Stymulowanie aktywności twórczej dzieci

W stosowaniu swobodnej ekspresji bardzo waŜne jest ukierunkowanie na poszukiwanie skutecznych rozwiązań, wprowadzanie niekonwencjonalnych metod, odejście od działań pozornych, aby szkoła stała się miejscem autentycznego Ŝycia uczniów.

WaŜne, aby edukacja była procesem inspirowania i wspierania rozwoju dzieci w oparciu o jego aktywność w tworzeniu własnej wiedzy oraz na jego naturalnej ciekawości i twórczości.

Im wcześniejsza faza rozwoju, tym bardziej róŜnorodna powinna być aktywność ucznia. Potrzebne jest przy tym oddziaływanie w miarę zrównowaŜone, angaŜujące w podobnym stopniu wszystkie sfery osobowości. Co więcej − człowiek w swym Ŝyciu społecznym czy zawodowym funkcjonuje sprawnie, gdy w wykonywanych przez siebie zadaniach potrafi zjednoczyć emocje, intelekt oraz wyobraźnię. Im

bardziej w procesie uczenia się zaangaŜujemy emocje i wyobraźnię − tym bardziej twórczo potrafimy wykorzystać zdobywaną w takich warunkach wiedzę.

Rolą nauczyciela jest stwarzanie jak najbardziej róŜnorodnych i ciekawych sytuacji dydaktycznych słuŜących rozwojowi indywidualnemu i interpersonalnemu oraz preferowanie zasady. Dla ekspresji waŜne jest wychodzenie od wiedzy i umiejętności juŜ przez dzieci posiadanych oraz stwarzanie im sposobności do rozwiązywania zadań o wielu moŜliwych rozwiązaniach i zadań angaŜujących pomysłowość dziecka.

Proponuję, aby nauczycielskie działania skupiały się wokół następujących zadań:

• Rozwijanie kreatywności dzieci poprzez intersemiotyczne zachowania dzieci inspirowane słowem i obserwacją.

• Emocjonalne wypowiedzi uczniów poprzez róŜne formy ekspresji.

• Przygotowania do zrozumienia i odbioru utworów poetyckich.

• Recepcja sztuki przez dzieci we wszystkich jej wymiarach i tworzywach (muzyka, literatura, poezja, plastyka, teatr, taniec).

• Rozwój dzieci poprzez działania arteterapeutyczne w ujęciu ekspresyjnym.

Realizacja zadań wymaga określenia podejmowanych przez dzieci i nauczyciela najbardziej adekwatnych dla ich osiągania procedur. To właśnie procedury powodują, Ŝe konieczne jest tworzenie określonej przestrzeni dla aktywności uczniów. Dlatego istnieje konieczność stosowania wielu sposobów wspierania aktywności dzieci w procesie edukacyjnym na I etapie kształcenia w szkole podstawowej.

W stymulowaniu aktywności twórczej proponuję pracę w kilku etapach.

Etap I

Organizowanie zabaw i ćwiczeń w małych grupach z wykorzystaniem działań ruchowych, ćwiczenia interpersonalne wzmacniające i rozwijające pozytywny obraz siebie.

Etap II

Drugi obszar działań obejmuje ćwiczenia wyzwalające własną ekspresję twórczą w róŜnych zakresach:

werbalnym, plastycznym, technicznym, ruchowym, muzycznym, poprzez dramę, pantomimę, malarstwo, śpiew, taniec, poezję, rozwijanie zdolności skojarzeniowych itp. Jest to etap, w którym dzieci, mając ukształtowaną motywację do podejmowania działań, wykazują gotowość ich podjęcia i chęć podzielenia się swoją wizją w róŜnych formach ekspresji.

Jedną z najwaŜniejszych zasad na tym etapie powinna być dobrowolność uczestnictwa w prezentacjach grupowych. Jest to etap, w którym na efekt pracy grupowej składa się praca kaŜdego z uczestników zespołu.

Etap III

Proponuję, aby trzeci obszar działań obejmował samodzielne podejmowanie prób rozwiązywania zadań twórczych zaproponowanych przez nauczyciela z wykorzystaniem twórczego myślenia i działania oraz próbę prezentacji swojej pracy na tle grupy.

Podczas prezentacji własnych samodzielnych rozwiązań nie moŜna stosować krytyki i oceny wartościującej. NaleŜy raczej wyeksponować wielość róŜnorodnych pomysłów uczniów oraz poprawnych rozwiązań problemów dydaktycznych. Warto równieŜ zwrócić uwagę na zaistnienie dziecka na tle grupy.

