Analiza statystyczna wyników badań pod kątem porównania osób narodowości polskiej i irlandzkiej różniących się od siebie sta-tusem zamieszkania (z rodzicami lub osobno) wskazuje, że w pod-grupach występuje istotna różnica w wymiarze eksploracji wszerz i w głąb oraz eksploracji ruminacyjnej. W przypadku wymiarów
36
mieszkanie z rodzicami (IRL) mieszkanie osobno (IRL) mieszkanie z rodzicami (PL) mieszkanie osobno (PL)
zawsze powrócić i się na nim „oprzeć”. Tradycyjny model wycho-wania związany z propagowaniem określonych wartości, wydaje się tu większym zasobem niż liberalne podejście nastawione na samowychowanie pod warunkiem, że związany będzie z dialo-giem harmonizującym rozwojowe potrzeby. Istotnym wydaje się także zwrócenie szczególnej uwagi na kształtowanie komponentów osobowościowych, takich jak poczucie własnej wartości, poczucie sprawstwa, gotowość na zmiany czy elastyczność. Dla ankietowa-nych z grupy polskiej wydaje się to szczególnie ważne. Politycz-ne i ekonomiczPolitycz-ne dążenia państw powinny być ukierunkowaPolitycz-ne w pierwszej kolejności na stworzenie zawodowej i mieszkaniowej bazy, niezbędnej do podjęcia ról dojrzałego człowieka i obywa-tela. Propagowane i wdrażane w przypadku Polski zmiany m.in.
program Rodzina 500+ czy Mieszkanie Plus, w prezentowanej sy-tuacji mogą mieć istotne znaczenie pomagające podjąć się młode-mu pokoleniu ról charakterystycznych dla dorosłości. Konieczne jest myślenie prorozwojowe oraz perspektywiczne. Jak widać na przykładzie porównywanych grup to właśnie wsparcie państwa i socjalne dotacje pozwalają na integrowanie procesu eksploracji i zobowiązania. Taka sytuacja szczególnie w przypadku młodych Irlandczyków wydaje się być istotnym zasobem. Nie można zatrzy-mać się jednak na wsparciu wyłącznie materialnym. Konieczne jest budowanie świadomości i tworzenie przestrzeni do autorefleksji, która daje szansę na osobiste trwałe decyzje odnośnie wizji wła-snego życia. Stąd istotnym obszarem uczenia się dojrzałych postaw jest szeroko rozumiane wychowanie, tak rodzinne, jak i społeczne, dokonujące się na różnych szczeblach edukacji.
Podsumowanie
Podsumowując można stwierdzić, że tożsamość to dynamicz-ny, uniwersalny pod względem rozwojowym konstrukt, mogący adoptować się do zaistniałych procesów społeczno-kulturowych oraz ulegać zmianie przez całe życie (por. Brzezińska i inni 2012).
Dynamizm przemian zachodzących w obrębie tego konstruktu osobowościowego jest jednak charakterystyczny i inny dla każdej grupy narodowościowej i kulturowej. W przypadku odkrycia ist-niejących deficytów, przy odpowiednim wsparciu kompetentnych osób, może on ulegać modyfikacjom i przemianom (por. Boski, Ja-rymowicz, Malewska-Peyrne 1992). Tożsamość stanowi w ten spo-sób konstrukt ukształtowany i jednocześnie na nowo kształtujący się, a procesy tożsamościowe i kształtowanie dojrzałej tożsamości stanowią prawdziwe wyzwania nie tylko dla jednostki, ale całych społeczeństw. Wszystkim dorosłym musi towarzyszyć świadomość, że dojrzały człowiek to także dojrzały obywatel, pracownik, rodzic.
Podstawą wsparcia nie może być zapewnienie wyłącznie bytu ma-terialnego, ale przede wszystkim dbałość o przekazywanie wzor-ców, wartości i dziedzictwa kulturowego, które będzie stanowiło o tym, w jaki sposób młody człowiek odpowie sobie na pytanie kim jestem? w odniesieniu do osobistych potrzeb i kompetencji, a także w stosunku do historyczno-kulturowych osiągnięć własne-go kraju i narodu.
