(COTURNIX JAPONICA)
Instytut Hodowli Zwierz!t, Zak"ad Hodowli Drobiu
Institute of Animal Breeding, Department of Poultry Breeding
Badano przyrosty masy cia a, tempo wzrostu i szybko"& dojrzewania przepiórek japo)skich #ywionych pasz$ podstawow$ (grupa – kontrolna) oraz pasz$ wzbogacon$ selenem i witamin$ E (grupa – do"wiadczalna). W okresie od wyl!gu do uzyskania dojrza o"ci p ciowej ptaki z grupy kontrolnej #ywiono mieszank$ podstawow$ przeznaczon$ dla przepiórek rosn$cych, a z grupy do"wiadczalnej pasz$ z dodatkiem selenu (0,3 mg/kg paszy) w postaci dro#d#y selenowych (Sel-PlexTM, Alltech LTD, USA) i witaminy E (100 mg/kg paszy) w formie E-50 Adsorbate (Rolim-pex S.A.). W obu grupach masa cia a, tempo wzrostu oraz szybko"& dojrzewania samic by y na podobnym poziomie. Zaobserwowano natomiast nieco wcze"niejsze dojrzewanie samców z grupy do"wiadczalnej, jednak#e istniej$ce ró#nice nie by y statystycznie istotne. Nie stwierdzono wy-ra(nego wp ywu zwi!kszonego poziomu selenu i witaminy E na analizowane wska(niki przepió-rek japo)skich.
S%OWA KLUCZOWE: przepiórka japo)ska, selen, witamina E, tempo wzrostu, dojrza o"& p ciowa
WST%P
W praktyce drobiarskiej od wielu lat prowadzone s$ badania nad wp ywem selenu pochodzenia nieorganicznego (selenian sodu, selenin sodu) lub organicznego (dro#d#e selenowe, selen s odowy) oraz witaminy E na metabolizm i fizjologi! zwierz$t u#ytko-wych. Spo"ród drobiu najliczniej prowadzone s$ badania nad wykorzystaniem tych
dodatków w hodowli i chowie kur oraz indyków, a w dalszej kolejno"ci kaczek i g!si. Zakres bada) obejmuje mi!dzy innymi wp yw selenu i witaminy E na poziom produkcji nie"nej (Payne i wsp. 2005a), jako"& jaj (Utterback i wsp. 2005; Papas wsp. 2005), jako"& mi!sa (Choct i wsp. 2004) oraz ich koncentracj! we krwi, w$trobie i nerkach (Jiakui Li, Xiaolong Wang 2004). Prowadzone s$ tak#e badania nad wp ywem tych sk adników na wska(niki reprodukcyjne samców i samic (Barber i wsp. 2005; Bieli)ska i wsp. 2000, Heinz i David 1996) oraz wzrost i rozwój zarodków ptaków (Surai 2000).
Selen, "ladowy pierwiastek, musi by& dostarczany do paszy w #ywieniu zwierz$t. Jego przyswajalno"& zale#y od pochodzenia i zwi$zku chemicznego, w jakim wyst!pu-je, a tak#e od indywidualnych w a"ciwo"ci organizmu zwierz!cego (Dobrza)ski i wsp. 2003). Mikroelement ten aktywuje peroksydaz! glutationow$ (GSH-Px), której g ówn$ rol$ jest zapobieganie utlenianiu lipidów wchodz$cych w sk ad b on komórkowych. Selen wp ywa równie# na aktywno"& hormonów tyroidowych oraz prostaglandyny, poprawia funkcje immunologiczne i reprodukcyjne zwierz$t, jest antagonist$ dla metali ci!#kich – takich jak o ów, rt!& i kadm, ponadto wzmaga rol! witaminy E (Choct i wsp. 2004, Surai 2002). Ponadto, obok witamin E i C, redukuje negatywny wp yw stresu przepiórek spowodowany wysok$ temperatur$ otoczenia, zapobiegaj$c obni#eniu pro-dukcji nie"nej, jako"ci jaj i strawno"ci sk adników pokarmowych (Sahin i wsp. 2002a).
Witamina E bierze udzia w przemianie materii, zapobiega utlenianiu witaminy A, nienasyconych kwasów t uszczowych i innych lipidów, a tym samym tworzeniu si! toksycznych produktów, aktywuje tak#e enzymatyczne uk ady oddychania tkankowego. Wp ywa korzystnie na zachowanie zdolno"ci rozrodczych samców i samic. Poniewa# ptaki nie mog$ same syntetyzowa& witaminy E (Sahin i Kucuk 2001) lub maj$ ograni-czon$ zdolno"& syntezy poprzez mikroflor! jelitow$ (Wertelecki i Jamroz 2001b), wi-tamina E musi by& im dostarczana w paszy.
Badania prowadzone na przepiórkach dotycz$ g ównie wp ywu selenu i witaminy E na produkcj! nie"n$ i jako"& jaj konsumpcyjnych oraz na wydajno"& i jako"& mi!sa przepiórek utrzymywanych w typowych warunkach "rodowiskowych lub stresogen-nych, np. w podwy#szonej temperaturze (Sahin i Kucuk 2001a,b, Sahin i wsp. 2002). Autorzy nie natrafili na informacje o wp ywie selenu i witaminy E na wzrost i rozwój oraz szybko"& dojrzewania przepiórek.
