Cele lekcji:
Uczeń:
• •
analizuje i zapisuje przyczyny i następstwa powstania listopadowego,• •
wymienia kierunki działań wojsk podczas powstania listopadowego i wojny polsko- -rosyjskiej (miejsca bitew, daty),• •
poprawnie odpowiada na pytania dotyczące tekstu źródłowego,• •
wymienia dowódców powstania listopadowego,• •
umie ocenić zasadność wybuchu powstania listopadowego.Cele sformułowane w języku ucznia:
Na dzisiejszej lekcji będziesz:
• •
zapisywał przyczyny wybuchu powstania listopadowego,• •
szukał w atlasie historycznym miejsc ważniejszych zwycięskich bitew sił polskich oraz rosyjskich,• •
zapisywał nazwiska dowódców powstania listopadowego,• •
zapisywał przyczyny klęski powstania,• •
opisywał sposoby walki w powstaniu,• •
omawiał program polityczny i społeczny władz powstańczych,• •
przedstawiał skutki i znaczenie powstania.Kryteria oceniania:
Uczeń oceniany jest za:
• •
wiedzę i jej wykorzystanie do rozwiązywania problemów,• •
aktywność i kreatywność,• •
wysiłek, zaangażowanie oraz sumienność podczas wykonywaniu ćwiczeń na lekcji,• •
przygotowanie na lekcji.Środki dydaktyczne:
• •
atlas historyczny,• •
tekst źródłowy,• •
podręcznik.Metody pracy:
• •
wykład,• •
praca z mapą,• •
praca z tekstem źródłowym,• •
praca z podręcznikiem.Pytania kluczowe:
• •
Jakie znaczenie dla Polaków miał wybuch powstania?Przebieg lekcji
FAZA WPROWADZAJĄCA:
• •
czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu, podanie celów lekcji, rozdanie uczniom materiałów i zadań,• •
nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z przyczynami powstania listopadowego i przebiegiem nocy listopadowej 29/30 listopada 1830 roku (materiał pomocniczy nr 1), następnie uczniowie odpowiadają na pytania 1–3 w karcie pracy.FAZA REALIZACYJNA:
• •
uczniowie otrzymują ksero mapy (materiał pomocniczy nr 2). Po jej analizie odpowiadają na pytania 4 i 5 w karcie pracy,• •
prowadzący zajęcia poleca uczniom zapoznanie się z tabelą (materiał pomocniczy nr 3)dotyczącą władz powstańczych i naczelnych wodzów powstania listopadowego,
• •
następnie prowadzący prosi uczniów, aby zapoznali się ze skutkami powstania listopadowego (materiał pomocniczy nr 4) i odpowiedzieli na pytania 8–10 w karcie pracy.FAZA PODSUMOWUJĄCA
W ramach podsumowania zajęć uczniowie zastana-wiają się:
• •
Czy wybuch powstania listopadowego miał sens dla Polaków pod zaborami?• •
Jakie znaczenie dla Polaków miał wybuch powstania?MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1 (materiał do kopio-wania)
Najważniejsze przyczyny wybuchu powstania listopadowego: pogorszenie sytuacji gospodarczej Królestwa, wzrost nadziei Polaków na to, że będzie można zająć się sprawą polską po wybuchu rewolucji lipcowej w 1830 roku w Paryżu i po wywalczeniu nie-podległości przez Belgów.
Z TEKI „ASYSTENTA”
źródło: www.wikipedia.org
52
W tych okolicznościach został zorganizowany spisek podchorążych w Szkole Piechoty, którym kie-rował podporucznik Piotr Wysocki. Spiskowcy dzia-łali bez wyraźnego programu politycznego. Policja wpadła na trop tajnej organizacji, w prasie pojawiły się informacje o mobilizacji – w tej sytuacji spiskowcy opowiedzieli się za szybkim wybuchem powstania.
W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku wy-buchło powstanie. Niestety nie zapalił się browar na Solcu, nie udało się aresztować wielkiego księ-cia Konstantego. Jedynie dzięki pomocy mieszkań-ców Warszawy opanowane zostały Belweder i Arse-nał (skład broni). Część generalicji wojska polskiego opowiedziała się przeciwko powstaniu – padli zabici, część wojska polskiego wycofała się z miasta, rezyg-nując z walki przeciw Rosjanom.