Źródłem finansowania artykułu były środki własne autorki. Bada-nia zostały przeprowadzone podczas stażu naukowego w ramach programu Erasmus.
Wyniki związku pomiędzy statusem tożsamości, a statusem za-mieszkania (z rodzicami lub osobno) okazały się nieistotne dla bada-nych grup. W każdym ze statusów znalazła się podobna ilość osób.
Wnioski
Okres wyłaniającej się i wczesnej dorosłości jest dla młodych ludzi czasem gwałtownych zmian związanych z poszukiwaniem własnej tożsamości (m.in. Luyckx i inni 2006, 2008; Berzonsky, Luyckx 2008; Schwartz 2001; Brzezińska i inni 2008, 2009, 2010;
Piotrowski 2013; Wieradzka-Pilarczyk 2015). Jak wynika z prze-prowadzonych badań, ankietowani Irlandczycy i Polacy wciąż sto-ją przed odpowiedzią na te zasadnicze dla kształtowania osoby pytanie: kim jestem? Kierują je nie tylko do siebie, ale także do osób, wśród których dorastają do życiowych ról. To normatywne dla opisywanych okresów rozwojowych zadanie, nie dotyczy więc tylko jednostki, ale także otaczającego go środowiska, począwszy od rodziny po instytucje państwowe.
Dokonane na rzecz publikacji analizy podważają wcześniejsze rozważania E. H. Eriksona (1964, 1997) i J. Marcii (1966, 1980) dotyczące wieku dorastania (18/20 lat) jako czasu rozwiązania kryzysu tożsamości implikując tym samym przyjęcie teorii J. Ar-netta dotyczącej wydłużonego dojrzewania do dorosłości (Arnett 2000, 2001, 2003). Intensywny rozwój dokonuje się także po tym okresie, a jego przebieg może być nadal bardzo dynamiczny i nie-przewidywalny (Waterman 1999; Brzezińska, Piotrowski 2010).
Idąc dalej za wynikami badań można wysunąć hipotezę, że pod wpływem intensywnych przemian kulturowo-społecznych i niesta-bilnej sytuacji społeczno-politycznej, czas tworzenia tożsamości, a co z tym związane wchodzenie w dorosłe role, przekracza wiek nawet 35 lat (Wieradzka-Pilarczyk 2015).
Uzyskane wyniki implikują pytania o przyczyny zaistniałych deficytów oraz o źródła możliwego wsparcia. Jak łatwo można zobaczyć, większość młodych ludzi nie poradzi sobie w tożsamo-ściowym zamieszaniu bez pomocy z zewnątrz. Człowiek nie może kształtować siebie poza systemem kulturowym, wplątanym w ce-chy współczesnego świata uwikłanego w globalizacyjne przemiany.
Do głównych przemian panującej wciąż ponowoczesności, wyzna-czającej nowe przestrzenie konstytuowania tożsamości, można zaliczyć: indywidualizm, pluralizm wyznawanych wartości, wysoki poziom ryzyka w podejmowaniu decyzji zawodowych i ekono-micznych, niedobory wsparcia społecznego, medialną socjalizację, chwiejność, zmienność oraz wielokontekstowość (por. Baumann 2006; Brzezińska i inni 2012). Wyrastając i wrastając w ten specy-ficzny kulturowy klimat, młody człowiek buduje swoją tożsamość, z jej niepowtarzalnością i wyjątkowością, która stanowi dla niego poważne życiowe zadanie, ale także niemałe wyzwanie dla otacza-jącego środowiska.
Pierwsze źródło wsparcia młodych dorosłych musi tworzyć ro-dzina oraz osoby znaczące, szczególnie poprzez tworzenie silnych i trwałych więzi opartych na osobistej, bezpośredniej relacji. Ten pierwszy i fundamentalny zasób konieczny jest w sytuacjach, gdy młody człowiek popada w światopoglądowy zamęt, gdy jest mu trudno odnaleźć się w wielości ofert propagujących różne warto-ści, idee i pomysły na życie. W momentach szczególnych kryzysów, rodzina może stanowić swoiste rusztowanie, do którego można
18. Luyckx K., Goossens L., Soenens B., (2006) A developmental contextual perspective on identity construction in emerging adulthood: Change dynamics in commitment formation and commitment evaluation, “De-velopmental Psychology”, 42, 366-380.
