starzenia się ludności w Polsce w świetle prognoz demograficznych do 2050 r

Regional diversification in population ageing process in Poland in the light of demographic forecasts until 2050.

Zarys treści: Starzenie się społeczeństwa to proces, który polega na zwiększaniu się udziału ludzi starszych w stosunku do ogółu populacji. Prostą konsekwencją trwającego światowego spadku dzietności, a jednocześnie śmiertelności osób w starszym wieku, jest starzejące się społeczeństwo – spodziewany główny demograficzny trend XXI w. W Europie został zapoczątkowany już około 100-150 lat temu. W Polsce zjawisko to występuje w zasadzie od początku XX w., ale znaczące zmiany w strukturze wieku mieszkańców Polski zaczęły dokonywać się pod koniec XX w. Starze-jąca się ludność niesie ze sobą wiele istotnych konsekwencji – społeczno-ekonomicznych i zdro-wotnych. Stanowi też wyzwanie dla zdrowia publicznego oraz rozwoju gospodarczego (kurczenie się i starzenie siły roboczej, problem systemu opieki społecznej). Wraz ze spowolnieniem rozwoju demograficznego proces starzenia się ludności został zintensyfikowany. Prognozy demograficzne GUS wskazują, że do 2050 r. proces ten przybierze na sile, ale skala jego przebiegu i tempo będą zróżnicowane regionalnie.

Słowa kluczowe: starzenie się, prognozy demograficzne, rozwój regionalny.

Abstract: Ageing of population is a term for shifts in the age distribution (i.e., age structure) of a population toward older ages. A direct consequence of the ongoing global fertility decline and of mortality of people at older ages is the ageing population, expected to be among the most prominent global demographic trends of the 21st century. In Europe population ageing is progressing from about 100-150 years. This process started in the beginning of 20th century, but it was progressing rapidly from the end of 20th century. Population ageing has many important socio-economic and health consequences. It presents challenges to public health as well as for economic development (shrinking and ageing of labour force, problem of social security systems).

Wiesława Gierańczyk

Population projection prepared by Central Statistical Office in 2014 contains assumptions and analyses of expected trends of demographic processes (fertility and morality) as well as direction and size of definitive migration and results of population projection until 2050, drawn up on the basis of the adopted assumptions variants. This article presented that in Poland ageing of population will be progressing, but the scale and pace of the course will vary regionally.

Keywords: ageing, population projection, regional development.

Wstęp

Starzenie się społeczeństw polega na zwiększaniu się udziału ludzi starszych w stosunku do ogółu populacji. Proces ten jest wynikiem przeobrażeń ilo-ściowych i jakoilo-ściowych zachodzących w relacjach pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi ludności, uwarunkowanych szeregiem czynników demo-graficznych i społeczno-ekonomicznych. Do bezpośrednich należą: rodność, umieralność i migracje ludności (Rosset 1967, s. 467).

Proces starzenia, nazwany przez G. Esping-Andersena (2010) „wojow-nikiem z konia trojańskiego”, został zapoczątkowany w Europie – w zależności od państwa – 100–150 lat temu. Najwcześniej zaznaczył się w rozwiniętych pań-stwach Europy Zachodniej. Związane to było z tzw. przejściem demograficz-nym, które polegało na zmianie reżimu reprodukcji populacji (odtwarzania jej stanu i struktury) z tradycyjnego (z wysoką stopą zgonów i urodzeń) na nowo-czesny (z niską stopą zgonów i urodzeń). Z czasem omawiany proces pojawił się także w państwach słabiej rozwiniętych, gdzie mimo stosunkowo niewielkiego udziału procentowego ludzi starszych, ich liczba wzrastała stopniowo w spo-sób znaczący. Na taką sytuację wpływał m.in. postęp cywilizacyjny i związana z nim malejąca liczba urodzeń oraz wydłużanie się przeciętnego trwania życia.

W efekcie dokonywał się wzrost liczby i odsetka osób starszych w zbiorowo-ściach europejskich, czyli nastąpiło starzenie się populacji (Racław, Rosochac-ka-Gmitrzak 2013, s. 9–22).

Jak z powyższego wynika, na zmiany struktur wiekowych populacji wpływa ruch naturalny, a zwłaszcza natężenie urodzeń. Wzrost liczby urodzeń przyczynia się do wzrostu udziału dzieci w strukturze populacji, a tym samym do obniżenia udziału ludności najstarszej. Z kolei spadek liczby urodzeń pro-wadzi do zmniejszenia udziału najmłodszych grup wiekowych, a tym samym do procesu starzenia ludności przez wzrost udziału roczników najstarszych.

