a) Bibliografia kaszubska.
W ydaje się, jatcoby społeczeństwo p o lskie od razu powetować chciało zaniedbanie w iekow e ziem i kaszubskiej, ty le się pisze dzisiaj
— 247 ozdabiają zajmującą książeczkę, noszącą jako motto słowa W incentego Pola:
— A czy znasz ty bracie m ło d y Polsce do najpiękniejszych zalecającym się niezawodnie. 1 raz jeszcze westchnąłem z ubolewaniem , że tak mato Polaków ze stron dalszych roz-
248 się ru c h , pragnący uświadom nienia, obudzenia ducha narodowego, pragnący w y z b y c ia się obczyzny, w yd o b ycia z g łębi własnej, istotnej treści . —
Praca p. K u lw ik o w s k ie j jest poważnym czynem w celu dzierżgania nierozerw alnych w ięzów pom iędzy poszczególnemi dzielnicam i O jczyzny naszej w ie lk ie j. pisząc na ukończenie: „R uchu kaszubskiego nie w yw ołano sztucznie:początki dali m u synow ie lu d u , nieznoszący, aby n im pom iatano, lecz domagający się, ażeby go uw zględniano na ró w n i z in n y m i szczepami p o lskim i.
B udzi tem większe nadziejo, iż do p ra cy tej zabrała się młodzież nie z fantazyą w yb u ja łą , rezygnująca p rz y pierw szej przeszkodzie, lecz młodzież
— 249 —
Mitteilungen des Vereins Kir kaschubische Volkskunde Heit IV, Leipzig. Otto Harassowitz 1909. I w prasie niem ieckiej znajdu
jem y szereg pra c, zajm ujących się Kaszubami. Na czele tych prac p o ło ż y li
b yśm y za w s z e p o w a ż n e p u b lik a c y e T o w a rz y s tw a d la lu d o z n a w s t w a k a s z u b s k ie g o w Kartuzach. C zw arty zeszyt zaw iera na czele ukończenie studyum heraldycznego p. Iw ana barona von der Damerau — Dam browskiego pod ty t.: W aren die v. D om brow ski der Kaschubei „M o n d ri“ oder waren die v. „M o n d ri“ der Kaschubei „D o m b ro w s k i“ . (Czy D ąbrow scy na Kaszu
bach b y li „M ą d ry m i“ , czy też „M ą d rz y “ b y li „D ą b ro w s k im i“ ?). —
N azwiska szlachty kaszubskiej bezmała w szystkie odznaczają się P rzydom kam i. T ak np. mam y W n u k ó w — L ip iń s k ic h , W ry c z ó w — R ekowskich,
— 250 —
Berenter Kreiskalender 1910. Eduard Schmidt. Berent. (K o- ście rski kalendarz p o w ia tow y na ro k 1910) zawiera oprócz skrom nych danych statystycznych i k ilk a podań kaszubskich, po niem iecku opow ie
dzianych, takżo i k ró tk ą historyę miasta K o ście rzyn y pod t y t .: Geschichte der Stadt Berent. Aus den Quellen dargestellt von Prof. dr. Stoewer. (H i- storya miasta K ościerzyny, podług źródeł przedstawiona przez prof. dra Stoewera.) Jest to z n iem iecko-hakatystycznego stanowiska opracowana e hronika, nie zasługująca wcale na nazwę „ h is to r y i“ . O ścisłości naukowej
— 251
Żeby zaś nazwę od kości w yw o d zić, do tego niema żadnego powodu innego, ja k ten, że jedno i drugie w pierw szej sylabie w yra zu b rz m i rów nie.
Dalsze ustępy pracy, tak szumnym zaopatrzonej tytułem , nadają się bardzo na w y k ła d y w łonie niem. tow arzystw a dla kresów w schodnich, którem u tę G iertrudzie, córce zd ra jcy Sambora Tczewskiego, przez M estwina słusznie z dzierżaw sw oich wyzutego, południow ą część dzisiejszego pow iatu k a r
tuskiego i północną część kościerskiego, które za czasów książąt pom or
skich tw o rz y ły jedną całość adm inistracyjną. Ja k na kalendarz, w yd a n y przez tow arzystw o dla kresów w schodnich, niemożna się inaczej spodzie
wać, zachodzące osoby kaszubskiego czy polskiego pochodzenia są szpet- nem i, m ordercam i, podpalaczam i, lu d źm i bez czci i w ia ry . N iem cy zaś są z epoki przedhistorycznej najmniejszego nie pozwalają w niosku co do narodowości ty c h , po k tó ry c h są pam iątkam i.
