PRZYJĘCIE I ODRZUCENIE SPADKU
SKOROWIDZ RZECZOWY TEORETYCZNO-NORMATYWNY DO KODEKSU CYWILNEGO
(Liczby bez określenia oznaczają numery artykułów kodeksu cywilnego)
A
Administracja 179, 232, 417-421, 782; zob.
też Decyzja (administracyjna)
Agencyjna umowa zob. Umowa agencyjna Akt administracyjny jako zdarzenie cywil
noprawne wywołuje tu bezpośrednio, wprost skutki cywilnoprawne: powstanie, zmianę lub ustanie stosunku cywilno
prawnego)
— możliwość taką przewiduje ustawa (szczególna)
— uchylono art. 397-404 k.c.
— zob. też Zdarzenia cywilnoprawne Akt notarialny (forma czynności prawnej) 80; 99, 158; 158, 159; 210-218, 158; 179, 234, 236, 237, 245, 277, 390; 593, 598, 158; 890;
908, 158; 950, 1037, 1048, 1050, 1052
— oświadczenie woli darczyńcy 890; zob.
— oświadczenie woli właściciela nieru
chomości, ustanawiającego prawo rze
czowe ograniczone na niej 245
— pełnomocnictwo, jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest for
ma aktu notarialnego 99, 158
— umowa o zrzeczenie się dziedziczenia 1048
— umowa przedwstępna, o skutku silniej
szym, jeżeli umowa przyrzeczona (sta
nowcza) ma być zawarta w formie aktu notarialnego 390
— umowa przenosząca spadek 1052
— umowa przenosząca własność nieru
chomości 158
— umowa zobowiązująca do przeniesie
nia własności nieruchomości 158 Alimentacja 446, 505, 896, 897, 916, 938, 966 Analogia Osoba prawna, Rachunek bankowy, Umo
wa rachunku bankowego
Bezpodstawne wzbogacenie 405-414 156, 182,194, 226, 495, 510, 898
— bezpłatne rozporządzenie korzyścią na rzecz osoby trzeciej 407
Bezprawie 24, 58, 73, 74, 87, 415-449, 423, 471; zob. też Czynność prawna (nieważność), Czyny niedozwolone, Dobra osobiste, Forma czynności prawnej, Groźba, Niewykonanie zobowiązań (skutki), Zamach bezpośredni, bezprawny na dobro osoby
Bezskuteczność względna (czynności praw
nej) 59, 527-534, 916, 1024, 1036
— z mocy orzeczenia sądowego (ex actu) 59, 527-534, 916, 1024
— z mocy prawa (ex lege) 1036
— zob. też Konwalidacja (czynności prawnej) Bezskuteczność zawieszona (czynności prawnej) (czynność prawna „niezupełna",
„kulejąca", negotium claudicans) 18, 63,103, 248, 519, 520, 521
— zob. też Konwalidacja (czynności prawnej) Błąd 84-86, 88, 918, 928, 972, 945,1019,1045
— przesłanki 84
Budowa 151, 239, 347, 434, 647, 651, 652 Budowla 434, 658; zob. też Budynek, Urzą
dzenie
Budynek 46,48, 49,553,145,151,188, 231, 235, 239, 240, 243, 272-274, 279, 302, 439, 568, 658, 685; zob. też Budowla, Urządzenie
— maksymalna 538, 540, 541, 613, 628, 659
— minimalna 539, 541, 613, 628, 659
— określenie 536
— sztywna 313, 537, 613, 628, 659
— wynikowa 540, 541, 613, 628, 659
— zwrot różnicy 537, 538, 541
— zob. też Sprzedaż
Choroba 13, 16, 82, 425, 572, 834, 908, 945
— osoby ubezpieczonej 834
— pomoc i pielęgnowanie dożywotnika 908
— psychiczna 13, 16, 82, 425, 945
— zwierzęcia 572
Choroba psychiczna 13, 16, 82, 425, 945
— brak świadomości albo swobody (wada
Ciężary 207, 258, 548, 702, 708, 1057 Culpa in contrahendo („wina w kontrakto Przedawnienie roszczeń, Przepisy wstępne k.c., Termin
Część składowa 47-50 53, 191, 193, 227, 231, 272, 273
— budynek i inne części składowe gruntu 47, 48, 231, 272, 273
Członek 277, 446, 686, 931-940, 1087
— rodziny 446, 686, 931-940
— rolniczej spółdzielni produkcyjnej 277,1087
— zob. też Czyny niedozwolone (uszko
dzenie ciała lub wywołanie rozstroju
Bezprawie — Czynność prawna 191 zdrowia), Dziedziczenie ustawowe, Na
jem, Rolnicza spółdzielnia produkcyjna, Spłaty, Testament 412; zob. też Bezpodstawne wzbogacenie, Świadczenie
— bezskuteczność względna zob. Bezsku
teczność względna
— bezskuteczność zawieszona zob. Bez
skuteczność zawieszona
— — — ad solemnitatem (pod rygorem nie
ważności)
— jednostronna zob. Czynność prawna jed
nostronna
— kauzalna (causa) (przyczynowa) zob.