W badaniach porównuj$cych oddzia ywanie selenu organicznego z selenem pocho-dzenia nieorganicznego stwierdzono, #e selen organiczny w postaci dro#d#y seleno-wych korzystniej wp ywa na tempo wzrostu, wydajno"& mi!sn$ czy opierzanie kurcz$t brojlerów (Choct i wsp. 2004, Payne i Southern 2005b), natomiast Dobrza)ski i wsp. (2003) oraz Payne i wsp. (2005a) dowiedli lepsz$ bioprzyswajalno"& selenu zawartego w dro#d#ach selenowych przez kury nie"ne.
Jak wiadomo, niedobór zarówno selenu, jak i witaminy E w diecie zwierz$t dzia a szkodliwie na ich organizm. Niedobór selenu powoduje degeneracj! mi!"ni, uszkodze-nie w$troby i mi!"nia sercowego, os abieuszkodze-nie uk adu immunologicznego i hormonalnego (Arthur, 1997). Niedobór selenu wp ywa równie# na zmniejszenie wielko"ci j$der i redukcj! ruchliwo"ci plemników (Wu i wsp. 1973), natomiast d ugotrwa y deficyt tego pierwiastka prowadzi do atrofii j$der (Behne 1966). Niedobór witaminy E, aczkolwiek rzadko spotykany, mo#e powodowa& dystrofi! mi!"ni, rozmi!kczenie mózgu czy skaz!
Wp yw dodatku selenu organicznego ... 89 wysi!kow$. Deficyt witaminy E, podobnie jak selenu, przyczynia si! do utraty zdolno-"ci reprodukcyjnych samców i samic. Konsekwencj$ braku selenu i witaminy E w die-cie ptaków reprodukcyjnych mo#e by& "miertelno"& zarodków lub miopatia piskl$t (Price 1968, VanVleet 1982).
Powy#sze przes anki sk oni y autorów do podj!cia cyklu bada) dotycz$cych wp y-wu selenu pochodzenia organicznego, dodawanego do paszy podstawowej w postaci dro#d#y selenowych oraz witaminy E, na wzrost ptaków, zdolno"& reprodukcyjn$ sam-ców i samic, wska(niki wyl!gu piskl$t oraz sk ad chemiczny jaj przepiórek japo)skich. Praca niniejsza dotyczy wp ywu selenu i witaminy E na tempo wzrostu i szybko"& doj-rzewania samców i samic.
MATERIA! I METODY
Badania prowadzono na przepiórkach japo)skich (Coturnix japonica), w okresie od wyklucia do uzyskania dojrza o"ci p ciowej, tj. do zniesienia pierwszego jaja. U sam-ców brano pod uwag! pojawienie si! piany w gruczole nadkuprowym. Piskl!ta pocho-dzi y z w asnego l!gu. Wyt!#one, nieseksowane piskl!ta popocho-dzielono losowo na dwie grupy: kontroln$ (I grupa) i do"wiadczaln$ (II grupa), po 100 sztuk w ka#dej i umiesz-czono w boksach o wymiarach 150 x 100 cm. Przez ca y okres do"wiadcze) obie grupy utrzymywano w jednakowych warunkach "rodowiskowych zgodnie z zaleceniami dla tego gatunku ptaków (Doma)ska 1973).
Przepiórki #ywiono mieszank$ pe noporcjow$ dla ptaków rosn$cych, o zawarto"ci sk adników pokarmowych w 1 kg paszy, zgodnej z Normami *ywienia Drobiu (2005). W tabeli 1 podano sk ad stosowanych mieszanek. W grupie kontrolnej ptakom podawa-no pasz! podstawow$, a w grupie do"wiadczalnej do paszy dodawapodawa-no selen organiczny (w ilo"ci 0,3 mg na 1 kg paszy) w postaci dro#d#y selenowych (Sel-PlexTM, Alltech LTD, USA) i witamin! E (E-50 Adsorbate, Rolimpex S.A.) w ilo"ci 100 mg na 1 kg paszy. Pasz! i wod! podawano ad libitum.
Pocz$wszy od dnia wyklucia ptaki w obr!bie grupy wa#ono po 10 sztuk, w odst!-pach tygodniowych, na elektronicznej wadze (AD10, Axis), zawsze w godzinach po-rannych. Tempo wzrostu obliczano wed ug wzoru (Potemkowska 1983):
% 100 x ) m m ( m m t k p 2 1 p k w $ % &
tw – tempo wzrostu; mp – pocz$tkowa masa cia a w danym okresie; mk – ko)cowa masa cia a w danym okresie
Obliczenia statystyczne wykonano przy u#yciu pakietu Statistica 6.0. Wyniki pod-dano jednoczynnikowej analizie wariancji.
Tabela 1 Table 1 Sk ad stosowanych mieszanek*
Composition of the control and experimental diet Sk adniki Ingredients Grupa I (kontrolna) Group I (control) Grupa II (do"wiadczalna) Group II (experimental) Sucha masa [%] Dry matters [%] Bia ko ogólne [%] Proteins [%] W ókno surowe [%] Crude fiber [%] T uszcz surowy [%] Raw fat [%] Wap) [g/kg] Calcium [g/kg] Fosfor [g/kg] Phosphorus [g/kg] Selen [mg/kg] Selenium [mg/kg] Witamina E [mg/kg] Vitamin E [mg/kg] 88,9 27,3 2,8 3,72 12,9 7,31 0,102 51,7 88,8 27,6 2,7 3,72 11,8 7,21 0,163 150,7
*Analiz! pasz wykonano w Krajowym Laboratorium Pasz w Lublinie Feed analysis was made in Local Feed Laboratory in Lublin