Stanowisko Jezioro Mały Gołyń

Położenie

Jezioro położone jest w zachodniej części parku, w niewielkiej rynnie polodowcowej przebiegającej z północnego-zachodu na południowy-wschód przez rozległy obszar kemowy. Kłoć zajmuje cały pas w strefie szuwaru jeziora (ryc.71) (Karcz 2007). Nieznaczne przerwy występują tylko w zachodniej części jeziora, przy granicy z torfowiskiem przejściowym, gdzie kłoć rośnie w oddzielnych kępach bądź wąskich pasach. Od strony wody poprzedza ją trzcina, czasem pałka wąskolistna a od strony lądu rosną turzyce. Najlepiej wykształcony szuwar kłoci występuje przy brzegu południowej zatoki jeziora, przy rozległym obniżeniu terenu z wykształconym olsem. Szerokość szuwaru kłoci dochodzi tam do 15-tu metrów.

Ryc. 71 Kłoć wiechowata Cladium mariscus L. na stanowisku Jezioro Mały Gołyń.

Rozpoznanie osadów

Wykonano 3 wiercenia wzdłuż transektu w zachodniej części jeziora (ryc. 71): G1- w strefie czoła zwartego szuwaru kłoci, G2- na granicy lądowej obecnego występowania kłoci, G3- w olsie (ryc. 72).

Ryc. 72 Geologia osadów strefy litoralnej jeziora Mały Gołyń. Objaśnienie symboli w podpisie do ryc. 25.

Odwiert G1

Spągową warstwę rdzenia, położoną na głębokości 4,2-4,07 m, buduje osad mineralny, piaszczysty ze śladową ilością CaCO3. W niewielkim udziale znajduje się w nim substancja organiczna (Gmin3, Dg1, Lc+, Dl+), którą stanowi gytia detrytusowa. Komponentem roślinnym gytii są owoce Nymphaea alba, dobrze zachowane szyszki Pinus

sp. a także owoce Cladium mariscus. W strukturze osadu obecne były fragmenty aparatów

gębowych larw Chironomidaea. Powyżej, do głębokości 2,9 m w osadzie nadal przeważa składnik mineralny. Substancja organiczna jest przeważnie bardzo silnie rozłożona, prawie czarna. W jej strukturze występują owoce Nymphaea alba, oospory Chara sp. a także szyszki

Pinus sp. i drobne fragmenty węgli drzewnych (3,1-2,9 m Gmin3, Sh1(Ld⁴1?), [anth+]). Następnie występuje niewielkiej miąższości warstwa silnie rozłożonej substancji organicznej,

zapiaszczonej (Sh3(Ld⁴3?) Gmin1). Nad nią leży ponownie osad mineralny (Gmin3, Dg1). Powyżej, do głębokości 0,5 m występuje gytia detrytusowa, najpierw zapiaszczona (Gmin1, Ld³3), a od poziomu 1,6 m z zawartością węglanu wapnia (Ld⁰3, Lc1). Warstwę 0,5-0,23 m stanowi osad półpłynny (bądź soczewka wodna), który nie został w pełni pobrany przez świder. Na głębokości 0,23-0,18 m występuje warstwa słabo rozłożonego torfu, w którym głównym komponentem są szczątki kłoci wiechowatej Th1

(Clad.)4. Stropowe 18-cie centymetrów osadu stanowi torf (Th1

4), w którego strukturze obecne są szczątki Thelypteris

palustris i Cladium mariscus.

Odwiert G2

Na głębokości 3,0-2,96 m osad buduje cienka warstwa, silnie rozłożonej substancji organiczna Sh4 (Ld⁴4?). Powyżej do głębokości 1,9 m, zalega miąższa seria osadów piaszczystych, w których strukturze obecny jest także detrytus (owoce Nymphaea alba, Najas

marina oraz kora i dobrze zachowane szyszki Pinus sp.). Podobnie jak w G1, lecz na

głębokości 2,45-2,35 m przewarstwia ją seria silnie rozłożonej substancji organicznej (Sh3(Ld⁴3?), Gmin1, Dg+). Obecne są w niej nasiona Scirpus lacustris i Najas flexilis, co wskazuje na występowanie zbiornika wodnego ze strefą szuwarową. Powyżej warstwy mineralnej leży gytia detrytusowa, w spągowej części zapiaszczona (Ld3