Czynność prawna kauzalna (causa) (przyczynowa)
Czynność prawna nazwana, nienazwa
na, mieszana
— — elementy przedmiotowo istotne (es-sentialia negotii)
— — elementy nieistotne (naturalia negotii)
— — elementy podmiotowo istotne (acci-dentalia negotii)
— termin zob. Termin
— wady oświadczenia woli zob. Wady oświadczenia woli
— — brak świadomości lub swobody zob.
Brak świadomości lub swobody
— w celu obejścia ustawy (in fraudem legis) 58
— zawarcie umowy zob. Zawarcie umowy
bowiązująca do rozporządzenia o podwójnym skutku: zobowiązująco-roz-
Czynność prawna abstrakcyjna (oderwana) 524 § 2, 9212, 921” k.c., art. 1 prawa czeko
wego, art. 1 i 101 prawa wekslowego
— abstrakcyjny charakter zobowiązań z papierów wartościowych 921”
— weksel (art. 1 i 101 prawa wekslowego)
— por. Czynność prawna kauzalna (causa) (przyczynowa)
Czynność prawna dwustronna — umowa 155-158, 234, 237, 245, 2451, 248, 250, 391, 392, 393, 389, 390, 508, 509, 510, 519-526, 535, 603, 605, 613, 627, 647, 659, 693, 710, 720, 725, 734,
— papiery wartościowe (teoria umowna) 9216
— poręczenie 876 znana np. kodeksowi cywilnemu au
striackiemu, k.c. niemieckiemu, k.c.
szwajcarskiemu) 1047, 941
— umowa o dział spadku 1037,1038
— umowa o dzieło 627
— umowa o przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowego 245’
— umowa o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego 245
Czynność prawna 193
— umowa o zrzeczenie się dziedziczenia 1048-1050
— umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią od obowiązku świadcze
nia 392 96,166,179,180,181, 246, 394-396, 491-496, 498,499,537,552,560,560-562,565-567,574, 586, 596, 596-602,610, 611, 621,631,635-637, 640, 644,656,657,664, 667, 672, 673, 674, 678, 679,682,685,687,688,692,694, 695, 698,703, 704, 721, 783, 814, 816, 918, 919-921, 921’, 9212, 9216, 941-990, 1012-1024, 1019, 1045
— odstąpienie od umowy 77,394-396,491- -496, 537, 552, 560-562, 565-567, 574, 586, 610, 611, 621, 631, 635-637, 640, 644, 656, 657, 721, 783, 814, 816
— oświadczenie o dokonaniu potrącenia 498, 499
— papiery wartościowe (teoria jednostron
nej czynności prawnej) 921'’
— pełnomocnictwo 95, 96
— porzucenie rzeczy ruchomej 180
— przekaz 921’
— przyjęcie przekazu (teoria kreacyjna, we
dług niektórych umowa — teoria umow
na) 9212
— przyjęcie lub odrzucenie spadku 1012-1024
— przyrzeczenie publiczne (teoria policy- tacyjna) 919-921
— testament 941-990
— uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpły
wem błędu lub groźby 88, 918,1019,1045
— wykonanie prawa pierwokupu 596-602, 166, 179, 695
— wypowiedzenie stosunku prawnego (umo
wy) np. 664,667,672,673,674,678,679,682, 685, 687, 688, 692, 694, 698, 703, 704
— zastrzeżenie prawa pierwokupu w dro
dze czynności jednostronnej, np. testa
mentu 596
— zawłaszczenie 181
— zrzeczenie się ograniczonego prawa rze
czowego 246
— zrzeczenie się własności nieruchomości 179
— por. Czynność prawna dwustronna — umowa
Czynność prawna kauzalna (causa) (przyczy
nowa) 156,158, 234, 237,245, 2451, 508,510 § 2, 515, 535, 603, 605, 613, 627, 647, 659, 693, 710, 720, 725, 734, 735, 758, 765, 774,794,805, 835, 836,853, 860, 876,888, 903,906,908,917, 1052 § 2 poręczenie, causa obligandi — odpłatne poręczenie; według niektórych autorów jest tu nowy typ causae — causa caoendi, tj. causa zabezpieczająca) 876
