Analiza likwidacji spółek prawa handlowego w Polsce oraz Australii wymaga przeprowadzenia wstępnych czynności badawczych. Zdefiniowanie problemu badawczego oraz tez badawczych pozwala prowadzić badania zgodnie z metodą porównawczą82. Przeprowadzenie tych czynności umożliwia określenie kierunku dalszych działań komparatystycznych. Porównanie stanowi podstawową czynność badacza, w którego zasięgu znajdują się co najmniej dwa, na pierwszy rzut oka, przedmioty badawcze. Czynności porównawcze prowadzone zgodnie z przyjętą metodą badawczą pozwalają osiągnąć rezultat, którym jest weryfikacja podstawowej tezy. Zaznacza się, że w literaturze za cel prawa porównawczego wskazuje się ,,[...] lepsze rozumienie i zwiększanie harmonii pośród ludami i narodami [...]”83 [tł. wł. - P.L.]. Zdanie sobie z tego sprawy umożliwia prowadzenie badań porównawczych zgodnie z tak zwaną art de comparaison84.
Powyższe kwestie bezpośrednio rzutują na prowadzone przez autora badania porównawcze. Uszczegółowienie wprowadza w tematykę prawniczą. W niniejszej pracy analizowane są prawa, które reprezentują dwie ,,rodziny prawne”85. Prawo polskie jest przedstawicielem romańskiej rodziny prawnej, zaś australijskie angloamerykańskiej. Uściślając jednak poszczególne przedmioty badawcze, prawo polskie utożsamimy z systemem prawa powszechnie obowiązującego, który obejmuje likwidację spółek prawa handlowego unormowaną w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych86, natomiast prawo australijskie z australijską odmianą systemu common law, która obejmuje
82 K. W. Junker, A Focus on Comparison in Comparative Law, Duquesne Law Review 2014, vol. 52, s. 76-90, 98-99; L. Fang, The Methodology of Comparative Law, Asia Pacific Law Review 1994, no. 1, s. 34-36; B.
Sinani, K. Shanto, Methods and Functions of Comparative Law, Acta Universitatis Danubius. Juridica 2013,
vol. 9, no. 2, s. 25-40; B. Kozolchyk, Comparative Commercial Law and the NLCIFT Methodology for Economic Development, Arizona Journal of International & Comparative Law 2013, vol. 30, no. 1, s. 65-114. 83 X. Blanc-Jouvan, The Teaching of Comparative Law: Goals and Methods, Asia Pacific Law Review 1994,
no. 1, s. 81.
84 Z. Brodecki, M. Konopacka, A. Borecka-Chamera, Komparatystyka kultur prawnych, Warszawa 2010, s. 16. Na temat historii prawa porównawczego zob. hasło: Comparative Law, w: The Oxford International Encyclopedia of Legal History vol. 2, editor S. N. Katz, New York 2009, s. 97-100.
85 Odniesienie do rodzin prawnych zob. K.J. Hopt, Comparative Company Law, w: The Oxford Handbook of Comparative Law, op. cit., s. 1163; cyt. za K. Zweigert, H. Koetz, Introduction to Comparative Law, 3. wyd., Oxford 1998, tłum. T. Weir. Zob. też H. P. Glenn, Legal Traditions and Legal Traditions, Journal of Comparative Law 2007, vol. 2, no. 1, s. 69-87; J. Paul Lomio, H. Spang-Hanssen, G. D. Wilson, Legal Research Methods in a Modern World a Coursebook, 3rd edition, Copenhagen 2011, Chapter 2 – Legal Families, s. 27-33.
likwidację spółek prawa handlowego uregulowaną w federalnym Corporations Act 200187. Powyższe umożliwia określenie podstawowej tezy pracy: polska likwidacja spółek prawa handlowych jest odmienna od australijskiej. Prawdziwość albo fałszywość tezy jest sprawdzana za pomocą ujęcia funkcjonalnego88, które będzie sposobem porównania prawniczego.