Wpływ poziomu umieralności (przy ustabilizowanym współczynniku zgonów niemowląt) nie jest natomiast jednoznacznie określony. W zależności od natę-żenia zgonów, w poszczególnych grupach wieku zmiany mogą wpływać hamu-jąco bądź przyspieszahamu-jąco na proces starzenia się ludności. Jeżeli zmniejsza się

Regionalne zróżnicowanie procesu starzenia się ludności w Polsce w świetle... 25 umieralność wśród niemowląt, to tym samym zwiększa się udział roczników młodych. Spadek umieralności w najmłodszej grupie powoduje zatem obniże-nie się odsetka ludności najstarszej. Spadek umieralności w starszych grupach wieku i wydłużanie się długości przeciętnego trwania życia powoduje natomiast wzrost odsetka populacji najstarszej (Długosz, Kurek 2005, s. 1).

Istotnym czynnikiem wpływającym na stan zaawansowania i dynami-kę procesów starzenia się społeczeństw są także migracje ludności. Największe znaczenie mają przemieszczenia ludzi młodych, które w znaczący sposób mogą kształtować strukturę demograficzną obszarów emigracyjnych i imigracyjnych, a tym samym wpływać na stan i zmiany w starzeniu się ludności.

Pośrednio na zjawisko starzenia się ludności wpływają także: poziom zamożności społeczeństwa, lansowany model rodziny, aktywność zawodowa kobiet, poziom opieki społecznej i ochrony zdrowia, wykształcenie ludności czy polityka społeczna państwa (Długosz, Kurek 2005, s. 1). Należy uświado-mić sobie, że wraz z przemianami demograficznymi dokonują się przemiany ekonomiczne i społeczne przejawiające się zmianami struktury konsumpcji, wzrostem zapotrzebowania na niektóre usługi (np. w dziedzinie ochrony zdro-wia, opieki społecznej), zmniejszeniem aktywności zawodowej, zwiększeniem wydatków na utrzymanie rosnącej grupy ludności w wieku poprodukcyjnym, zmianami struktury siły roboczej, rodziny i gospodarstw domowych.

Proces starzenia się społeczeństwa w Polsce

W Polsce zjawisko starzenia się społeczeństwa występuje w zasadzie od po-czątku XX w. Ważnym czynnikiem, który kształtuje ten proces w czasie, jest falowanie demograficzne, polegające na przesuwaniu się w piramidzie wieku kolejnych wyżowych i niżowych grup roczników. Pierwsze wyraźne symptomy zmian struktur wiekowych populacji zaznaczyły się wraz z wygaszaniem pierw-szego – a zarazem najwiękpierw-szego – powojennego wyżu demograficznego, a więc na przełomie lat 50. i 60. XX w. Warto również wspomnieć, że istotnymi czyn-nikami wpływającymi na skalę i przestrzenne zróżnicowanie procesu starzenia się w naszym kraju były powojenne migracje wewnętrzne (zwłaszcza w drugiej połowie lat 40. oraz w latach 50. XX w.).

Jednakże znaczące zmiany w strukturze wieku mieszkańców Polski za-częły dokonywać się dopiero pod koniec XX w. Wówczas wraz ze spowolnieniem rozwoju demograficznego proces starzenia się ludności został zintensyfikowa-ny. Wynikało to z jednej strony z korzystnego zjawiska, jakim jest wydłużanie się czasu trwania życia, ale z drugiej proces pogłębiany był przez niski poziom dzietności determinowany zwiększoną emigracją młodych ludzi. Spadek liczby

Wiesława Gierańczyk

urodzeń w kolejnych generacjach społeczeństwa Polski¹ miał decydujące zna-czenie dla dynamiki starzenia się ludności obecnie. Niska dzietność – w 2013 r.

współczynnik dzietności kobiet² wyniósł 1,25 – nie gwarantuje to odtwarzania populacji na poziomie prostej zastępowalności pokoleń. Oznacza to, że przy braku napływu migrantów do kraju będą następowały stopniowe ubytki lud-nościowe. W takiej sytuacji obserwowane w piramidzie struktury wieku tzw.

starzenie się od góry, powodowane faktem, że coraz więcej osób dożywa coraz późniejszego wieku, nie będzie odgrywało aż tak znaczącej roli w postarzeniu ludności³.