— pożyczka (causa obligandi, zawsze albo causa obligandi przy pożyczce odpłatnej, oprocentowanej; causa donandi przy po
życzce nieodpłatnej, nieoprocentowanej
— renta (causa obligandi — odpłatna renta, cau
sa donandi — nieodpłatna renta) 903, 906
— skład (causa obligandi) 853 przysporzenia. Causa testamentu jest ustalana dla każdego przysporzenia odrębnie. Ustala ją jednostronnie sam testator. Na pytanie, jaka jest causa te
stamentu, nie można dać odpowiedzi jednolitej, lecz tylko taką: to zależy od sytuacji, a zatem teoretycznie może to być causa donandi, obligandi, soloendi. W pracy analizuje się poszczególne sytu
acje. W pewnych przypadkach — a to przy causa obligandi i soloendi analizę pro
wadzono dwutorowo: etapem warunku i causae, wyniki tych badań nie są takie
same. Wydaje się, że w zasadzie causa obligandi, solvendi nie podlega ogranicze
niom z art. 962 k.c. Schemat causae acqu- irendi można sprowadzić do następują
cego: przysporzenie w zamian za przysporzenie, zaś causae donandi — przysporzenie bez wzajemnego przy
sporzenia. W rozważaniach teoretycz
nych przedstawiono różne modele cau
sae, w tym wyodrębniono odrębną grupę, w której neguje się — z różnym uzasadnieniem — istnienie causae. Cau
sa testamentu jest aktualna. Klasyfika
cja testamentu jako czynności prawnej ma znaczenie teoretyczne i pociąga za sobą szereg skutków prawnych zob. Te
stament — charakterystyka testamentu jako czynności prawnej
— umowa o dzieło (causa obligandi) 613
— umowa o roboty budowlane (causa obli
gandi) 647
— umowa przelewu wierzytelności 510 § 2
— umowa przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego 2451
— umowa przeniesienia użytkowania wie
czystego 237
— umowa przeniesienia własności 156,158
— umowa rachunku bankowego (causa ob
ligandi — odpłatna, causa donandi — nie
odpłatna) 725
— umowa ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego 245
— umowa ustanowienia użytkowania wie
czystego 234
— umowa zbycia spadku 1052 § 2
— użyczenie (causa donandi) 710 porządzającym przedstawia się tak samo jak w odrębnych czynnościach roz
porządzających podjętych w celu wyko
nania istniejącego uprzednio zobowią
zania do rozporządzenia (np. art. 156, 510 § 2,1052 § 2), czyli zawsze causa so- loendi — odmiennie prawie cala doktry
na. Na ogół bowiem przyjmuje się, że w takim przypadku causa rozporządzenia jest taka sama jak zobowiązania, czyli causa obligandi lub causa donandi
— 1) czynności prawne materialnie kauzal
ne (zależność przysporzenia od causae) oraz formalnie kauzalne (ujawnienie cau
sae w treści czynności prawnej) np. 158, 535, 603, 605, 613, 627, 659, 693, 720, 888
— — na przykład
— — umowa przenosząca własność nieru
chomości 158
— — zamiana 603
— II) czynności materialnie kauzalne (zależ
ność przysporzenia od causae) oraz formal
nie oderwane (abstrakcyjne) (causa nie musi być ujawniona w treści czynności prawnej) np. 156, 245, 510 § 2,1052 § 2
— — na przykład
— — umowa o przeniesienie własności rzeczy ruchomych 156
— — umowa o ustanowienie ograniczone
go prawa rzeczowego na rzeczach ru
chomych 245
— — umowa o zbycie spadku 1052 § 2
— — umowa przelewu 510 § 2 (z ograni
czeniami wynikającymi z art. 515)
— III) czynności materialnie abstrakcyjne (nieprawidłowość causae nie ma wpły
wu na ważność czynności prawnej)
— — na przykład
— — czek (art. 1 prawa czekowego)
— — przejęcie długu 524 § 2 (z pewnymi ograniczeniami wynikającymi z art.