P rz y k ro nam dopraw dy, że z obowiązku b ib lio g ra fa zająć się m usie
liś m y rzeczą pod względem fo rm y i tre ści ró w n ie małoznaczną.
b) Książki.
Dr. Paweł Spandowski. Towarzystwa przemysłowe. D ie p o ln is c h e n G e w e r b e v e r e in e im R a h m e n d e r E n t w i c k e l u n g e in e s p o ln is c h e n g e w e r b lic h e n M it t e ls t a n d e s . P o s e n . D r u k a r n i a i k s i ę g a r n ia św, W o jc ie c h a G. m. b, H, 1909,
ICsiężka powyższa, zajmująca stronic 144 form atu 4°, oprócz 5 ta b lic
Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Tom I. Nr. 7 i 8.
Za I I I i IV kwartał 1909. Toruń 1909. N a k ła d T o w a r z y s tw a N a u k o
stępujących epokach swego rozw oju na ziem i dzisiejszej zachodniopruskiej.
M iło nam konstatować obfitość zbiorów , któ re bez o p ie k i rządu l i ty lk o pracą i nakładem szlachetnych i uczonych o b yw a te li naszych zebrano.
W y k o p a lis k a z epoki bronzu są najliczniejsze. W ogóle atoli dział arche
o lo g ii przedhistorycznej przedstawia się bardzo pokaźnie.
— 252
-— 253 —
„ „ A Z!,i0 ry ZaŚ Prz yrodnicze i za b ytki za czasów histo ryczn ych m niej szczegółowo są traktowane. P rz y w y lic z e n iu n ie k tó ry c h L u k z dz”ału ludoznawczego nie w ym ienione miejsce pochodzenia.
Praca Ks. Chm ieleckiego niemało się p rz y c z y n ić może do sp o p u la ry
zowania jedynego naszego muzeum polskiego w Prusach Zachodnich Szkoła, organ polskiego Towarzystwa pedagogicznego lesięczm k pośw ięcony sprawom w ychow ania w ogólności a w szcze*
góinosci szkolnictw a ludowego. W ych o d zi w połow ie każdego miesiąca f 909 We n w * °NP u r f Z ia ln y : L U d W iff P ic r z c h a *a- P aździernik
- . .. J 16' . akładem to w a rz y s tw a pedagogicznego. Z t r e -w “ 010" 8' 1' 0 re form ie szkót w yd zia ło w ych , L e o n
„ , ’i y tra w n i p o lity c y a sanacya szkolnictw a, M a r c in N r y d e l ; K a rtk a z dziejów szkolnictw a ludowego w Polsce, A d . G o r z y c k a - Nauczanie dzieci a różnorodność d zia tw y pod względem Uzdolnienia.7 j n ,ta S ’ m ,C S i‘;C Z n ik kościelny. P is m o d u c h o w ie ń s tw a a r c h i-w Poznaniu ‘ R o ^ T g O ^ P ‘ PoZna^ kiei Ks- W. HozakowskI w Poznaniu. Kok JJ09. P aździernik. Poznań 1009. Nakładem zw ią zku ka p ła nó w „U n ita s “ . Z t r e ś c i: W iedza i w ia ra (Ks. dr. F ranciszek Harda) Godło k rz y z a (Ks. Euzebiusz Stateczny Zak. B r M n') O chrzci« z i ’ M i c t i s M Ce)M(f 8' ¿ “te ^ Zapl6WS.k i) ’ PsaIm 28 (Hebr. 29) (Ks. dr. W ilh e lm
M j s r K o te c k i)’
Wiadomości numizmatyczno-archeologiczne, o rg a n T o w a - i z y s t w a n u m iz m a t y c z n e g o . N r. 10. P aździernik. R ok 1909. R edaktor Dr Maryan Gumowski, Muzeum Czapskich w K rakow ie. Treść: 1 M G Medal A ndrzeja hr. Potockiego. - 2. Sow. T y m i e n ie c k i i A. H n i i t d r J f 4 n T T ®°ra ty n im - - 3- H e n r y k M a ń k o w s k i: Błędne
7 r " i Z. Z a k r z e w s k i: O brakteatach z napisam i hebrajskim i. -o. L G N um izm atyka w p rzysło w ia ch polskich. - 6. K .B e y e r- O num i zmatach p o ls k ic h podrobionych lub zm yślonych w nowszych czasach 1 7. G r e im . Pieczęcie p o lskie w bibliotece w ile ń skie j. 8. D r M G n m o -Z K - F r r : ,krÓ1ÓW P0l8kicl1- - 9- N ie — e m onety i medale - 10. K s ią ż k i i ka ta lo g i monet. — 11. K ro n ika .