Jak z powyższego wynika, zjawisko starzenia się ludności jest procesem złożonym, o charakterze dynamicznym. Jego podstawowym miernikiem sto-sowanym w literaturze jest udział ludności starszej (najczęściej w wieku 60 lat i więcej lub 65 lat i więcej) w stosunku do ogółu populacji danego obszaru.

Z kolei miarą dynamiki tego procesu jest najczęściej przyrost ludności w naj-starszych grupach wieku, bądź zmiany w ich udziałach. Opisane wcześniej ten-dencje w Polsce obrazują dane wskazujące, że od 1950 r. udział ludności w wie-ku powyżej 64 lat względem ludności ogółem wzrósł prawie trzykrotnie: z 5,3%

do 14,7% w 2013 r. W tym czasie udział dzieci (0-14 lat) zmalał z 29,5% do 15,0%. Jeszcze dobitniej proces starzenia się ludności obrazuje wskaźnik

sta-1 Po powojennym boomie urodzeniowym, w zasadzie od końca lat 50., dzietność w Polsce zmniejszała się do około 1970 r. W latach 70. w wiek największej aktywności prokreacyjnej weszły roczniki kobiet z wyżu lat 50., co w konsekwencji spowodowało znaczny wzrost liczby urodzeń. Dekada ta charakteryzowała się wysokim, względnie stabilnym poziomem dzietności w skali kraju. Wzrost dzietności notowany w końcu tego okresu, który utrzymywał się do 1983 r. (współczynnik dzietności wynosił 2,205 w 1978 r. i 2,416 w 1983 r.) był implikacją ówczesnej sytuacji społecznej i ekonomicznej oraz zmian w systemie zasiłków na początku lat 80. W kolejnych latach obserwowano systematyczny spadek liczby i natężenia urodzeń.

W latach 90. XX w. tempo spadku dzietności uległo przyśpieszeniu. Zmiany płodności i natężenia urodzeń według wieku, a także wzrost liczby i odsetka urodzeń pozamałżeńskich wiąże się z wpływem przekształceń społeczno-ekonomicznych. Rok 2003 był rokiem o rekordowo niskiej liczbie urodzeń – nieco ponad 351 tys. Współczynnik dzietności wyniósł wówczas 1,22. W 2004 r. nastąpiło przełamanie tendencji spadkowej i do 2007 r. obserwowany był niewielki wzrost natężenia i liczby urodzeń. Następnie odnotowano wzrost natężenia i liczby urodzeń, który utrzymał się na zbliżonym poziomie przez dwa kolejne lata. W 2009 r.

współczynnik dzietności wyniósł około 1,4 i był najwyższy w minionej dekadzie. Począwszy od 2011 r.

obserwuje się ponownie spadek intensywności oraz liczby urodzeń zbliżony do wartości notowanych w 2007 r. W 2012 r. zarówno natężenie, jak i liczba urodzeń nie uległy większej zmianie, natomiast 2013 r.

przyniósł dalszy wyraźny spadek omawianych wielkości (za: Prognoza ludności… 2014, s. 36).

2 Współczynnik dzietności kobiet oznacza liczbę dzieci, którą urodziłaby przeciętnie kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego (15-49 lat), przy założeniu, że w poszczególnych fazach tego okresu rodziłaby z intensywnością obserwowaną w badanym roku, tzn. przy przyjęciu cząstkowych współczynników płodności z tego okresu za niezmienne (za: [Online] dostępne: http://old.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_

HTML.htm?id=POJ-1058.htm, 12.01.2015).

3 Niemniej jednak należy nadmienić, że subpopulacja osób w wieku 80 lat i więcej rośnie dwukrotnie szybciej w porównaniu z rzeszą sześćdziesięciolatków, a prognozy pokazują, że w 2050 r. osiągnie ona po-ziom 4% populacji świata; dla porównania – dziś wynosi 1% (za: Racław, Rosochacka-Gmitrzak 2013, s. 1).

