0 10 20 30 40 50 60 Dolnośląsk ie Kuja wsk o-pomorsk ie Lubelsk ie Lubusk ie Łódzk ie Małopolsk ie Maz owieck ie Opolsk ie Podk arpack ie Podlask ie Pomorsk ie Śląsk ie Święt ok rzysk ie W armińsk o-mazursk ie W ielk opolsk ie Zachodniopomorsk ie WiekAge 0-14 15-64 65+ %
W 2050 r. udział dzieci w ogólnej liczbie ludności w miastach będzie zmieniał się w przedziale od 9,6%
(woje-wództwo świętokrzyskie) do 13,2% (woje(woje-wództwo mazowieckie). W odniesieniu do roku bazowego
Progno-zy odsetek dzieci zmniejszy się najbardziej w miastach w województwa lubelskiego i podkarpackiego (o 3,5
p.proc.) a najmniej w miastach województwa mazowieckiego (o 1,5 p.proc.). W 2050 r. dorośli czyli osoby w wieku 15-64 lat będą stanowili od 49,9% (województwo świętokrzyskie) do 54,7% (województwo mazo-wieckie) w populacji ogółem. W województwach, które wyznaczają granice obszaru zmienności wskaźnika w porównaniu do 2013 r., udział osób w tej grupie wieku spadnie odpowiednio: o 20,6 i 14,3. Odsetek osób starszych (65+) w 2050 r. w miastach poszczególnych województw będzie wahał się w granicach od 32,1 (województwo mazowieckie) do 40,4% (województwo świętokrzyskie). W porównaniu do roku bazowego przyrost udziału tej subpopulacji w liczbie ludności miast w województwach będzie oscylował w przedziale od 15,8 do 23,7 p.proc. Najmniejszy wzrost tego wskaźnika przewiduje się w województwie mazowieckim, a największy wzrost dotyczyć będzie województwa świętokrzyskiego. Wysoki wzrost udziału osób starszych w populacji miast prognozuje się również w województwie lubelskim (o 22,7 p.proc.) i podkarpackim (o 22,6 p.proc.). Tylko nieznacznie mniej wzrośnie ( w odniesieniu do 2013 r.) udział tej zbiorowości osób w pozosta-łych województwach ściany wschodniej oraz miastach województwa opolskiego.
Mapa 22. Zmiany udziału ludności w wieku 65 lat i więcej w 2050 r. (2013=100)
Map 22 . Changes in the share of people aged 65 or older in 2050 (2013=100)
W 2013 roku mediana wieku dla miast ogółem w kraju wynosiła nieco ponad 40 lat, a według szacunków
Prognozy w 2050 r. wyniesie 54 lata. Znaczne zróżnicowanie mediany wieku obserwuje się w przekroju wo-jewództw. W 2013 r. granice obszaru zmienności mediany wieku w miastach wyznaczały województwa: pod-karpackie i podlaskie (po 39,0 lat) oraz województwo łódzkie (42,2 lata). Wysoka wartość mediany wieku charakteryzowała także mieszkańców miast województwa świętokrzyskiego (42,0 lata). W okresie objętym
Prognozą (2014-2050) wiek środkowy będzie wzrastał z różną dynamiką w populacji miast poszczególnych województw i w końcowym okresie prognozy jego skrajne wartości będą zawierały się w przedziale od 50,6 lat (województwo mazowieckie) do 58,9 lat (województwo świętokrzyskie). Najstarszymi demograficznie re-gionami staną się oprócz województwa świętokrzyskiego także województwo opolskie (57,3) i lubelskie (56,7 lat). Uwagę zwraca relatywnie wolniejszy - niż w innych województwach – proces starzenia się populacji województwa mazowieckiego.
Mapa 23. Mediana wieku ludności w miastach według województw w latach 2013 i 2050
Map 23 . Median age of the urban population by province in 2013 and 2050
Przewidywane zmiany w ruchu naturalnym ludności (głównie w zakresie urodzeń) spowodują znaczne po-gorszenie proporcji między najmłodszymi a najstarszymi grupami wieku ludności. Będzie to miało odzwier-ciedlenie w wartościach przyjmowanych przez indeks starości. W 2013 r. w miastach poszczególnych woje-wództw na 100 wnuków przypadało od 96,6 (wojewoje-wództwo warmińsko-mazurskie) do 131,7 (wojewoje-wództwo łódzkie) dziadków. Prognozowane zmiany struktury ludności w podziale na biologiczne grupy wieku
spowo-zaawansowania procesu starzenia przekłada się na zróżnicowane wartości tego indeksu między wojewódz-twami. W większości województw w 2050 r. nastąpi niemal potrojenie wartości wskaźnika w porównaniu z 2013 r.
W 2050 r. skrajne wartości indeksu starości będą wyznaczały województwa: mazowieckie (243,5) i święto-krzyskie (420,0). Wysokie wartości omawianego wskaźnika prognozowane są także dla miast województwa opolskiego (383,2) i województwa lubelskiego (360,0).
Mapa 24. Indeks starości w miastach w latach 2013 i 2050
Map 24 . Aging index for towns in 2013 and 2050
Prognoza zmian struktury ludności według wieku do roku 2050 r. pozwala również na zwrócenie uwagi na drastyczny wzrost wartości wskaźnika wsparcia najstarszych (zwanego często współczynnikiem opieki nad rodzicami). W województwach, w których wystąpiły najbardziej dynamiczne zmiany struktury wieku lud-ności (głównie w zbiorowości osób starszych) współczynnik ten będzie uzyskiwał wartości najwyższe.
