Wywołało to kryzys gospodarczy i ogromną falę reemigracyjną. Reemigracja z Pa-lestyny była w latach 1927–1928 prawie dwa razy większa niż imigracja24. Część powróciła do Polski, a inni udali się do Ameryki Północnej.
Mimo niepowodzeń popularność syjonistów w Polsce stale rosła. Podejmowa-li różne starania, aby ułatwić chętnym wyjazd do Palestyny. Pomyślnie przebiegała współpraca z rządem polskim, który nie dość, że nie utrudniał, to wręcz pomagał organizować emigrację. Czyniono tak z przynajmniej kilku powodów. Polskę za-mieszkiwały prawie 3 miliony Żydów, którzy stanowili hermetyczną grupę spo-łeczną, wykazującą się dużym przyrostem naturalnym, zajmującą się przeważnie handlem czy kupiectwem. Rząd Rzeczypospolitej wierzył, że ich emigracja to le-karstwo na problemy polskiej gospodarki, ale także problemy, z którymi borykają się sami Żydzi. Rozwiązanie tak zwanej kwestii żydowskiej na drodze współpra-cy z samymi Żydami umożliwiało nie tylko rozwikłanie problemu, ale zdobycie uznania na arenie międzynarodowej za współpracę z mniejszością narodową25. Jak wiadomo, problem mniejszości narodowych, stanowił jeden z poważniejszych dylematów Europy po pierwszej wojnie światowej. Taka postawa Polski stwarzała jednak nowe napięcia na arenie międzynarodowej. W latach trzydziestych władze rosyjskie zarzucały Polakom, że próbują pozbyć się Żydów i tak naprawdę ich po-lityka nie różni się niczym od rozwiązań proponowanych przez Hitlera.
Lata trzydzieste okazały się bardzo trudne dla ruchu emigracyjnego. Narastała radykalizacja postaw i nastrojów politycznych w Polsce. Rosła ogólna niechęć do społeczności żydowskiej. Zwiększone zainteresowanie emigracją do Palestyny nie szło w parze z rosnącą liczbą certyfi katów wydawanych przez Wielką Brytanię. W całej Europie dostrzeżono niebezpieczeństwo nazizmu. Zaczęto więc częściej decydować się na wychodźstwo nielegalne, w którym rząd polski również poma-gał. Musiał działać jednak niezwykle ostrożnie, gdyż każda pomoc Żydom, którzy chcieli wyemigrować do Palestyny, i tym, którzy już to uczynili, niosła groźbę kon-fl iktu z Wielką Brytanią, będącą w obliczu rosnącego zagrożenia ze strony Nie-miec – jak się wydawało – cenną sojuszniczką Polski. W ramach tzw. piątej aliji, która przypadła na lata 1933–1939, wyjechało z kraju ok. 90 tys. osób26. Łącznie
23 J. Walicki, Ruch syjonistyczny..., s. 99.
24 Ibidem, s. 124.
25 Miało to o tyle duże znaczenie, iż w 1919 r. Polska podpisała tzw. Mały Traktat Wersalski, w którym zobowiązywała się do poszanowania i obrony praw mniejszości narodowych zamieszkujących Rzeczpospolitą. Wobec powyższego każda okazja, by zamanifestować jego przestrzeganie, była dobra.
26 K. Bojko, Emigracja polskich Żydów do Palestyny i Państwa Izrael od końca wieku XIX do czasów współczesnych, [w:] Portolana, Studia Mediterranea, vol. 3,. red. D.
w latach 1918–1939, Polskę opuściło 400 tysięcy Żydów, z tego 111 tysięcy obrało za cel podróży Palestynę27. Większa część udała się do krajów zamorskich, w tym do Ameryki Północnej, której szybki rozwój i panujące swobody liberalno-demo-kratyczne okazały się atrakcyjniejsze niż pogrążony w konfl ikcie Bliski Wschód. W latach 1830–1930 wyjechały do obu Ameryk oraz Afryki Południowej ponad cztery miliony Żydów europejskich28. W tym samym okresie na Palestynę zdecy-dowało się 135 tysięcy osób29. Można, więc zauważyć, że perspektywa rozwoju ekonomicznego oraz gwarantowana równość wobec prawa bardziej oddziaływały na umysły Żydów niż syjonistyczna retoryka. Do Palestyny kierowała się jednak wystarczająca liczba emigrantów, aby stworzyć liczącą się siłę militarną i politycz-ną oraz odbudować kulturowe i religijne centrum życia żydowskiego.
Na terytorium Polski szkolono działaczy Hagany, żydowskiej samoobrony działającej w Palestynie. Wysyłano do Erec Israel broń oraz udzielano pożyczek pieniężnych. Równocześnie polscy dyplomaci zabiegali u przedstawicieli rządu angielskiego, aby zwiększyć liczbę certyfi katów imigracyjnych umożliwiających legalną emigrację30.
Druga wojna światowa wstrzymała proces emigracyjny z ziem polskich. Zo-stał on jednak wznowiony na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej już w 1944 r. Ruch emigracyjny pod nazwą Bricha (hebr. ucieczka), skupiał ucie-kinierów nad Morzem Czarnym, skąd dalej transportowano ich do Palestyny. Po-czątkowo ruchem kierowano z Wilna i Równego. Szybko jednak poszczególne komórki Brichy zostały połączone i utworzono wspólną centralę w Lublinie. Każ-da operacja przerzutu grupy, z reguły małej, dziesięcio-dwudziestoosobowej, nio-sła ze sobą wielkie ryzyko. Tereny te naznaczone były obecnością nie tylko rozma-itych formacji zbrojnych, ale też grup przestępczych31. Mimo niebezpieczeństwa i trudności organizacyjnych, tą drogą w latach 1945–1948 wyemigrowało od 140 do 170 tysięcy polskich Żydów. Niewątpliwie pomocna okazała się udzielona w tamtym czasie zgoda władz polskich na wyjazd ludności żydowskiej32.
Syjonizm, jako doktryna polityczna, spowodowała ruchy migracyjne na ogromną skalę. Projekt odbudowania żydowskiej siedziby narodowej wydawał się jeszcze na początku XX wieku fantastyczny i utopijny. Jednak już dwadzieścia lat później w zorganizowanej migracji brały udział tysiące, a nawet dziesiątki
tysię-27 Ibidem, s. 398.
28 J. Ziemiński, Problem emigracji żydowskiej, Warszawa 1937, s. 16.
29 Ibidem, s. 71.
30 1 października 1939 r. Wielka Brytania całkowicie wstrzymała wydawanie certyfi katów imigracyjnych.
31 Zob. A. Patek, Żydzi w drodze do Palestyny 1934–1944, Kraków 2009, s. 285.
32 Zob. B. Szaynok, Z Historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944–1968, Warszawa 2007, s. 36–79.
Emigracja ¯ydów polskich do Palestyny w œwietle doktryny syjonistycznej
cy Żydów. Znajomość języka hebrajskiego, czy zasady pracy na roli stały się dla nich powszechne. Prorocze okazały się słowa Teodora Herzla: „Żydzi, gdy zechcą, będą mieli własne państwo i zasłużą sobie na nie”33.
29 listopada 1947 r. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjedno-czonych przyjęło rezolucję numer 181. Wedle jej postanowień, Palestyna miała zostać podzielona na dwa państwa (arabskie i żydowskie). Rozwiązania tego nie zaakceptowała strona arabska. Mimo to 14 maja 1948 r. Żydzi proklamowali po-wstanie niepodległego Państwa Izraela. Jego narodzinom towarzyszył wybuch konfl iktu, który nie został zażegnany do dziś.