19. Luyckx K., Schwartz S. J., Goossens L., Pollock S., (2008) Employment, sense of coherence and identity formation: contextual and psycholo-gical process on the pathway to sense of adulthood, “Journal of Ado-lescence Research”, 23(5), 566-591.
20. Luyckx K., Schwartz S.J., Berzonsky M.D., Soenens B., Vansteenkiste M., Smits I., Goossens L., (2008) Capturing ruminative exploration:
extending the four-dimensional model of identity formation in late adolescence, “Journal of Research in Personality”, 42, 58-82.
21. Luyckx K., Schwartz S.J., Goossens L., Soenens B., Beyers W., (2008) Developmental Typologies of Identity Formation and Adjustment in Female Emerging Adults: A Latent Class Growth Analysis Approach,
“Journal of research on adolescence”, 18(4), 595-619.
22. Marcia J.E., (1966) Development and validation of ego – identity sta-tus, “Journal of Personality and Social Psychology”, 3 (5), 551-558.
23. Marcia J.E., (1980) Identity in adolescence [w:] Adelson J., (red.), Han-dbook of adolescent psychology (159-187), New York: John Wiley and Sons.
24. Matsumoto D., Juang L., (2007/2004) Psychologia międzykulturowa Nowak A., (tłum.), Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
25. Oleś P.K., (2011) Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: Wydaw-nictwo Naukowe PWN.
26. Pankalla A., (2014) Kultura psychologów. Wprowadzenie do psycholo-gii (historyczno-kulturowej), Poznań: Wydawnictwo Psycho-Kulturowe.
27. Piotrowski K., (2012) Opis Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości – DIDS/PL, Poznań: Instytut Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mic-kiewicza (maszynopis niepublikowany).
28. Piotrowski K., (2013) Tożsamość osobista w okresie wkraczania w do-rosłość. Sytuacja młodych osób z ruchowym ograniczeniem sprawności i ich sprawnych rówieśników, Wielichowo: TIPI.
29. Przesławska G., (2008) Irlandia - Polska. Instytucjonalne determinanty rozwoju społeczno-gospodarczego. Materiały z międzynarodowej kon-ferencji, Wrocław, 17-18 kwietnia 2008 r. https://www.researchgate.
net/publication/39723002_Irlandia_-_Polska_Instytucjonalne_deter-minanty_rozwoju_spoleczno-gospodarczego [15.05.2014].
30. Waterman A., (1999) Identity, identity statuses, and identity status development: a contemporary statement, “Developmental Review”, 19, 591-621.
31. Wieradzka-Pilarczyk A., (2015) Tożsamość religijna młodych Polaków, Poznań: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego UAM w Poznaniu.
32. Zagórska W., Jelińska M., Surma M., Lipska A., (2012) Wydłużająca się droga do dorosłości, Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
33. Ziółkowska B., (2013) Okres wczesnej dorosłości. Jak rozpoznać po-tencjał młodych dorosłych [w:] Brzezińska A., (red.). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, Sopot: GWP.
Bibliografia
1. Arnett J.J, Taber S., (1994) Adolescence Terminable and Interminable:
When Does Adolescence End? “Journal of Youth Adolescence”, 23(5), 517-537.
2. Arnett J.J., (2000) Emerging adulthood. A theory of development from the late teens through the twenties, “American Psychologist“, 55(5), 469-480.
3. Arnett J.J., (2001) Conceptions of the transition to Adulthood: Per-spective from Adolescence Through Midlife, “Journal of Adult Deve-lopment”, 8(2), 133-143.
4. Bauman Z., (2006) Płynna nowoczesność, Kraków: Wydawnictwo Li-terackie.
5. Berzonsky M.D., Luyckx K., (2008) Identity Styles, Self-Reflective Co-gnition, and Identity Processes: A Study of Adaptive and Maladaptive Dimensions of Self-Analysis, ”Identity: An International Journal of The-ory and Research”, 8, 205-219.
