4 Firmy z kapitałem zagranicznym generowały w 2018 r. tylko 16,8 proc. polskiego eksportu produktów mineral-nych, a jeszcze niższy był ich udział w imporcie tej sekcji (12 proc.).
W
prawdzie firmy z kapitałem zagra-nicznym należą do eksporterów w niemal każdej pozycji towa-rowej zagregowanej na poziomie sekcji i dwu-cyfrowych działów CN, jednak niemal połowa ich eksportu przypadała w 2018 r. na zaledwie 2 spośród 21 sekcji: CN XVI – maszyny i urzą-dzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechnicz-ny (29,1 proc.) oraz CN XVII – sprzęt trans-portowy (19,6 proc.). Na kolejnych miejscach znajdowały się: CN XV – metale nieszlachetne i artykuły z nich (8,9 proc. eksportu FKZ), CN VII – tworzywa sztuczne i kauczuk oraz artykuły z nich (8,1 proc.), CN XX – artykuły przemysłowe różne, w tym meble (6,9 proc.), CN IV – przetwo-ry spożywcze (5,4 proc.) oraz CN VI – produkty przemysłu chemicznego (5 proc.). Produkty kla-syfikowane do 7 wymienionych sekcji dostarcza-ły w sumie aż 83 proc. ogólnego eksportu firm z kapitałem zagranicznym w 2018 r.Również w firmach z kapitałem wyłącznie polskim maszyny i urządzenia, sprzęt elektrycz-ny i elektrotechniczelektrycz-ny są najważniejszą sekcją w eksporcie, jednak z udziałem tylko 20,4 proc., o 8,6 p.p. niższym niż w przypadku FKZ. W eks-porcie firm z kapitałem polskim metale nieszla-chetne są ważniejsze niż sprzęt transportowy (odpowiednio 10,8 proc. i 9,1 proc.), a relatywnie silniejszą niż w eksporcie FKZ pozycję mają pro-dukty przemysłu chemicznego, materiały i artyku-ły włókiennicze (CN XI), produkty mineralne (CN V) oraz zwierzęta żywe wraz produktami pocho-dzenia zwierzęcego (CN I) i przetwory spożywcze.
W sumie jest to struktura eksportu bardziej tra-dycyjna, nastawiona na wyroby o niższym stop-niu zaawansowania technicznego.
Jeśli spojrzeć z kolei na strukturę ekspor-tu w poszczególnych sekcjach CN z punkekspor-tu wi-dzenia formy własności eksportujących przed-siębiorstw, to firmy z kapitałem zagranicznym przeważały tylko w 3 sekcjach. Obok kluczo-wych w ich produkcji i eksporcie sekcji maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotech-nicznego oraz sprzętu transportowego była to sekcja XIII, obejmująca artykuły z kamienia, wy-roby ceramiczne i szkło (wykres 10). Nieznacz-nie tylko niższy od udziału firm z kapitałem pol-skim był udział FKZ w eksporcie sekcji tworzyw sztucznych, kauczuku i wyrobów z nich. W eks-porcie pozostałych 17 sekcji wyraźnie wyższy udział miały firmy z kapitałem wyłącznie pol-skim. Ich dominacja zaznaczała się najwyraź-niej w eksporcie broni i amunicji (CN XIX), pereł, kamieni szlachetnych, metali szlachetnych i ar-tykułów z nich (CN XIV), obuwia, nakryć głowy, itp. (CN XII) oraz produktów mineralnych (CN V)4, gdzie przypadało na nie ponad 80 proc. eksportu ogółem.
Na bardziej zdezagregowanym pozio-mie 97 dwucyfrowych działów CN, szczegól-nie wysoką penetracją przez firmy z kapitałem zagranicznym cechuje się eksport cyny i arty-kułów z cyny (CN 80), w 2018 r. generowany aż w 93,4 proc. przez te firmy (wykres 11). Na pod-kreślenie zasługuje jednak przede wszystkim bardzo wysoki udział FKZ w eksporcie więk-szości działów sprzętu transportowego, jak pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria (CN 87) – 69,2 proc., statki powietrzne, stat-ki kosmiczne i ich części (CN 88) – 65,8 proc.
oraz lokomotywy, tabor szynowy i jego części (CN 86) – 62,7 proc.
23
3. Specyfika towarowa
↘ Wykres 10. Udział firm z kapitałem zagranicznym i z kapitałem wyłącznie polskim w eksporcie w 2018 r. według sekcji CN (w proc.)
63,0 37,0 CN XIV - Perły, kamienie i metale szlachetne CN XII - Obuwie, nakrycia głowy CN V - Produkty mineralne CN III - Tłuszcze i oleje CN XI - Materiały i artykuły włókiennicze CN XXI - Dzieła sztuki CN II - Produkty pochodzenia roślinnego CN I - Zwierzęta i produkty pochodzenia zwierzęcego CN IX - Drewno i artykuły z drewna CN VIII - Skóry i artykuły z nich CN VI - Produkty przemysłu chemicznego CN IV - Przetwory spożywcze CN XV - Metale nieszlachetne i artykuły z nich CN XX - Artykuły przemysłowe różne CN X - Ścier drzewny, papier, tektura i artykuły z nich CN XVIII - Przyrządy i aparatura CN VII - Tworzywa sztuczne, kauczuk i artykuły z nich CN XVI - Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny CN XIII - Artykuły z kamienia, ceramika, szkło CN XVII - Sprzęt transportowy
FKP FKZ
Źródło: jak w wykresie 1.
