Sprawność funkcjonalna

Sprawność funkcjonalna i ograniczona zdolność samoobsługi w życiu codziennym są znaczącymi konsekwencjami dla osób po URK. Pacjenci z URK muszą radzić sobie z niepełnosprawnością funkcjonalną. Bardzo ważne jest uzyskanie maksymalnego, możliwego z punktu widzenia patoanatomii poziomu sprawności, który wpływa na wszystkie aspekty życia. Pożądana niezależność w życiu codziennym jest bardzo ważnym elementem

51

rehabilitacji i dlatego często uznawana za priorytetowy cel leczenia [147]. W świetle danych literaturowych osoby po urazie rdzenia cechują się różną sprawnością funkcjonalna w zależności od wieku, stanu, cywilnego, stopnia i poziomu urazu, a także innych czynników [148-150].

Wyrazem niepełnosprawności funkcjonalnej po URK jest częściowa lub całkowita utrata samodzielności w życiu codzienny. W przeprowadzonych przeze mnie badaniach ponad 60% osób po URK zgłaszało potrzebę pomocy innej osoby w czynnościach, które wcześniej te osoby były w stanie wykonać całkowicie samodzielnie. Podobną proporcję osób samodzielnych i niesamodzielnych po urazie rdzenia zaobserwowali w badaniachSilva i wsp. [127], gdzie osoby niezależne stanowiły 59,5% badanych oraz Coura i wsp. [151], gdzie samodzielnych była prawie połowa badanych (46%). Inne wyniki w swoich badaniach przedstawił Garrett [152]. Wśród jego badanych samodzielnych było jedynie 10% osób po URK. Badania te były prowadzone na grupie 35 osób. Niewykluczone wobec tego jest, że gdyby liczność grupy badana przez Garretta została zwiększona wyniki oceny samodzielności po URK były by inne.

Średnia wartość punktów służących do oceny sprawności funkcjonalnej za pomocą skali Barthel, w moich badaniach, wynosiła 62 punkty dla ogółu badanych. Odpowiada to dolnej granicy łagodnej zależności funkcjonalnej [59]. Podobny wynik uzyskał również Menon i wsp. [153] badający URK i jego następstwa wśród obywateli Indii.

W badanej przeze mnie grupie zauważyłam istotny zwiążek pomiędzy stopniem zależności a poziomem urazu. Osoby z uszkodzeniem rdzenia na wysokości odcinka szyjnego kręgosłupa charakteryzowały się umiarkowaną zależnością (średnia wartość BI 47 punktów), gdzie średnia wartość punktów BI odpowiadała łagodnej zależności funkcjonalnej [59]. W innych badaniach także większym stopniem zależności funkcjonalnej charakteryzowały się osoby po urazie rdzenia na poziomie szyjnym w porównaniu z osobami z urazem w części piersiowej i lędźwiowej [144-146].

Porównując wynik skali Barthel moich badań i badań Coura i wsp. [151] zauważyłam różnice w kolejności czynności najtrudniejszych do samodzielnego wykonania dla badanych osób. Coura i wsp. [151] objęli badaniami grupę 75 Brazylijczyków po URK. Badani ci wykazali największą zależność w poruszaniu się po schodach (92% badanych) oraz przemieszczaniu się po powierzchniach płaskich (82,7%). W przeprowadzonych przeze mnie badaniach największą zależność występowała w dziedzinie dotyczącej kontroli mikcji (86,7% badanych), a następnie dopiero poruszania się po schodach (78,7% badanych). Zarówno u mnie jak i Coura i wsp. [151] najbardziej samodzielni okazali się badani

52

w dziedzinie jedzenia (kolejno w moich badaniach 78,7% i badaniach Coura i wsp. 93,3%). Następnie podobnie duży stopień samodzielności wykazywali badani w czynnościach ubierania się (66,7% uczestników moich badań) oraz niezależność dotycząca sfery higieny osobistej (88% badanych przez Coura i wsp.).

Także w przeprowadzonych przeze mnie badaniach dostrzegłam znaczące związki pomiędzy stopniem niezależności w poszczególnych dziedzinach skali Barthel a poziomem urazu. Mianowicie osoby po urazie części szyjnej rdzenia kręgowego są bardziej zależne niż paraplegicy głównie w takich czynnościach jak kontrola mikcji (72% badanych w grupie C nie kontroluje oddawania moczu lub jest cewnikowana), mycie się, kąpiel całego ciała (68%), utrzymanie higieny osobistej (64%). Osobami o największej sprawności funkcjonalnej są badani należący do grupy o najniższym poziomie uszkodzenia rdzenia. Są oni niezależni w dziedzinie spożywania posiłków (96% badanych z grupy L wykonuję tę czynność w pełni samodzielnie), ubierania i rozbierania się (92%), mycie się, kąpiel całego ciała (88%).

Znaczne ograniczenie sprawności i zwiększone zapotrzebowanie na całodniową opiekę występuje u osób z uszkodzeniem wyższych segmentów rdzenia. Jest to rzeczą bezdyskusyjną. Osoby po urazie rdzenia w części szyjnej kręgosłupa, którzy są tetraplegikami, cechują się znaczną niesprawnością kończyn górnych. Dlatego też wymagają największej ilości godzin pomocy w ciągu dnia. Średni czas potrzebnej pomocy jakiej wymagali wszyscy uczestnicy mojego badania to blisko 5 godzin na dobę. Osoby z uszkodzeniem rdzenia na poziomie szyjnym, jak wykazały moje badania, potrzebowali prawie dwukrotnie więcej godzin codziennej pomocy niż osoby z porażeniem wyłącznie kończyn dolnych i/lub tułowia.

Ciekawie przedstawia się w moich badaniach, charakterystyka osób pomagających osobom po URK. Pomocą w czynnościach codziennych najczęściej służyły osoby z najbliżej rodziny (blisko 50% badanych korzystało z opieki rodziny). W badaniach Khazaeipouri wsp. [156] to również rodzina w największym odsetku opiekowała i pomagała w samoobsłudze osobie po URK. W 35% osobami tymi byli współmałżonkowie, 37 % rodzice, a u jedynie 5,9% badanych osób opiekę sprawowała pielęgniarka.

Postanowiłam także zbadać liczebność rodzin osób po URK. Ilość osób w rodzinie nie miałaistotnego znaczenia na sprawność funkcjonalna badanych. Podobnie jak w innych badaniach [156,157] ponad połowa osób po URK żyła w rodzinach 3-4- osobowych.

Analiza wyników moich badań wskazuje, że zatrudnienie osób po URK jest w znacznym stopniu zdeterminowane ich sprawnością funkcjonalną ocenianą według skali BI. Zatrudnienie uczestników moich badań, również różni się w zależności od stopnia

53

sprawności funkcjonalnej ocenianej według skali Barthel. Wartość sprawności funkcjonalnej według skali Barthel osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo była porównywalna. Jedynie wyraźną różnicę wyniku BI w porównaniu osób zatrudnionych i bezrobotnych zaobserwowałam w grupie po urazie części szyjnej rdzenia. Tu osoby pracujące uzyskały wartość w granicach 60 punktów według skali Barthel, podczas gdy u osób bezrobotnych wartość ta średnio wynosi 37 punktów. Podobny wpływ stopnia i ciężkości urazu, a co z tym związane ograniczonej sprawności funkcjonalnej, na zatrudnienie po URK wykazało w swoich badaniach wielu autorów [143,158-160]