Etap IV

Na tym etapie naleŜy maksymalnie umoŜliwić dzieciom samodzielne podejmowanie działań, zapewniając im swobodny dostęp do róŜnorodnych materiałów. DuŜą inspiracją będą ciekawe kąciki zainteresowań z zakresu, który jest dziecku bliski, wycieczki umoŜliwiające bezpośrednie poznanie interesujących dziecko działań, spotkania z artystami, odkrywcami, przedstawicielami róŜnych zawodów itp.

Dzieci na tym etapie będą samodzielne tworzyć w wybranym zakresie na bazie własnych zainteresowań:

plastycznych, muzycznych, poetyckich itp. Jest to czas podjęcia przez dzieci własnej inicjatywy twórczej w dziedzinie, która najbardziej dziecku odpowiada, z uwzględnieniem jego zainteresowań i moŜliwości. Zachęcamy, aby dziecko samo zaczynało stawiać pytania, dostrzegać w otoczeniu problemy i było gotowe podjąć się ich rozwiązania. Na tym etapie dziecko świadomie moŜe zaspokajać potrzebę kreacji. Wie, nad czym chce pracować, co je interesuje. Zna swoje moŜliwości i docenia swoje zdolności. Dziecko nabiera przekonania, Ŝe jest sprawcą działań i osobą, która ma istotny wpływ na własne zachowanie, działanie oraz na otoczenie. Jest to etap nabywania wewnętrznej i zewnętrznej harmonii moŜliwej do uzyskania w momencie, gdy człowiek odnajdzie swoje miejsce i przeznaczenie.

Dziecko powinno towarzyszyć poczucie własnej wartości oraz wewnętrzna satysfakcja podnosząca wraŜenie osobistego szczęścia i zadowolenia z tego, kim się jest, co się robi. Dla nauczycieli moŜe być, to etap „odkrywania pereł" - dzieci szczególnie uzdolnionych.

W tabeli 1, 2 i 3 przedstawiam propozycje zadań stymulujących twórczą aktywność uczniów w ujęciu interdyscyplinarnych.

Tabela 1

Komunikacja Integracja Współpraca w grupie

Doskonalenie umiejętności wielostronnego wyraŜania siebie oraz umiejętności odbierania komunikatu:

• ćwiczenia stylistyczne wokół formy listu, dziennika, pamiętnika,

• ćwiczenia doskonalące umiejętności wyraŜania swoich uczuć i nastroju poprzez formy plastyczne, celu poszukiwania inspiracji do własnych działań,

• Redagowanie pisemka warsztatowego i wspólnej ksiąŜki,

• Wybór swobodnego tekstu do opracowania, swojej decyzji), dokonywanie ostatecznego wyboru poprzez głosowanie)

Doskonalenie umiejętności pracy w zespołach i grupach:

• zespołowe improwizacje i inscenizacje przedstawiające treść danego zagadnienia,

• "doświadczenia poszukujące"

(zespoły samodzielnie zbierają informacje, opracowują zebrany materiał, prezentują i porównują rezultaty badań oraz wspólnie łączą się w jedną całość i publikują wynik swojej pracy),

• zespołowe tworzenie opowiadań lub prac plastycznych.

Tabela 2

Ekspresja twórcza Odbiór sztuki

• Ekspresja literacka:

swobodny tekst, wiersz w połączeniu z pisemkiem warsztatowym i korespondencją,

twórcze opracowywanie tekstów opowiadań, wierszy.

• Ekspresja teatralna:

tworzenie Ŝywego teatru, drama na temat wiersza, obrazu.

• Ekspresja plastyczna:

samodzielny dobór techniki środków plastycznych do realizacji zadania,

poznanie nowych technik plastycznych.

Wyjścia do teatru, na wystawy plastyczne Kontakt z artystami zapraszanymi do szkoły.

Tabela 3

Samokształcenie Systematyczność Odpowiedzialność

• Samodzielne docieranie do źródeł wiedzy,

• Zachęcanie do wymyślania tematów i opracowywania ich na podstawi dostępnych źródeł.

• Podsumowanie realizacji zaplanowanej pracy.

• Wprowadzenie samokontroli

• Prowadzenie portfolia.

• Wspólne ustalanie zasad współpracy nauczyciela z uczniami.