Tylko w jednym z działów eksportu sprzę-tu transportowego, obejmującym statki, łodzie i konstrukcje pływające (CN 89) tradycyjnie do-minują firmy z kapitałem wyłącznie polskim,
z udziałem wynoszącym w 2018 r. aż 92,4 proc.
Firmy te generowały ponad 90 proc. eksportu także w 9 innych działach CN, wyszczególnionych na wykresie. Były to m.in. broń i amunicja (CN 93)
24
3. Specyfika towarowaze 100 proc. udziałem FKP w 2018 r., rudy me-tali (CN 26) z udziałem 97 proc., perły, kamienie
i metale szlachetne (CN 71) – 93,9 proc. oraz zwie-rzęta żywe (CN 01) – 93,1 proc. (wykres 12).
↘ Wykres 11. Kierunki specjalizacji eksportowej firm z kapitałem zagranicznym w 2018 r.
(udział FKZ w eksporcie ogółem w danej pozycji towarowej, w proc.)
93,4
CN86 - Lokomotywy, tabor szynowy CN83 - Artykuły różne z metali mieszlachetnych CN88 - Statki powietrzne, kosmiczne i ich części CN57 - Dywany, wykładziny podłogowe CN68 - Artykuły z kamieni, gipsu, cementu CN59 - Tekstylia impregnowane, powlekane CN87 - Pojazdy nieszynowe i ich części CN51 - Wełna, sierść zwierzęca CN53 - Inne włókna roślinne CN80 - Cyna i artykuły z cyny
Źródło: jak w wykresie 1.
↘ Wykres 12. Kierunki specjalizacji eksportowej firm z kapitałem wyłącznie polskim w 2018 r.
(udział FKP w eksporcie ogółem w danej pozycji towarowej, w proc.)
100,0
CN37 - Materiały fotograficzne CN79 - Cynk i artykuły z cynku CN14 - Materiały roślinne do wyplatania CN89 - Statki, łodzie, konstrukcje pływające CN67 - Preparowane pióra i puch CN36 - Materiały wybuchowe, zapałki CN01 - Zwierzęta żywe CN71 - Perły, kamienie i metale szlachetne CN26 - Rudy metali, żużel i popiół CN93 - Broń i amunicja, ich części
Źródło: jak w wykresie 1.
25
3. Specyfika towarowa
↘ Wykres 13. Repolonizacja polskiego eksportu według grup towarowych (udział firm
z kapitałem wyłącznie polskim w eksporcie sekcji CN w latach 2003 i 2018 w proc.
oraz przyrost udziału w p.p.).
23,7
CN XVII - Sprzęt transportowy CN XIX - Broń i amunicja CN II - Produkty pochodzenia roślinnego CN IX - Drewno i artykuły z drewna CN VI - Produkty przemysłu chemicznego CN VII - Tworzywa sztuczne, kauczuk i artykuły z nich CN XX - Artykuły przemysłowe różne CN XI - Materiały i artykuły włókiennicze CN XVI - Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny CN IV - Przetwory spożywcze CN XVIII - Przyrządy i aparatura CN XII - Obuwie, nakrycia głowy CN VIII - Skóry i artykuły z nich CN X - Ścier drzewny, papier, tektura i artykuły z nich CN III - Tłuszcze i oleje
2003 2018
Przyrost Źródło: jak w wykresie 1.
Zestawienie długookresowych zmian struktury eksportu z uwzględnieniem firm z ka-pitałem zagranicznym i z kaz ka-pitałem wyłącznie
polskim – między rokiem 2003, gdy udział FKZ był rekordowo wysoki i ostatnimi dostępnymi danymi, odnoszącymi się do 2018 r. – wskazuje
26
3. Specyfika towarowana znaczne rozpowszechnienie procesu re-polonizacji. Rola firm z kapitałem wyłącznie polskim w generowaniu eksportu zwiększyła się w tym okresie aż w 15 spośród 21 sekcji CN (wykres 13). Były wśród nich kluczowe w polskim eksporcie i w eksporcie firm z kapitałem zagra-nicznym sekcje eksportu maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego oraz sprzętu transportowego, cechująca się wy-sokim poziomem zaawansowania technicznego sekcja eksportu przyrządów i aparatury optycz-nej, fotograficzoptycz-nej, pomiarowej, kontrolnej itp., a także liczne sekcje reprezentujące przetwór-stwo żywności, przemysł lekki, drzewny i pa-pierniczy oraz zbrojeniowy, chemiczny i tworzyw sztucznych.
Proces przeciwny, a więc depolonizacja, wyrażająca się malejącym udziałem firm z ka-pitałem wyłącznie polskim w eksporcie objął tylko pozostałe 6 sekcji. Jeśli pominąć nietypo-wą sekcję dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjoner-skich i antyków, skala depolonizacji była przy tym stosunkowo niewielka, kształtując się między ro-kiem 2003 i 2018 w objętych nią sekcjach na po-ziomie kilku punktów procentowych. Wystąpiła w odniesieniu do eksportu artykułów z kamie-nia, ceramiki i szkła, gdzie udział FKP obniżył się w omawianym okresie o 6,3 p.p., produktów mi-neralnych (spadek udziału FKP o 5,5 p.p.), pereł, kamieni i metali szlachetnych (spadek o 3,8 p.p.), metali nieszlachetnych i artykułów (o 3,8 p.p.) oraz zwierząt żywych (o 2,4 p.p.).