Ta część pracy opiera się głównie na założeniach analizy funkcjonalnej prostej. Z kolei osiągnięte rezultaty badawcze są wnioskami pierwszego porównania funkcjonalnego. Wychodzi się tutaj z założenia, które ,,[...] charakteryzuje badany przedmiot jako swoistą całość”89. Literatura wskazuje, że ,,W analizie funkcjonalnej przewijają się dwie grupy zagadnień: analiza funkcji wielu zmiennych w danym systemie – analiza tego, jak wyznaczają one zarówno wzajemnie swoje «funkcjonowanie», jak też funkcjonowanie całości systemu, na który się składają – oraz analiza ogółu funkcji jednej zmiennej dla danego systemu”90. Postępując według wskazanej metody, zadaje się pytanie o możliwość postrzegania polskiej i australijskiej likwidacji spółek handlowych jako odrębnych systemów91. Przeprowadza się zatem czynność badawczą abstrakcyjnego wydzielenia likwidacji spółek prawa handlowego z zespołów praw danego państwa, co jest równoznaczne z wydzieleniem z poszczególnego systemu prawa. Ustala się, że polska likwidacja spółek prawa handlowego ,,zostaje pozbawiona” systemu prawa powszechnie obowiązującego oraz uznaje się ją za całość rozumianą jako odrębny system. Taki sam mechanizm odnosi się do australijskiej likwidacji spółek prawa handlowego, która ,,zostaje pozbawiona” systemu common law w odmianie australijskiej oraz uznaje się ją za całość rozumianą jako odrębny system.
Ponadto przyjmowane założenie określa system m. in. jako ,,[...] zespół przedmiotów wraz z relacjami istniejącymi pomiędzy tymi przedmiotami oraz pomiędzy ich właściwościami”92. Wobec powyższego należy zadać pytanie o składniki likwidacji spółek
87 Corporations Act 2001, No. 50, 2001, Compilation No. 88.
88 A. V. Tkachenko, Functionalism and the Development of Comparative Law Cognition, Journal of Comparative Law 2010, vol. 5, no. 1, s. 71-83; H. J. Morgenthau, Positivism, Functionalism, and International Law, American Journal of International Law 1940, vol. 34, s. 273-284. Zob. też interesujące rozważania o funkcjonalizmie oraz neofunkcjonalizmie w: P. Zumbansen, Law After the Welfare State: Formalism, Functionalism, and the Ironic Turn of Reflexive Law, The American Journal of Comparative Law 2008, vol. 56, s. 774-785.
89 P. Sztompka, Metoda funkcjonalna w socjologii i antropologii społecznej, op. cit., s. 50. Zob. także G. M.
Weinberg, Myślenie systemowe, tł. Cz. Berman, R. Wielburski, Warszawa 1979.
90 S. Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 2008, s. 416.
91 Zob. też K. A. Ziegert, The Autonomy of the Legal System - The Outlines of Luhmann's Legal Theory, Bulletin of the Australian Society of Legal Philosophy 1984, vol. 8, s. 77-83.
92 P. Sztompka, Metoda funkcjonalna w socjologii i antropologii społecznej, op. cit., s. 51; cyt. za A. D. Hall, R.
handlowych. W podstawowym ujęciu jednostkami systemu prawa stanowionego są normy prawne. W prawoznawstwie norma prawna jest rozumiana jako ,,reguła postępowania skonstruowana na podstawie przepisów prawa, albo inaczej, zbudowana z elementów znaczeniowych zawartych w przepisach prawa”93. W literaturze australijskiej stwierdza się, że ,,[...] prawo może być definiowane jako całość składająca się z zasad, standardów, reguł, które sąd stosuje w rozwiązaniu sporów, które zostały mu przedstawione”94 [tł. wł. - P.L.]. Oznacza to, że w systemie common law jednostkami tymi są zasady prawne (ang. principles), reguły prawne (ang. rules) i standardy prawne (ang. standards). Jeżeli w skład systemu sensu largo wchodzą poszczególne elementy, to ograniczenie go do jakiegoś zakresu przedmiotowego nie powoduje ich eliminacji.
