na dopuszczenie
rzeczoznaw-cy majątkowego do składników przedsiębiorstwa. Bez fizycznego dostępu do nich sporządzenie opisu i oszaco-wania byłoby niezwykle utrudnione, a w odniesieniu do wielu aktywów niemożliwe.
Opis i oszacowanie miał posłużyć bankowi na potrzeby sprzedaży w trybie tzw. pre-pack. Dokument zawierał m.in. informacje na temat:
• przedmiotu działalności przedsiębiorstwa, nierucho-mości wchodzących w jego skład (w tym ich obsza-ru i oznaczenia księgi wieczystej), innych środków trwałych oraz stwierdzonych praw i obciążeń; • hipoteki i zastawu rejestrowego obciążających
przedsiębiorstwo, ich wartości oraz wartości skład-ników nimi obciążonych, a także stosunku wartości poszczególnych składników obciążonych do warto-ści przedsiębiorstwa;
• szacunkowych kosztów postępowania upadłościo-wego tak przy likwidacji na zasadach ogólnych, jak i w trybie tzw. pre-packu, które należałoby ponieść przy sprzedaży przedsiębiorstwa w całości.
Oszacowanie uwzględniało warunki sprzedaży wymu-szonej przedsiębiorstwa analogicznie jak w postępowa-niu upadłościowym przy likwidacji na zasadach ogól-nych. Wartość oszacowania stanowiła punkt wyjścia dla banku w negocjacjach z inwestorem. Aby uzyskać sądowe zatwierdzenie warunków sprzedaży, cena nie mogła być bowiem niższa od tej wartości (ewentualnie pomniejszonej o koszty postępowania, które należałoby ponieść w związ-ku z likwidacją przedsiębiorstwa w postępowaniu upadło-ściowym na zasadach ogólnych, a których nie poniosłoby się przy sprzedaży w pre-packu).
Umorzenie postępowania sanacyjnego
Bank uzgodnił z inwestorem obopólnie korzystne warun-ki sprzedaży, w tym cenę, która była wyższa niż wartość przedsiębiorstwa przyjęta w oszacowaniu i pozwalała w całości zaspokoić należność banku; sporządzono także projekt umowy sprzedaży.
Nabycie ze skutkiem egzekucyjnym pozwalało inwesto-rowi na tyle ograniczyć ryzyko transakcji, że postano-wił nabyć przedsiębiorstwo bez badania due diligence, opierając się na informacjach z rynku oraz zawartych w planie restrukturyzacyjnym, opisie i oszacowaniu oraz w innych dokumentach zgromadzonych w aktach postę-powania sanacyjnego.
Aby starać się o sądowe zatwierdzenie uzgodnionych warunków sprzedaży i doprowadzić do transakcji, konieczne było wcześniejsze umorzenie postępowania sanacyjnego i ogłoszenie upadłości dłużnika. W grudniu 2016 r. doszło do zwołania przez sędziego-komisarza zgro-madzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem. Bank wyraził zgodę na objęcie układem swej
wierzytelno-ści, wziął udział w głosowaniu nad układem i oddał głos „przeciwko” propozycjom układowym. Z uwagi na siłę głosu banku układ nie został przyjęty, gdyż głos „przeciw-ko” oddali wierzyciele mający łącznie ponad jedną trzecią sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzy-cielom. Sąd został w ten sposób zobligowany do umorze-nia postępowaumorze-nia sanacyjnego. Spółka co prawda wniosła zażalenie na postanowienie o umorzeniu, ale zostało ono oddalone jako niezasadne.
Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości wraz z wnioskiem o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa
W terminie przewidzianym do złożenia zażalenia na posta-nowienie o umorzeniu postępowania sanacyjnego bank zło-żył do sądu upadłościowego uproszczony wniosek o ogło-szenie upadłości dłużnika. Do wniosku dołączony został wniosek o zatwierdzenie wynegocjowanych z inwestorem warunków sprzedaży przedsiębiorstwa wraz z jego opisem i oszacowaniem, pisemną zgodą banku jako zastawnika na transakcję oraz projektem umowy sprzedaży. Zwrócić należy w tym miejscu uwagę, że w trybie tzw. pre-packu można dokonać sprzedaży także zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub składników majątkowych stanowią-cych znaczną część przedsiębiorstwa. W żadnym wypadku nie jest przy tym wymagana zgoda dłużnika.
Rozpoznanie wniosku zostało wstrzymane do czasu roz-poznania zażalenia na postanowienie o umorzeniu postę-powania sanacyjnego. Sąd ustanowił jedynie tymczaso-wego nadzorcę sądotymczaso-wego, któremu zlecił sporządzenie sprawozdania odnoszącego się m.in. do proponowanych warunków sprzedaży przedsiębiorstwa. Tymczasowy nad-zorca sądowy nie zgłosił do nich zastrzeżeń.
Ogłoszenie upadłości i zatwierdzenie warunków sprzedaży
Po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania sanacyjnego sąd ogłosił upadłość dłużni-ka, ustanowił syndyka i zatwierdził warunki sprzedaży przedsiębiorstwa, odwołując się do warunków określo-nych w projekcie umowy sprzedaży. Na postanowienie uwzględniające wniosek o zatwierdzenie warunków sprze-daży zażalenie wniosło trzech wierzycieli, którzy kwestio-nowali wysokość ceny sprzedaży. Każde z tych zażaleń zostało jednak oddalone przez sąd jako niezasadne.
Zawarcie umowy sprzedaży i wydanie przedsiębiorstwa
W terminie 30 dni od uprawomocnienia się postanowie-nia o zatwierdzeniu warunków sprzedaży, po uzyska-niu wpłaty całej ceny do masy upadłości, syndyk zawarł z inwestorem umowę sprzedaży. Doszło następnie do wydania przez syndyka przedsiębiorstwa nabywcy.
Karol Czepukojć, licencjonowany doradca restrukturyzacyj-ny, praktyka restrukturyzacji i upadłości