Regionalne zróżnicowanie procesu starzenia się ludności w Polsce w świetle... 27 rości⁴ określający relacje międzypokoleniowe populacji, czyli liczbę dziadków przypadających na wnuków. Zgodnie z definicją GUS, obliczany jest jako relacja liczby ludności w wieku 65 lat i więcej do liczby dzieci i młodzieży do lat 19. Od 1950 r. wskaźnik ten wzrósł ponad czterokrotnie i w 2013 r. wynosił 0,76.

We współczesnym świecie znajomość bieżących, a zwłaszcza przyszłych procesów demograficznych, nabiera szczególnego znaczenia. Ludność bowiem, będąca jednocześnie producentem dóbr i ich konsumentem, musi zajmować pierwszoplanowe miejsce w każdym ekonomicznym opracowaniu perspekty-wicznym. Przygotowanie programów strategicznego rozwoju społeczno-gospo-darczego, wybiegających na kilka czy kilkanaście lat naprzód, wymaga bowiem nie tylko dokładnej znajomości podstawowych procesów i struktur demograficz-nych w okresie poprzedzającym moment wyjściowy planu, lecz także wnikliwego przewidywania i określania ich przyszłych zmian (Holzer 2003, s. 285).

Wśród metod przewidywania stanu i struktury ludności najczęściej sto-sowane są projekcje i prognozy. Demografowie zgodnie odróżniają te metody, chociaż w pewnych sytuacjach ostre rozróżnienie między tymi pojęciami nie jest łatwe. Projekcje, według Union for the Scientific Study of Population współtwo-rzącej Multilingual Demographic Dictionaries, ukazują przyszły przebieg procesów ludnościowych przy pewnych założeniach dotyczących zmian składowych dynami-ki ludności (Keilman 1990, s. 6-7). Są one stwierdzeniami warunkowymi i wskazu-ją na konsekwencje przyjętych założeń dla przebiegu procesów demograficznych.

Prognoza demograficzna jest natomiast projekcją, której założenia zostały uznane za najbardziej prawdopodobne. Takie kryteria spełnia prognoza ludności przygoto-wana w 2014 r. przez GUS. Zawiera ona założenia i analizę przewidywanych tren-dów zmian w przebiegu procesów demograficznych (płodności i umieralności), kierunków i rozmiarów ruchów migracyjnych definitywnych do 2050 r.

Jako że do najważniejszych czynników określających stopień dokładno-ści prognozy należą: jakość danych wyjdokładno-ściowych, władokładno-ściwe określenie przyszłych kierunków zmian w podstawowych procesach demograficznych oraz wybór me-tody obliczeń (Holzer 2003, s. 287), to sporządzone na podstawie przyjętych wa-riantów założenia prognostyczne były przedmiotem konsultacji szerokiego gro-na specjalistów reprezentujących środowisko gro-naukowe. Zostały zaprezentowane i przedyskutowane m.in. na Posiedzeniu Plenarnym Rządowej Rady Ludnościo-wej. Uwagi ekspertów oraz recenzentów pozwoliły na wybór scenariusza założeń uznanego za najlepiej określający prawdopodobny rozwój ludności w perspekty-wie do 2050 r.

4 Wykorzystany m.in. w: Długosz 1997, s. 227-232; Kurek 2001, s. 97-113; Prognoza ludności... 2014, s. 138.

Wiesława Gierańczyk

Podjęte ustalenia i wykonane na ich bazie prognozy wskazują, że w przy-jętym horyzoncie czasowym proces starzenia się populacji w Polsce przybierze jeszcze na sile. Przewiduje się bowiem, że udział osób w wieku 65 lat i więcej w populacji będzie wzrastał w szybszym tempie niż miało to miejsce w ciągu ubie-głych dekad. O ile w 2013 r. udział omawianej grupy ludności wynosił 14,7%, to prognozuje się, że w 2050 r. wyniesie on 32,7%, a wskaźnik starości wzrośnie z 0,76 osób w wieku 65 lat i więcej do liczby ludności w wieku do lat 19 do 2,11 w 2050 r.