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2 (materiał do kopio-wania)
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3 (materiał do kopio-wania)
Władze powstańcze
XII 1830 r. Rząd Tymczasowy (3 dni)
XII 1830 – I 1831 r. Dyktatura gen. Józefa Chłopickiego (6 tygodni)
I – VIII 1831 r.
Najwyższą władzą był sejm, ciałem wykonawczym Rząd Narodowy (z ks. Adamem Czartoryskim na czele)
VIII – IX 1831 r. Faktyczna dyktatura gen. Jana Krukowieckiego
Naczelni wodzowie
II – VIII 1831 r. Jan Skrzynecki
VIII 1831 r. Henryk Dembiński
VIII – IX 1831 r. Jan Krukowiecki
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4 (materiał do kopio-wania)
Sytuacja Królestwa Polskiego i ziem zaboru ro-syjskiego po powstaniu listopadowym.
W wyniku porażki militarnej Królestwo straciło odrębność państwową, stając się prowincją rosyjską (funkcję namiestnika objął dowódca zwycięskiej armii feldmarszałek Iwan F. Paskiewicz).
Rosyjska polityka wobec Królestwa Polskiego po 1831 r.
Zniesienie konstytucji (w jej miejsce wprowadzono Statut organiczny), likwidacja sejmu i wojska polskiego, podporządkowanie administracji centrali w Petersburgu.
Wprowadzenie rosyjskiego podziału administracyjnego na gubernie.
Stopniowe wprowadzanie języka rosyjskiego w urzędach.
Wprowadzenie rosyjskiego kodeksu karnego.
Wprowadzenie rosyjskiego systemu monetarnego.
Ostre represje wobec uczestników powstania: wysokie wyroki więzienia, zsyłki i przesiedlenia w głąb Rosji, konfiskaty majątków, wybudowanie w Warszawie Cytadeli – rosyjskiej twierdzy wojskowej, zarazem ciężkiego więzienia śledczego (X Pawilon).
Prześladowania polskiej kultury i oświaty, dążenie do rusyfikacji: m.in. zamknięcie Uniwersytetu Warszawskiego oraz części szkół średnich, rozwiązanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk, zmniejszenie nakładów
prasy i książek.
Kasacje zakonów, represje wobec kleru katolickiego, wcielenie Kościoła greko-katolickiego do Cerkwi prawosławnej.
Bitwa pod Grochowem (25 II 1831 r.)
Wojciech Kossak, Olszynka Grochowska, 1928, domena publiczna
Źródło: epodreczniki.pl; Krystian Chariza i zespół, Powstanie listopadowe i początek wojny z Rosją,
53
PISMO NAUCZYCIELA POLONIJNEGO 2020
Bibliografia:
P. Czerwiński, Vademecum. Historia Liceum, Technikum, cz. 1, Kraków 2003.
Vademecum maturzysty. Historia. Praca zbiorowa pod red. A. Chojnowskiego i H. Manikowskiej, Warszawa 2000.
M. Ciejka, Tematy i zagadnienia maturalne z historii, Kraków 1998.
Atlas historyczny. Od starożytności do współczesności, Warszawa 2019.
KARTA PRACY (materiał do kopiowania) 1. Podaj datę nocy listopadowej, która była
jedno-cześnie początkiem powstania w Królestwie Pol-skim (zabór rosyjski).
__________________________________________
2. Napisz, kim był Piotr Wysocki?
__________________________________________
3. Wymień dwa miejsca w Warszawie, które opano-wali powstańcy w pierwszej kolejności:
__________________________________________
__________________________________________
4. Na podstawie mapy wymień ważniejsze zwycię-skie bitwy sił polskich (data i miejsce).
__________________________________________
5. Na podstawie mapy wymień obszary objęte walką partyzancką.
__________________________________________
Bitwa pod Grochowem (25 II 1831 r.)
Wojciech Kossak, Olszynka Grochowska, 1928, domena publiczna
Dukat powstańczy 1831
Mzopw, Dukat powstańczy 1831, 2004, licencja: CC BY-SA 3.0
6. Kto był pierwszym dyktatorem powstania __________________________________________, a kto ostatnim
__________________________________________.
7. Jaki organ był ciałem wykonawczym powstania?
__________________________________________
8. Czym była Cytadela?
__________________________________________
9. Jakie były przejawy rusyfikacji w Królestwie Pol-skim po powstaniu?
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
10. Jakie represje dotknęły Kościół katolicki?
__________________________________________
__________________________________________
Z TEKI „ASYSTENTA”
54
IWONA KORGA