P r ą d ’ m lesięoznik społeczny i lite ra cko -n a u ko w y. W y c h o d z i w końcu
N r l T „ , " T t ‘ W « « ™ . »1. W arecka
M S z n r ar 6 t Ci r W ' f ° y ° h ° : p i’zy szłość k a to lik ó w i s o cya listó w w F ra n c y i vr. f5 /u c a z Kaszub. B r. Z a łu s k i. Ogniska rodzinne w środow iskach
kształcące] się m łodzieży. ow iia
Przewodnik Społeczny, pismo miesięczne poświecone duszna
^ »■ * w ydawca: K s . ^ 7 ^
£ = w.bt s s a , “i»“
— 254
ul. Podzamcze 14. A d m in istra cya Groble L . 15. (parter). Z treści: P rądy autonomiczne w śród narodowości zachodniej części państwa rosyjskiego, przez C. E., Z pow ieściowej tw órczości I. W ojnow ića, przez T a d . S ta n . G r a b o w s k ie g o , Z przeszłości słow ianofilstw a w Polsce, podaje E d m u n d , K o ł o d z i e j c z y k , Przegląd p ra cy sło w ia ń s k ie j, Recenzye i sprawozdania K ro n ika .
Tygodniowe pisma przesełane na wymianę:
Głos Wielkopolanek, ty g o d n ik społeczno-narodow y dla kobiet w s z ystkich stanów. Poznań. Redakcya i E kspedycya: p rz y placu W ilh e l- m ow skim 14. K w a rta ln ie 13 zeszytów 2 m a rki.
Zjednoczenie, organ Zjednoczenia T o w a rzystw kobiecych ośw iato
w ych na rzeszę niemiecką. Adres R edakcyi i A d m in is tra c y i: Helena Rze
pecka. Poznań. Św. M arcin 9. Abonament: 21 odn. 31 fenygów kw a rta ln ie . T r e ś ć : Doniesienia Zarządu. — Jaka wiedzą nam najpotrzebniejsza? — R ok Słowackiego. — Z naszego ru ch u kobiet. — Co k o b ie ty mogą uczynić dla To w. C zytelni Ludow ych? — Co nam dała w ystaw a ka liska ? — Z na
szych tow arzystw . — K a le n d a rzyk zebrań. — Ogłoszenia.
Praca, ly g o d n ik p o lity c z n y i lite ra c k i, ¡Ilustrow any. Poznań. Redakcya:
ul. R ycerska Nr. 38. Abonament kw a rta ln ie 1,50 m. odn. 1,62 m.
Przegląd kupiecki, organ zjednoczenia m łodzieży k u p ie ckie j w Poznaniu. Redakcya i E kspedycya: św. M a rcin 10. Poznań. Prenumerata k w a rt. 1.00 mr.
Kupiec, organ zw iązku kup ie ckie g o w Niemczech. Poznań. W ro cła w ska 11. Prenumerata k w a rt. 1 m.
O D R E D A K C Y I .
W celu ponownego w ydania w szystkich pism ś. p. J a r o s z a D e r d o w s k i e g o poszukujem y pierwszego oryginalnego w ydania Jaśka z knieji. K to b y z naszych Szanownych C zyte ln ikó w dziełko to posiadał, tego p ro s im y o łaskawe nadesłanie nam go za ew. wynagrodzeniem.
T R E S Ć.
1. Ilu Kaszubów na Kaszubach. Woje. ...224
2. W cielenie id e i młodokaszubskiej. Janowicz...229
3. O p iso w n i k a szu b skie j. Janowicz... 231
4. B a jk i k a s z u b s k i e ...234
5. P ieśni k a s z u b s k ie ... 240
G. W idzenie nocnego stróża. Świętopełk S u d o m ski... 242
7. Sprawozdania i k r y t y k i ...246
8. Od R e d a k c y i ... 254
„PRACA“
Tygodnik ¡Ilustrowany, polityczny i literacki.
■ Wychodzi w Poznaniu w każdą niedzielę. ...
Cena abonamentu na pocztach kwartalnie 1,50 M. z odnoszeniem 1,62 M.
Oobre artykuły. Zajmujące powieści. Mnóstwo illustracyi.
Adres Redakcyi i administracyi „PRACA“ G. m. b. H. Poznań Rycarska 38.