Monitorowanie prognozowanych zmian demograficznych wydaje się być szczególnie ważne dla ekspertów i polityków. Dane i informacje o przyszłych pro-cesach pozwalają bowiem formułować wnioski dotyczące tego, co można i należy uczynić dzisiaj, aby zmienić lub co najmniej złagodzić tendencje do pogłębiające-go się starzenia się ludności Polski, zwłaszcza że proces ten będzie miał różną dy-namikę w układach regionalnych. Zainteresowanie informacjami regionalnymi nastąpiło wraz z rozwojem samorządności terytorialnej i społeczności lokalnych (por. m.in.: Jagielski 1995; Grochowski, Kowalczyk 1999, s. 183-202; Parysek 1999, s. 203-214; Parysek 2004, s. 119-132; Dehnel 2003; Parysek, Stryjakiewicz 2004, s. 95-104). Powstałe po 1990 r. jednostki samorządu terytorialnego przyczyniły się do upodmiotowienia wspólnot lokalnych i stały się odpowiedzialne za rozwój społeczny i gospodarczy (Narastające dysfunkcje... 2014, s. 73). Samorządy są bo-wiem – obok Rady Ministrów – podmiotami prowadzącymi politykę rozwoju, a więc zgodnie z Ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. 2009, nr 84, poz. 712) politykę rozumianą jako zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważone-go rozwoju kraju, spójności społeczno-zrównoważone-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. W związku z tym do najważniejszych prawnie umocowanych zadań rozwojowych będących w kompetencjach samo-rządów województw należy uchwalanie strategii rozwoju, wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego, współtworzenie programów operacyjnych i tworzenie programów rozwoju (Narastające dysfunkcje... 2014, s. 73). Ukazywa-nie i analizowaUkazywa-nie zjawisk w skali regionalnej, zwłaszcza demograficznych, służy wychwyceniu ich przestrzennych uwarunkowań oraz poznaniu mechanizmów decydujących o rozwoju (Grochowski, Kowalczyk 1999, s. 183-202).

Regionalne zróżnicowanie procesu starzenia się ludności w Polsce w świetle... 29 Regionalne zróżnicowanie procesów starzenia się ludności Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, regionalne aspekty kształtowania się przemian procesów demograficznych i ich tempa uwzględniono w progno-zach demograficznych⁵. Ich przygotowanie poprzedzone zostało wypracowa-niem założeń metodologicznych. Na przykład prognozując dzietność w ukła-dach wojewódzkich, najpierw wygładzono wartości współczynnika dzietności w 2013 r. dokładnie w taki sam sposób, jak w prognozie ogólnopolskiej. Następ-nie wyznaczono końcowy średni wiek rodzenia dla poszczególnych województw z uwzględnieniem sytuacji w miastach i na obszarach wiejskich. Przyjęto, że różnice pomiędzy średnim wiekiem rodzenia dla poszczególnych województw a średnim wiekiem rodzenia dla Polski ulegną trzykrotnemu zmniejszeniu w przeciągu horyzontu prognozy. Znając docelowe wartości średniego wieku rodzenia, przyporządkowano im modelowe rozkłady na podstawie rozkładów uzyskanych w prognozie ogólnopolskiej. Jako że dla części województw pro-gnozowany średni wiek rodzenia w ostatnim roku prognozy jest wyższy niż dla Polski ogółem, konieczne było wykonanie ekstrapolacji współczynników dalej w przyszłość. Wykonano to, biorąc pod uwagę trendy z ostatnich pięciu lat pro-gnozy (Prognoza ludności… 2014, s. 30).

Podobnie jak w prognozie ogólnopolskiej, w województwach przy wy-korzystaniu interpolacji logarytmicznej wyznaczono struktury współczynnika dzietności dla poszczególnych lat prognozy. Celem wyznaczenia przyszłych wartości współczynnika dzietności wyliczono różnice pomiędzy współczynni-kiem dzietności dla poszczególnych województw (z uwzględnieniem miast i ob-szarów wiejskich) a współczynnikiem dzietności dla Polski w latach 2000–2013.

Następnie dokonano ekstrapolacji logarytmicznej tych różnic. Założono, że w najbliższych kilku latach utrzymają się obecne dywergencyjne trendy zmian współczynnika dzietności w województwach. Potem jednak ulegną one zaha-mowaniu. W związku z tym przyjęto, że w 2020 r. różnice będą takie, jak wyni-ka z interpolacji, natomiast w ostatnim roku prognozy zmniejszą się o połowę.

Wartości różnic w pozostałych latach obliczono dokonując interpolacji pomię-dzy wartościami z 2013 r. a rokiem 2020 oraz miępomię-dzy rokiem 2020 a 2050. Na koniec różnice te odjęto od współczynnika dzietności dla Polski (w podziale na miasta i na obszary wiejskie), uzyskując tym samym wartości współczynni-ka dzietności dla poszczególnych województw w kolejnych latach prognozy. Po przemnożeniu ich przez struktury współczynnika dzietności uzyskano wartości współczynników płodności (Prognoza ludności… 2014, s. 30).