524 § 2 in fine, na końcu)
Czynność prawna 195 zgodnie z generalną zasadą kauzalno-
ści czynności prawnych przysparzają
cych w k.c. są zatem materialnie czyn
nościami kauzalnymi
— por. Czynność prawna abstrakcyjna (oderwana)
Czynność prawna konsensualna 155, 509, 510, 535, 603,605,613, 627,647, 659,693, 720, 725,734, 735,758, 765, 774,794,805,814,860, 876,888,903,906,908,917,941-990,1012-1024,
— przeniesienie własności rzeczy oznaczo
nej co do tożsamości 155 charakterystyka testamentu jako czyn
ności prawnej 250,391,392, 393,509,510, 519-526,535, 603, 605,613,627,647,659, 693, 710,720, 725,734, 735, 758,765,774, 794,805,835,836,853,860, 876, 888, 903, 906, 908, 917, 919-921, 921’, 9212, 1012-1024, 1037, 1038, 1052
— darowizna 888
— umowa o dział spadku 1037, 1038
— umowa o dzieło 627
— umowa o przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowego 245'
— umowa o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego 245 osobę trzecią od obowiązku świadcze
nia 392
— umowa rachunku bankowego 725
— użyczenie 710
— zamiana 603
— zlecenie 734, 735
— por. Czynność prawna na wypadek
skim) zob. Czynności prawa spadkowe
go 1047, 941
— umowa o zrzeczenie się dziedziczenia 1048-1050
— por. Czynność prawna między żyjący- mi (ínter vivos)
Czynność prawna nazwana, nienazwana, mieszana
— umowy (czynności prawne) nienazwa
ne, np. umowa know-how
— umowy ( czynności prawne) mieszane
— zob. też Czynność prawna — składniki treści czynności prawnej (elementy przed
miotowo istotne — essentialia negotii)
— poręczenie nieodpłatne (poręczenie bez wynagrodzenia) 876
— pożyczka nieoprocentowana, bez wyna
grodzenia 720
— przechowanie bez wynagrodzenia 835, 836 przedstawiono — obok własnego stano
wiska — kilka rozwiązań modelowych kwestii odpłatności — nieodpłatności te
stamentu. Na tle pewnych rozrządzeń testamentowych nie jest aktualny pro
blem odpłatności — nieodpłatności te
stamentu. Powołania do spadku nie można kwalifikować jako odpłatnego
lub nieodpłatnego w zależności od stanu spadku — ujemny, dodatni. K.c. zawiera liczne przepisy łączące oznaczone skutki prawne z czynnościami odpłatnymi, nie
odpłatnymi. Przepisy te nie mają zasto
sowania do testamentu. Rozstrzygnięcie odpłatności, nieodpłatności nie jest za
gadnieniem czysto teoretycznym, z nie
go płyną oznaczone konsekwencje, m. in. dla określenia charakteru (odpłat
ne, nieodpłatne) wykonania zapisu, po
lecenia, rodzaju causae — z czym prze
pisy wiążą pewne skutki prawne, np. w zakresie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych; zob. też Testament — cha
rakterystyka testamentu jako czynności prawnej
— umowa rachunku bankowego (bez wy
nagrodzenia) 725
— umowa zbycia spadku nieodpłatna 1052
— użyczenie 710
— zlecenie nieodpłatne (bez wynagrodze
nia) 734, 735
— słabsza ochrona prawna czynności prawnych nieodpłatnych w porównaniu z czynnościami odpłatnymi, np. 59, 83
— — zmniejszenie obowiązków strony, któ
ra dokonała bezpłatnego przysporze
nia, względem strony, która przyspo
rzenie takie otrzymuje, w zestawieniu z analogicznymi obowiązkami przy czynnościach prawnych odpłatnych np. 891 (w zestawieniu z zasadami ogólnymi 471, 472)
