intencja ta nie została jednak spełniona. Kontrola NIK ma bowiem charakter państwowej, a nie administracyjnej i jest najczęściej prowadzona na rzecz Sejmu uprawnionego do takiego odpowiedniego kształtowania planu pracy Izby, aby ta realizowała jego propozycje kontroli sprawowanej wobec władzy wykonawczej, a co za tym idzie podmiotów, na których funkcjonowanie ma ona wpływ. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy ograniczenia wynikające z przepisów UPP mają zastosowanie przy realizowaniu przez NIK jej kompetencji kontrolnych wobec przedsiębiorców.
SŁAWOMIR CZARNOW: Nowy kształt organu ochrony danych
osobowych – uwagi o reformie 87
Po ponad 20 latach istnienia, 25 maja 2018 r. Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO) zostało przekształcone w Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO), który przejął zarówno pracowników, jak też mienie, zobowiązania i wierzytelności Biura GIODO. Reforma znacznie poszerzyła zadania i kompetencje Prezesa UODO. GIODO był jedynie krajowym organem do spraw ochrony danych osobowych, zaś Prezes UODO jest także nadzorczym. Wzmocniono zarazem niezależność organu. Obecnie kompetencje Prezesa UODO normują aż trzy akty prawne (RODO, ustawa o ochronie danych osobowych oraz ustawa o ochronie danych przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości). Artykuł dotyczy wybranych kluczowych kwestii, związanych ze zmianami wprowadzonymi na podstawie tych przepisów, głównie dotyczących postępowań administracyjnych i skarg.
ŁUKASZ RÓG, ANDRZEJ ZALESKI-EJGIERD: Doskonalenie zarządzania
w nauce, oświacie i kulturze 103
Artykuł powstał w ramach cyklu przygotowanego z okazji stulecia utworzenia Najwyższej Izby Kontroli, dzięki któremu staramy się pokazać wpływ działalności kontrolnej Izby na funkcjonowanie państwa w różnych obszarach. Autorzy tego opracowania prezentują 10 wybranych kontroli przeprowadzonych od początku lat 90. XX w. do połowy drugiej dekady XXI w. przez Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego NIK, ich ustalenia i znaczenie.
USTALENIA KONTROLI NIK 123
MARIUSZ GORCZYCA: Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami
– dotychczasowe działania nie dają pożądanej poprawy 123 Polska od wielu lat ma ogromny problem z niedostateczną jakością powietrza. Jeszcze w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku średnioroczne stężenia PM10 sięgało wartości 300-400 µg/m3, czyli poziomu jaki obecnie występuje w najbardziej zanieczyszczonych
spis treści
krajach na świecie. Ostatnia kontrola NIK w tym obszarze pokazuje, że dotychczasowe starania władz publicznych mające na celu poprawę sytuacji okazały się niewystarczające.
Wskutek zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w Europie przedwcześnie umiera ponad 400 tys. osób, a w Polsce 46 tys. osób. Natomiast spowodowane tym koszty zewnętrzne – m.in. straty w gospodarce, opieki zdrowotnej, absencji pracowników – tylko na obszarze pięciu województw skontrolowanych przez Izbę szacuje się na ok. 12,6 mld zł w skali roku.
PAWEŁ TRZASKOWSKI: Zapobieganie zanieczyszczeniu wód azotanami
pochodzenia rolniczego – ochrona środowiska 139
Artykuł przedstawia wyniki kontroli dotyczącej zapobiegania zanieczyszczeniu wód związkami azotu ze źródeł rolniczych. Została podjęta przez Najwyższą Izbę Kontroli z własnej inicjatywy i stanowiła kontynuację działań NIK, mających służyć ocenie stopnia wypełniania przez Polskę zobowiązań w obszarze środowiska, związanych z akcesją do Unii Europejskiej. W toku kontroli analizowano m.in.: prawidłowość wyznaczenia wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie na nie narażonych; poprawność opracowania i stopień wdrożenia programów mających na celu ograniczenie odpływu tych związków;
działania służące wsparciu finansowemu gospodarstw rolnych, aby mogły spełnić wymogi dyrektywy azotanowej. Skontrolowano Ministerstwo Środowiska (da lej MŚ), Ministerstwo Rolnictwa i Roz woju Wsi (dalej MRiRW), Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej (dalej KZGW), Cen trum Doradztwa Rolniczego (dalej CDR), Agencję Re-strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (dalej ARiMR), sześć regionalnych zarządów gospodarki wodnej (dalej: rzgw), sześć wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego (dalej: wodr), sześć wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska (dalej wioś) oraz sześć oddziałów regionalnych ARiMR.