3, Gmin1, Dg+), a w stropie przeważał składnik dertytusu drobnego i obecne były szczątki korzeniowe (Ld3

1, Dg2, Dh1, Th⁰+). Na głębokości 0,6-0,55 m i 0,4-0,35 m stwierdzono w niej pojedyncze owoce

Cladium mariscus. Osad na głębokości 0,5-0,4 m jest silnie uwodniony. Warstwę na

głębokości 0,3-0,1 m buduje substancja organiczna, w której dominują kopalne szczątki kłoci (dolne części pędów, korzenie) w części subfosylne choć z zachowaną strukturą (Th⁰(Clad.)4). Stropowe 10 cm osadu stanowi torf zielny, częściowo rozłożony (Th⁰(Clad.)3, Sh1), budowany przez części nadpowierzchniowe kłoci a także przez szczątki Thelypteris

palustris.

Odwiert G3

Spąg osadów, na głębokości 1,38-1,35 m buduje piasek oraz występujący w niewielkim udziale detrytus roślinny (Gmin3, Dg1, [anth+]). Zachowały się w nim kopalne szyszki Pinus sp, owoce Nymphaea alba oraz fragmenty węgli drzewnych. Powyżej, podobnie jak w G1 i G2 zalega cienka warstwa silnie rozłożonej substancji organicznej, zapiaszczonej (Sh3(Ld⁴3?), Gmin1, [anth+]). Nad nią warstwa z przewagą składnika mineralnego, lecz obecną wciąż w dużym udziale substancją organiczną (Gmin2, Sh1(Ld4

Dg1, [anth+]) z kopalnymi szyszkami Pinus sp. Następnie, do głębokości 0,5 m, została zakumulowana gytia detrytusowa (Ld²3, Dg1, Dl+). W strukturze osadu, na głębokości 0,45-0,4 m obecne są szczątki korzeni i kłaczy trzciny, a składnikiem gytii detrytusowej są orzeszki Cladium mariscus, Carex pseudocyperus oraz fragmenty korzeni i listków

Thelypteris palustris (Ld²2, Th⁰2, Dg+). Powyżej występuje torf, w którym składnikiem dominującym jest kopalna biomasa trzciny (Th0

(Phr.)3, Ld²1), a na głębokości 0,2-0,1 m pojawiają się także szczątki Cladium mariscus oraz korzonki Thelypteris palustris. Stropowe 10 cm osadu buduje torf znacznie rozłożony, w którego biomasie występowały szczątki kłoci, trzciny i zachylnika błotnego, a także olchy (Th0

2, Sh2, Tl+).

Na podstawie rozpoznania osadów metodą T-S, na stanowisku Mały Gołyń kłoć występowała dwukrotnie. Starszą kopalną obecność Cladium, stwierdzono tylko w wierceniu G1 a manifestuje się ona wyłącznie w postaci nagromadzonych owoców i nasion, będących składnikiem osadu zdominowanego przez substancję mineralną. Kłoć rosła na podłożu piaszczystym, nie odkładając warstwy torfu Cladieti. Młodsza, częściowo subfosylna a częściowo żywa biomasa kłoci w rdzeniu G1 współtworzy z trzciną i Thelypteris palustris stropowe osady miąższości do 0,3 m. Nasiona kłoci występują już na głębokości 0,5-0,4 m lecz stanowią składnik detrytusu w osadzie limnicznym i nie potwierdzają występowania kłoci in situ. W wierceniu G2 kłoć buduje osad miąższości 0,3 m, tylko w stropie rdzenia. Jej biomasa jest bardzo słabo rozłożona, a w części także żywa. Obecność półpłynnego osadu w wierceniu G1 i G2 może wskazywać, podobnie jak na stanowisku Łowyń, że kłoć zakorzeniona jest w osadzie na głębokości 0,5 m, a na wypłycające się lustro wody nasuwa się warstwa emersyjna, budowana przez Thelypteris palustris. W rdzeniu G3 kłoć wiechowata współtworzy biomasę osadu z trzciną i zachylnikiem błotnym w warstwie miąższości 0,2 m. Owoce kłoci występowały w gytii już na głębokości 0,45 m. Rozwój szuwaru kłoci poprzedza trzcina, której biomasa odkłada się warstwą torfu na głębokości 0,4-0,3 m.

Podłożem kłoci jest gytia detrytusowa, torf trzcinowy a także osad mineralny z niewielkim udziałem węglanu wapnia.