Jest to równoznaczne z przejściem z zakresu szerszego do węższego. Oznacza to, że likwidacja spółek prawa handlowego w Polsce składa się z norm prawnych, z kolei w Australii z reguł prawnych, zasad prawnych i standardów prawnych95. Warto podkreślić, że przyjęte w tej części określenie systemu jest rozumiane w sposób szeroki96. Dlatego też składnikami tych likwidacji nie są wyłącznie normy bądź reguły, zasady czy standardy. W literaturze występuje opinia, według której ,,Prawo porównawcze prowadzi do systemu zbudowanego z funkcjonalnych kategorii”97. Pozostając w zgodzie z funkcjonalnym rozumieniem systemu, jego składnikiem jest każda jednostka, która w jakikolwiek sposób go opisuje. Jest to zamierzony pragmatyzm badawczy, dzięki któremu możliwe jest twórcze zaliczanie poszczególnych rzeczy do składników systemu. W tym miejscu mowa m. in. o zbiorach norm prawnych, reguł prawnych, zasad prawnych, standardów prawnych. Miernikiem, według którego poszczególna rzecz jest zaliczana do składników systemu, jest jej charakter. W takim kontekście występuje zarówno charakter likwidacyjny rzeczy, jak i charakter nielikwidacyjny. Z pierwszym mamy do czynienia, gdy z likwidacją występują powiązania treściowe bądź miejscowe; z drugim - gdy takich powiązań nie ma.
93 T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, 4. wyd., Warszawa 2003, s. 95. 94 C. Turner, J. Trone, Australian Commercial Law, 29th Edition, Sydney 2013, s. 4.
95 Zob. J. Armour, H. Hansmann, R. Kraakman, The Essential Elements of Corporate Law, University of Oxford Legal Studies Research Paper 2009, no. 20; Yale Law, Economics & Public Policy Research Paper no. 387; Harvard Law School Law and Economics Research Paper no. 643; Harvard Law School Public Law & Legal Theory Research Paper no. 09-39; European Corporate Governance Institute Law Working Paper 2009, no. 134; M. Nehme, M. Hyland, Houldsworth: An Obsolete Piece in The Legislative Puzzle, University of Western Sydney Law Review 2008, vol. 12, s. 124-151.
96 Por. z I. Ramsay, Company Law and the Economics of Federalism, Federal Law Review 1990, vol. 19, no. 3, s. 169-202.
Konstatacja jest następująca - rzecz nabiera charakteru likwidacyjnego, gdy jej treść dotyczy likwidacji lub znajduje się w odpowiednim rozdziale o rozwiązaniu bądź likwidacji w polskim kodeksie spółek handlowych. Wtedy stwierdzamy, że poszczególna rzecz ma charakter likwidacyjny, co umożliwia zaliczenie jej do składników likwidacji. W odniesieniu australijskim rzecz przybiera charakter likwidacyjny, gdy jej treść dotyczy likwidacji lub znajduje się we właściwym miejscu Corporations Act98. Charakter likwidacyjny rzeczy jest równoznaczny z występowaniem składnika likwidacji w Australii. Zatem od tego momentu do opisu systemu stosowane jest określenie ,,składnik”, czego wynikiem jest określenie -,,składnik systemu”. Jest to równoważne składnikowi likwidacji spółek prawa handlowego.
Podsumowując, można powiedzieć, że na zadane na początku pracy pytanie uzyskano zadowalającą odpowiedź. Porównanie polskiej likwidacji spółek prawa handlowego z australijską dotyczy dwóch odrębnych systemów, których składniki mają charakter likwidacyjny.