Łodygi mogą równieŜ ulec przekształceniu w organy czepne – wąsy.
Dzięki temu są w stanie wynieść wyŜej liście tak, by im zapewnić lepszy dostęp do promieni słonecznych. W wąsy mogą się przekształcić pędy boczne (Pasiflora), lub tez jak u winorośli - główny pęd, a jego rolę przejmuje jedno z odgałęzień bocznych. Na końcach przekształconych w wąsy pędów mogą wykształcić tarczki przyczepiające się do podpór, jak u winobluszczu. Inne łodygi (np.
nasturcji) owijają się wokół podpór długimi międzywęźlami
Liście
Liście, boczne organy pędu u roślin naczyniowych, zwykle o ograniczonym wzroście. Pełnią głównie funkcje asymilacyjne, a takŜe pośredniczą w transpiracji i wymianie gazowej z atmosferą. W trakcie swego rozwoju roślina moŜe wytwarzać róŜne rodzaje liści: liścienie, liście łuskowate (np. u podziemnych bulw i kłączy) lub łuski pąkowe (pąk ) u roślin drzewiastych, liście młodociane, liście właściwe. W obrębie kwiatostanów mogą wyrastać liście przykwiatowe, a w obrębie kwiatu liście kwiatowe, tworzące jego elementy.
Jego morfologia i budowa wewnętrzna jest ściśle związana z tymi czynnościami i do nich dostosowana. W niektórych przypadkach liścia pełnią rolę organów spichrzowych, np. łuski cebuli, liście główki czynnościami i do nich dostosowana. W niektórych przypadkach liścia pełnią rolę organów spichrzowych, np. łuski cebuli, liście główki kapusty. U roślin pustynnych liście słuŜą do gromadzenia wody. W obu przypadkach są one grube i mięsiste.
W skład liścia wchodzi nasada liścia i płaska zielona blaszka liściowa, najczęściej umieszczona na ogonku liściowym. U liści ogonkowych często na nasadzie liścia występują drobne przylistki. U roślin jednoliściennych nasada liścia przekształca się w szeroką pochwę liściową, która otacza międzywęźle łodygi. Z łodygi przez nasadę liścia i ogonek liściowy wnikają do blaszki liściowej wiązki przewodzące tworzące nerwacje liścia (unerwienie)
Liść jest organem wegetatywnym rośliny, będącym częścią pędu. Jego funkcje są bardzo waŜne dla Ŝycia rośliny:
- asymilująca (asymiluje CO2)
- fotosyntetyzująca (syntetyzuje węglowodany)
- prowadzi wymianę gazową w procesie oddychania - transpiruje
- niekiedy słuŜy takŜe do rozmnaŜania wegetatywnego
Z uwagi na pełnione funkcje liść jest najczęściej jest płaski i ma duŜą powierzchnię asymilacyjną.
W zaleŜności od stadium rozwoju rośliny pojawiają się róŜne rodzaje liści. Pierwsze z nich to liścienie (powstają w zarodku), następnie rozwijają się liście dolne, potem liście właściwe, a przy rozwijającym się kwiecie – liście przykwiatowe. Liście rozwijają się z pąków.
LIŚCIE ODśYWIAJĄ ROŚLINĘ
Główne funkcje liści, fotosynteza i transpiracja* związane są z przepływem CO2 pary wodnej i O2. Liście mogą takŜe spełniać inne funkcje, np. spichrzowe, czepne, pułapkowe.
Związki organiczne niezbędne do rozwoju rośliny oraz do wytworzenia nasion, wytwarzane są w liściach. Dzieje się to dzięki syntezie węglowodanów z prostych, nieorganicznych związków chemicznych, która zachodzi w trakcie procesu fotosyntezy. Dwutlenek węgla pobierany jest z powietrza, woda wraz z rozpuszczonymi solami mineralnymi czerpana jest z gleby. Niezbędnej energii dostarcza mineralnymi czerpana jest z gleby. Niezbędnej energii dostarcza słońce. Za jej przechwycenie i zmagazynowanie odpowiada zielony (stąd barwa liści) barwnik - chlorofil.
Aby jak najlepiej wykorzystać światło słoneczne, liść powinien mieć jak największą powierzchnię, czyli być płaski. Wymiana gazów - pobieranie dwutlenku węgla i transpiracja - wymaga, aby był on cienki. Taką właśnie formę przybierają liście roślin rosnących w strefach o gorącym i umiarkowanym klimacie.
*czynne wyparowywanie wody, dzięki któremu wytwarza się siła ssąca, warunkująca pobieranie z gleby i transport przez wiązki przewodzące wody i soli mineralnych.