Mapa 25. Wskaźnik wsparcia najstarszych w miastach w 2013 i 2050 r. według województw
Map 25 . Parent support ratio for towns in 2013 and 2050 by province
W 2013 r. wskaźnik ten zamykał się w przedziale od 6,2 (województwo lubelskie i śląskie) do 8,9 (wojewódz-two mazowieckie). W 2050 r. w części miejskiej województw skrajne wartości tego wskaźnika będą wyzna-czały województwa: mazowieckie (32,5), świętokrzyskie (44,6). Ponad 40 osób w wieku 85 lat i więcej na 100 osób w wieku 15-64 lat będzie przypadało jeszcze w województwo lubelskim. Najniższe wartości tego wskaź-nika prognozuje się w województwie mazowieckim (32,5).
Mapa 26. Dominująca grupa wieku w 2050 r. według województw
Map 26 . Dominant age group in 2050 by province
Podobnie jak w rozdziale 3 do przedstawienia dominującej grupy wieku mieszkańców miast zastosowano współczynnik lokalizacji. Na podstawie mapy 26 można zaobserwować, że dla 11 województw w 2015 r. bę-dzie dominowała w miastach populacja osób w wieku 65 lat i więcej.
Na podstawie Prognozy GUS na lata 2014-2050 można stwierdzić stały systematyczny wzrost liczby ludności w wieku 65 lat i więcej. Tempo przyrostu ludności tej grupy wiekowej będzie największe w miastach. Stąd proces starzenia się ludności musi mieć swoje odzwierciedlenie w planowaniu działań w zakresie polityki społecznej. Miasta będą musiały przystosować się do tych procesów, przede wszystkim w zakresie rozbudo-wy infrastruktury społecznej dostosowanej dla osób starszych.
Chapter 5
Proces starzenia się ludności polskich miast na tle wybranych
miast europejskich
The aging process of the population of Polish cities as compared
to selected European cities
Analizą objęto jednostki zdefiniowane jako miasta na podstawie klasyfikacji DEGURBA, opracowaną przez DG Regio we współpracy z Eurostatem. Zgodnie z ww. klasyfikacją za miasto uznaje się klaster kwadratów o gę-stości zaludnienia 1,5 tys. mieszkańców i łącznej liczbie ludności w klastrze nie mniejszej niż 50 tys. osób. Po-wyższe kryteria w Polsce spełniło 68 miast, które uwzględniono w niniejszej analizie. Z uwagi na ograniczoną dostępność porównywalnych danych, analizą objęto miasta w następujących krajach: Wielka Brytania (137), Hiszpania (132), Niemcy (125), Francja (115), Włochy (94), Holandia (41), Rumunia (35), Portugalia (25), Węgry (19), Bułgaria (18), Czechy (18), Szwajcaria (17), Belgia (11), Finlandia (9), Słowacja (8), Austria (6), Chorwacja (6), Litwa (6), Łotwa (4), Estonia (3), Słowenia (2), Malta (1).
Porównując sytuację demograficzną pomiędzy 2010 r., a 2015 r. w większości polskich miast, podobnie jak
miast krajów Europy Środkowo-Wschodniej4 (Bułgarii, Czech, Rumunii, Słowacji, Węgier), wystąpił spadek
ogólnej liczby ludności. Miało to związek m.in. ze spadkiem poziomu urodzeń i przyrostu naturalnego, wzro-stem migracji, zarobkowej lub motywowanej czynnikami pozaekonomicznymi. Depopulacja miast spowo-dowana była również zjawiskiem suburbanizacji tj. wyludnianiu się centrów z jednoczesnym rozwojem strefy
podmiejskiej. W miastach wybranych krajów Europy Zachodniej5 (Belgia, Holandia i Szwajcaria) oraz
Północ-nej6 (Finlandia, Wielka Brytania) odnotowano w tym czasie wzrost liczby mieszkańców, co było efektem m.in.
napływu ludności z krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz z państw spoza Unii Europejskiej.
Pomiędzy 2010 r., a 2015 r. w około połowie polskich miast, podobnie jak w miastach Włoch, Niemiec, Łotwy, Holandii, odnotowano spadek liczby mieszkańców w wieku 0-14 lat. Natomiast we wszystkich miastach Fin-landii, Szwajcarii i Słowenii wystąpił wzrost liczby dzieci i młodzieży do 14 lat. Wzrost liczby ludności w gru-pie powyżej 65 lat zachodził we wszystkich miastach europejskich z wyjątkiem miast w Niemczech (m.in. Hamburg, Frankfurt am Main, Essen, Stuttgart, Leipzig, Dortmund, Hannover), Estonii (Tartu), Hiszpanii (Tor-revieja), Szwajcarii (Lausanne, Basel) oraz we Włoszech (Cosenza). Zjawisko starzejącego się społeczeństwa zaznaczyło się we wszystkich krajach Europy. Niemniej w krajach Europy Zachodniej i Północnej zachodziło z mniejszą intensywnością niż w miastach krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski.
Wykres 6. Udział ludności w grupach wiekowych w polskich i europejskich miastach w 2015 r.