POZOSTAŁE KONTROLE NIK 158
Wyniki przekazane do publikacji w grudniu 2018, styczniu, lutym
i marcu 2019 – red. 158
Rubryka sygnalizuje zakończenie przez Najwyższą Izbę Kontroli badań w wybranych obszarach i opublikowanie ich w formie „Informacji o wynikach kontroli”. W tym numerze piszemy o kontroli: finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej; ochrony zabytków; wykonywania praw i obowiązków spadkobiercy przez gminy; wykorzystywania naturalnych surowców leczniczych; nadzoru stosowania dodatków do żywności; inicjatywy LEADER; dostępności dworców kolejowych dla osób niepełnosprawnych; transferu wiedzy i technologii; samorządowych instytucji kultury; dostępności produktów leczniczych;
obrotu i stosowania leków weterynaryjnych; modernizacji szpitali w województwie
kujawsko-pomorskim; umarzania zaległości podatkowych; realizacji zadań przez NFZ w 2017 r.; ochrony ludności w sytuacjach kryzysowych; sportów zimowych; działań Inspekcji Handlowej.
Państwo i społeczeństwo
162ANDRZEJ PANASIUK: Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych
– moda czy realna potrzeba 162
Klauzule społeczne umożliwiają realizację celów społecznych w związku z wykonywaniem zamówienia publicznego. Jednak ich wykorzystanie – pomimo wprowadzonych zmian w przepisach ustawy – Prawo zamówień publicznych – jest znikome. Autor docieka, czy taki stan rzeczy wynika z traktowania klauzul jako swoistej mody w środowisku bardziej świadomych społecznie zamawiających, czy może z nieznajomości tego rozwiązania, braku wiedzy o korzyściach, jakie wynikają z ich stosowania oraz doświadczenia, które klauzule i jak sformułować w dokumentacji przetargowej.
DAMIAN SZELESZCZUK: Nieudana próba penalizacji usuwania filtrów cząstek stałych w dieslach – walka ze smogiem w prawie karnym 176 Opracowanie koncentruje się na analizie inicjatywy ustawodawczej, której głównym celem miała być poprawa jakości powietrza. Pomimo że nie stała się obowiązującym prawem, zasługuje na uwagę, przede wszystkim dlatego, że była to pierwsza na gruncie prawa karnego sensu largo konkretna próba zmierzająca do ograniczenia emisji spalin. Ponadto stanowi dobrą ilustrację kierunku w kształtowaniu przepisów karnych, który z dużym prawdopodobieństwem będzie wyznaczał standardy w zwalczaniu negatywnych zjawisk w sferze ochrony środowiska. Krytyczna analiza proponowanych rozwiązań powinna dać asumpt do opracowania nowych przepisów, stanowiących nieodzowny instrument polityki państwa w walce o czystą atmosferę.
Z życia NIK
187Prezes NIK dwukrotnie nagrodzony 187
Prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski został wyróżniony przez Regionalną Izbę Gospodarczą (RIG) w Katowicach Kryształowym Laurem Umiejętności i Kompetencji.
Otrzymał go m.in. za inicjatywę i działanie podejmowane w służbie publicznej na rzecz budowania lepszego państwa. Drugą nagrodą wręczoną prezesowi NIK była statuetka przyznana przez Związek Powiatów Polskich (ZPP), który w tym roku świętuje XX-lecie reformy samorządowej.
spis treści
NIK przewodniczy kontroli transportu odpadów 188
Kontrolerzy z Polski, Ukrainy i Słowacji zbadają, czy transgraniczny transport odpadów niebezpiecznych jest w tych krajach zgodny z konwencją bazylejską i nie zagraża środowisku naturalnemu oraz zdrowiu ludzi.