Liście roślin jednoliściennych zbudowane są z blaszki liściowej i pochwy liściowej. RóŜnią się od liści roślin dwuliściennych tym, Ŝe na przekroju poprzecznym są symetryczne i nie mają zróŜnicowanego miękiszu (na asymilacyjny i gąbczasty). Aparaty szparkowe występują mniej więcej w tej samej liczbie w skórce po obu stronach liścia. WiąŜe się to z pionowym ustawieniem liści i jednakowym oświetleniem ich z obu pionowym ustawieniem liści i jednakowym oświetleniem ich z obu stron. Wiązki przewodzące biegną w ich blaszkach równolegle i są niemal tej samej grubości. Inny jest teŜ kształt komórek szparkowych -u jednoliściennych mają one kształt hantli.
Blaszka liściowa pełni główna funkcje liścia, jest płaska i zazwyczaj szeroka, co zapewnia jak największy dopływ światła potrzebnego do asymilacji i stwarza duŜą powierzchnie umoŜliwiającą wymianę gazów.
MoŜe odznaczać się róŜnorodnością postaci.
Tkankę okrywającą liścia stanowi skórka górna i skórka dolna.
Między nimi występuje zróŜnicowany miękisz asymilacyjny: palisadowy i gąbczasty. W miękiszu asymilacyjnym rozmieszczone są wiązki
przewodzące.
Skórka górna i dolna zbudowane są najczęściej z jednej warstwy Ŝywych komórek, o ścianach celulozowych. Ściany zewnętrzne stykają Ŝywych komórek, o ścianach celulozowych. Ściany zewnętrzne stykają się z atmosferą, są grubsze i przesycone kutyną. W dolnej skórce występują aparaty szparkowe.
Miękisz asymilacyjny palisadowy występuje bezpośrednio pod skórką górną. Zbudowany jest z komórek cylindrycznych, wydłuŜonych w kierunku prostopadłym do powierzchni liścia ściśle ułoŜonych.
Chloroplasty są gęsto rozmieszczone w cytoplazmie. Miękisz palisadowy połoŜony jest w górnej części blaszki na którą padają promienia słoneczne.
Miękisz asymilacyjny gąbczasty zbudowany jest z komórek o Miękisz asymilacyjny gąbczasty zbudowany jest z komórek o nieregularnych kształtach, luźno ułoŜonych tak, Ŝe występują między nimi duŜe przestrzenie międzykomórkowe, które łączą się ze sobą i z aparatami szparkowymi. Taka budowa i połoŜenie miękiszu gąbczastego zapewnia intensywną cyrkulacje gazów niezbędna do asymilacji, oddychania oraz stwarza najkorzystniejsze warunki dla transpiracji.
Pionowo ustawione komórki wyglądają jak palisada, stąd teŜ inna nazwa tej tkanki - miękisz palisadowy. Pod nią znajduje się inny rodzaj parenchymy - miękisz gąbczasty. Charakteryzuje się on duŜymi przestworami międzykomórkowymi - jego główną funkcją jest prowadzenie wymiany gazowej. Buduje on komory powietrzne, graniczące z aparatami szparkowymi, w które zaopatrzona jest skórka spodniej strony liścia. Dzięki sieci biegnących od korzeni wiązek przewodzących, związki mineralne wraz z wodą przedostają się do przewodzących, związki mineralne wraz z wodą przedostają się do komórek miękiszu liścia. Opuszczają go natomiast organiczne produkty fotosyntezy. Najgrubsze z wiązek są widoczne na powierzchni blaszki liściowej jako tzw. nerwy; przekrój najcieńszych nie przekracza średnicy komórki.
Aparaty szparkowe regulują wymianę gazową oraz gospodarkę wodną rośliny. Główną częścią składową aparatu szparkowego są dwie komórki w kształcie ziaren fasoli. Między nimi znajduje się szczelina, czyli szparka, a pod nią duŜa komora powietrzna, tzw. jama przedechowa. Jama przedechowa łączy się z systemem przestworów międzykomórkowych przenikających tkanki rośliny. Komórki szparkowe mają ściany silniej zgrubiałe od strony szparki.
Otwieranie i zamykanie szparek następuje na skutek zmian potencjału Otwieranie i zamykanie szparek następuje na skutek zmian potencjału osmotycznego w komórkach szparkowych. Zwiększony turgor, czyli stan napęcznienia komórek, powoduje uwypuklenie się cienkich zewnętrznych ścian komórek. Grube ściany ograniczające szparkę są nierozciągliwe – odsuwają się od siebie i powstaje między nimi szczelina. Spadek ciśnienia osmotycznego w komórkach szparkowych powoduje zamknięcie szparki.