5 GUS przygotowuje prognozy demograficzne na poziomie województw i powiatów.

Wiesława Gierańczyk

W przypadku prognozy umieralności i trwania życia w województwach założono spadek natężenia zgonów zgodny z przewidywanymi ogólnopolskimi parametrami trwania życia, przy jednoczesnym utrzymaniu aktualnych zróż-nicowań. Z kolei prognozując dla województw migracje wewnętrzne na po-byt stały, najpierw w latach 2008–2013, wyznaczono średnie udziały napływu i średnią strukturę napływu do poszczególnych województw w liczbie migra-cji ogółem. Wielkość napływu do województw w latach 2014–2035 wyliczono poprzez rozszacowanie prognozowanego napływu ogółem (dla Polski) w da-nym roku ustaloną wcześniej strukturą napływu według województw. Analo-gicznie ustalono wielkość odpływu z poszczególnych województw w kolejnych latach. Aby uchwycić regionalne aspekty skłonności do migracji zagranicznych na pobyt stały⁶, w pierwszym etapie wyznaczono średnie udziały imigracji do poszczególnych województw w liczbie imigracji ogółem w latach 2011–2013 i średnią strukturę imigracji według województw w tym okresie. Wielkość imi-gracji do województw w poszczególnych latach 2014–2035 otrzymano poprzez rozszacowanie prognozowanej imigracji do Polski ogółem w danym roku usta-loną wcześniej strukturą imigracji według województw. Analogicznie ustalono wielkość emigracji z poszczególnych województw w kolejnych latach (Prognoza ludności… 2014, s. 34).

Przystępując do analizy zróżnicowania zaawansowania procesu sta-rzenia się ludności w Polsce według województw w 2013 r. i 2050 r. widzia-nego przez pryzmat udziału osób starszych w ogólnej liczbie ludności, należy przypomnieć, że udział ludności w wieku 65 lat i więcej w populacji w każdym z województw zwiększa się od początku lat 90. XX w. Do 2013 r. najwyższy przy-rost udziału ludności w tym wieku miał miejsce w województwach: opolskim (o prawie 7 p.p.) i śląskim (6,4 p.p.), w których dużą rolę w zaawansowaniu procesu starzenia odegrała emigracja młodych ludzi. Ponad sześciopunktowy wzrost udziału osób starszych dokonał się w województwach: dolnośląskim i zachodniopomorskim. Najniższy wzrost odsetka osób starszych występował w woj. wielkopolskim (wzrost o 3,1 p.p.) (Sytuacja demograficzna… 2014, s. 5).

6 Opracowana przez GUS prognoza sięga 2050 r., jednakże w związku z tym, że wielkości migracji są trud-ne do przewidzenia w tak odległym horyzoncie czasowym, podjęto próbę przewidzenia skali migracji do 2035 r. (w jednym z wariantów nawet tylko do 2025 r.), a w dalszych latach – do 2050 r. – przyjęto poziom migracji (w zależności od wariantu) z 2035 r. lub 2025 r. (za: Prognoza ludności…, op. cit., s. 93-94).

Regionalne zróżnicowanie procesu starzenia się ludności w Polsce w świetle... 31

Rycina 1. Udział ludności w wieku 65 lat i więcej w ogólnej liczbie ludności w 2013 i 2050 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W 2013 r. najstarszymi w sensie demograficznym były województwa:

łódzkie i świętokrzyskie (ryc. 1). Osoby co najmniej 65-letnie stanowiły w nich ponad 16% ogółu mieszkańców. Województwem o najniższym udziale osób starszych było warmińsko-mazurskie, gdzie było ich niespełna 13% w popu-lacji województwa. Przeprowadzone analizy wskazują, że w 2050 r. udział ten będzie oscylował od 36,1% w województwie opolskim do 30,0% w wojewódz-twie pomorskim. Prowadzące do tego stanu zjawiska będą przebiegały z różną intensywnością. Jeżeli przyjmie się za punkt wyjścia rok 2013, można zauwa-żyć, że we wszystkich województwach dokona się wzrost udziału osób starszych

W dokumencie Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy. T. 26 (2015), Ekonomia, Nr 7 (Stron 23-37)