— — osłabienie w razie kolizji interesów pozycji prawnej tego, kto otrzymał korzyść nieodpłatnie, w porównaniu z tym, który otrzymał korzyść od
— — — odwołanie darowizny 896-902
— — — przy bezskuteczności względnej umowy oznaczonej w 59
— — — przy roszczeniach z tytułu bez
podstawnego wzbogacenia 407
Czynność prawna 197
— — — przy tzw. skardze pauliańskiej 528, 530, 531 § 2
— — — przy wadach oświadczenia woli 83 § 2, 84 § 1
— — — rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni nabywcy własności nieruchomości lub inne
go prawa rzeczowego na nierucho
mości, jeżeli nabycie nastąpiło przez rozporządzenie nieodpłat
ne art. 5, 6 ustawy z 6 VII1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
— — — w zakresie prawa spadkowego przy zachowku (doliczanie daro
wizn do substratu zachowku 993- -995 oraz zaliczanie darowizn na poczet zachowku 996, 991; zali
czenie kosztów wychowania oraz wykształcenia na poczet zachow
ku 997; posiłkowa odpowiedzial
ność obdarowanych za zachowek 1000-1001) 991, 993-996, 997, 1000, 1001 oraz w dziale spadku przy zaliczaniu darowizn na sche
dę spadkową 1039-1042 oraz kosztów wychowania i wykształ
cenia 1043
— poręczenie odpłatne (za wynagrodze
niem) 876
— przechowanie za wynagrodzeniem 835, 836
— pożyczka oprocentowana, za wynagro
dzeniem 720, 353' kwestii odpłatności — nieodpłatności te
stamentu. Na tle pewnych rozrządzeń testamentowych nie jest aktualny pro
blem odpłatności — nieodpłatności te
stamentu. Powołania do spadku nie można zakwalifikować jako odpłatnego lub nieodpłatnego w zależności od sta
ny spadku — ujemny, dodatni. K.c. za
wiera liczne przepisy łączące oznaczo
ne skutki prawne z czynnościami odpłatnymi, nieodpłatnymi. Przepisy te nie mają zastosowania do testamentu.
Rozstrzygnięcie odpłatności, nieodpłat
ności nie jest zagadnieniem czysto teo
retycznym, z niego płyną oznaczone konsekwencje, m.in. dla określenia cha
rakteru prawnego (odpłatne, nieodpłat
ne) wykonania zapisu, polecenia, rodza
ju causae — z czym przepisy wiążą pewne skutki prawne, np. w zakresie rę
kojmi wiary publicznej ksiąg wieczy
stych zob. też Testament — charaktery
styka testamentu jako czynności prawnej
— zlecenie odpłatne (za wynagrodzeniem) 734, 735
— por. Czynność prawna nieodpłatna Czynność prawna — pojęcie np. 56, 58, 60
— 1) czynność prawną można utożsamić z oświadczeniem woli (tak niektórzy), wtedy zdarzenia prawne (np. akt administra
cyjny, szerzej: współdziałanie organu państwowego; wydanie rzeczy; przenie
sienie posiadania; zgoda osoby trzeciej;
wpis do księgi wieczystej) oraz stany psychiczne (np. wady oświadczenia woli, dobra czy zła wiara) i prawne (np.
zdolność prawna, zdolność do czynno
ści prawnych, umocowanie, upoważnie
nie do rozporządzania rzeczą, forma).
Można to przedstawić w sposób nastę
pujący:
— — zdarzenia prawne
— — — co najmniej jedno oświadczenia woli
— — — inne zdarzenia prawne
— — — — akt administracyjny, szerzej:
współdziałanie organu pań
stwowego
— — — — wydanie rzeczy
— — — — przeniesienie posiadania
— — — — zgoda osoby trzeciej
— — — zdolność do czynności prawnych
— — — umocowanie
— — — uprawnienie do rozporządzania rzeczą