6. Boni M., (red.), (2011) Młodzi 2011, Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
7. Boski P., (2010) Kulturowe ramy zachowań społecznych, Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
8. Boski P., Jarymowicz M., Malewska-Peyrne H., (1992) Tożsamość a od-mienność kulturowa, Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
9. Brzezińska A.I., Czub T., Hejmanowski Sz., Kaczan R., Piotrowski K., Rękosiewicz M., (2012) Uwarunkowania procesu kształtowania się tożsamości w okresie przejścia z adolescencji do dorosłości, „Kultura i Edukacja”, 3(89), 23-50.
10. Brzezińska A.I., Kaczan R., Piotrowski K., Rękosiewicz M., (2011) Odro-czona dorosłość: fakt czy artefakt? „Nauka”, 4, 67-107.
11. Brzezińska A.I., Piotrowski K., (2009) Diagnoza statusów tożsamości w okresie adolescencji, wyłaniającej się dorosłości i wczesnej dorosło-ści za pomocą Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamodorosło-ści (DIDS), „Studia Psychologiczne”, 3 (47), 93-109.
12. Brzezińska A.I., Piotrowski K., (2010) Polska adaptacja Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS), „Polskie Forum Psychologiczne”, 15 (1), 66-84.
13. Brzezińska A.I., Piotrowski K., (2011) Skala Wymiarów Rozwoju Tożsa-mości - DIDS. Podstawy teoretyczne [w:] Zeidler W., (red.), Kwestiona-riusze w psychologii. Postępy, zastosowania, problemy (s. 521-546).
Warszawa: Vizja Press & IT.
14. Brzeziński J., (2004) Metodologia badań psychologicznych, Warszawa:
Wydawnictwo PWN.
15. Cybal-Michalska A., (2001) Orientacje proeuropejskie młodzieży. Stan i potrzeby edukacyjne, Poznań: Wydawnictwo Wolumin.
16. Erikson E., (1964) Youth and crisis, New York: W.W. Norton&Company.
17. Gasiul H., (2012) Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje, Warszawa: Wydawnictwo Difin.
R E K L A M A
dla bezpieczeństwa na świecie stanowią napięcia na linii Zachód – świat muzułmański, a także istnienie szerokiej strefy niestabilności obejmującej Bliski i Środkowy Wschód, jak i z uwagi na wydarzenia w Afryce Północnej (Mazer 2000: 52).
Kompleksowe przedstawienie powyższego zagadnienia wyma-ga wieloaspektowego podejścia do problemu badawczego, jakim jest określenie zagrożeń cywilizacyjno-kulturowych dla siły militar-nej. Przedmiot badań został oparty na analizie zagrożeń, wynikają-cej z dwóch cywilizacji: europejskiej i arabskiej, które zostały uznane za najistotniejsze w kontekście założeń metodologicznych niniejszej pracy naukowo-badawczej. Rozważania dotyczące metodologicznych podstaw badanego obszaru w niniejszym artykule autorka zawęża do badań w dziedzinie bezpieczeństwa, ponieważ nauka ta umożliwia szerokie postrzeganie problematyki bezpieczeństwa kulturowego, a stosowane w nich metody i techniki badawcze posiadają zastosowa-nie w pozostałych naukach społecznych. Głównym celem nizastosowa-niejszych rozważań jest identyfikacja konfliktów kulturowych, ukazanie zjawisk społecznych oraz ich istoty w narodowym i międzynarodowym podej-ściu do bezpieczeństwa kulturowego. Celem pośrednim jest również wskazanie wyzwań, z jakimi muszą się zmierzyć zarówno sami Polacy, jak i globalna społeczność międzynarodowa. Biorąc pod uwagę roz-wiązywany problem, cel badań oraz konieczność weryfikacji hipotezy w prowadzonych badaniach autorka zastosuje metodę monograficz-ną, metodę analizy oraz krytyki literatury przedmiotu badań.
Magdalena El Ghamari, Collegium Civitas, Pracownia Bezpieczeństwa Kulturowego