Współpraca z Krajową Radą RIO 189
Przewodnicząca Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych Grażyna Wróblewska i prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski popisali porozumienie dotyczące wymiany informacji o trwających i planowanych kontrolach, wspólnych panelach eksperckich, ujednoliceniu interpretacji przepisów obowiązujących samorządy, a także wspólnym opracowywaniu propozycji zmian w prawie.
Sygnały o książkach
190Contents
197Informacja dla Czytelników i Autorów 202
Informacja dla Prenumeratorów 204
Hundred Years of the Supreme Audit Office
5Congratulatory Letters 5
Address by President of Supreme Audit Office 15
Celebrations of the Hundredth Anniversary of NIK Establishment 20 Employees of Supreme Audit Office Decorated by President
of Poland Andrzej Duda 36
Auditing
48RYSZARD SZYC (ed.): NIK Work Plan for 2019 48
The main part of the activity of the Supreme Audit Office of Poland is based on the annual work plans, adopted by the Council of NIK and submitted, for taking note of, to the Lower House of the Polish Parliament, i.e. the Sejm. This year’s work plan comprises 111 audits, including the obligatory audits of the state budget execution in 2018 and the implementation of the monetary policy guidelines. The remaining 109 audit topics cover four international audits that NIK has been conducting: the audit of the financial statements of the Council of Europe, the audit of selected organisational issues and several performance audits in the Council of Europe, the audit of the financial statements of the Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) and the OECD Staff Provident Fund for 2018, as well as the performance audit of the OECD.
In 2019 NIK will also conduct nineteen audits transferred from the work plan for 2018.
ARTUR NOWAK-FAR: Does the Entrepreneurs’ Law Limit NIK’s Audit
Mandate? – Voice in the Discussion 68
The intention of the authors of the act of 2018 – Entrepreneurs’ Law (Polish: UPP) was to have the regulation cover a wide group of bodies mandated to audit businesses.
Contents
contents
With regard to the Supreme Audit Office this objective was not, however, met. This is due to the nature of NIK’s audits – which is state auditing – rather than administrative control, conducted for the legislative branch – the Sejm, which is mandated to present its proposals for audits, to be included in the NIK’s work plan, concerned with the executive branch. If the provisions set forth in Chapter 5 of the Entrepreneurs’ Law were applied, the control function of the Sejm would be significantly limited. In his article, the author attempts to answer the question whether the limitations set forth in the Law should be applied by NIK during its audits concerning entrepreneurs.
SŁAWOMIR CZARNOW: New Construction of the Personal Data
Protection Body – Comments on the Reform 87
After over twenty years of its existence, on 25th May 2018 the Bureau of the Inspector General for the Protection of Personal Data (GIODO) was transformed into the Personal Data Protection Office (UODO), which took over the staff, assets, obligations and liabilities of the Bureau. The reform significantly extended the tasks and competences of the UODO President. While GIODO was only the national body for personal data protection, the UODO President is tasked not only with personal data protection, but also serves as a supervisory body. The independence of the institution was also strengthened. At present, the mandate of the UODO President is regulated in as many as three legal acts (RODO, uodo and uodzzp). The article is dedicated to several key issues, in the light of the reforms and changes introduced with the new regulations, related mainly to the administrative and complaints proceedings.
ŁUKASZ RÓG, ANDRZEJ ZALESKI-EJGIERD: State Auditing
in the Area of Science, Education and National Heritage Protection 103 In their article, the authors discuss ten audits conducted between the beginning of the 1990s and the year 2015 by the NIK Department of Science, Education and National Heritage. These audits are worth discussion due to several numerous reasons. The three of them are related to the quality of the law made at the beginning of the political transformations, whose deficiencies we have to face until now, the origins of the public radio and television in the new organisational and legal format, and the shaping of the media order in the light of the mandate of the National Broadcasting Council (Polish:
KRRiT). The audit of the preparedness for UEFA Euro 2012 was unique because it lasted four years – before the tournament and due to its impact on the proper preparations for the championship. The other audits discussed in the article are concerned with the issues that were of key importance at the time, related to the state’s activity and effective spending of public funds.