Sytuacja rodzinna, a poczucie własnej wartości

Samoocena stanowi zespół sądów i opinii, które człowiek odnosi do swojej osoby. Przekonania te mogą dotyczyć zarówno aktualnych

właściwości fizycznych lub psychicznych jednostki, jak również

możliwości potencjalnych. Od poziomu i umiejętności własnej oceny w znacznym stopniu zależy sposób widzenia i oceniania innych ludzi i zdarzeń społecznych. Samoocena jest tym aspektem „ja”, który wyraża wartość, jaką przypisuje sobie jednostka ludzka. Liczne badania na ten temat wskazują, że istotną determinantą zaburzeń, m.in. zachowania, jest uczucie własnej nieadekwatności i bezwartościowości. Negatywna i nieakceptująca postawa wobec siebie powoduje w konsekwencji duże prawdopodobieństwo pojawienia się podobnej, nieobiektywnej postawy wobec innych ludzi i na odwrót: pozytywny stosunek do siebie jest konieczny do ukształtowania się aprobującej postawy wobec innych osób. Jednostki, które akceptują siebie, pozytywnie widzą również innych i doceniają ich - 113 114

Zastosowana do badań Skala: Młodzież z Rodzin Dysfunkcyjnych (MRD) autorstwa M. Ryś, pozwoliła na określenie poczucia wartości u dziewcząt i chłopców z rodzin euro-migracyjnych, a także u pozostałych badanych. Wyniki analiz badawczych przyczyniły się do wyodrębnienia następuj ących skali:

- Poczucie mniejszej wartości - „Bycie bohaterem”

- „Bycie ofiarą”

113 A. Birch, T. Malim, Psychologia rozwojowa w zarysie. Warszawa 1995.

114 L. Niebrzydowski, O poznaniu i ocenie samego siebie, na przykładzie młodzieży

- Poczucie zagrożenia

- Problemy emocjonalne: nadwrażliwość lub poczucie odrętwienia

Poczucie mniejszej wartości - im wyższe wyniki osiąga dana osoba w tej skali, tym bardziej ma obniżone poczucie własnej wartości. Maksymalnie wysokie wyniki mogą świadczyć nawet o przekonaniu danej osoby, że na świecie byłoby lepiej, gdyby jej w ogóle nie było. Im wyższe wyniki, tym bardziej badana osoba ocenia siebie negatywnie, nie jest z siebie zadowolona, ma głębsze przekonanie, że dla innych nie jest kimś atrakcyjnym, źle znosi krytykę ze strony otoczenia.

Przyjmowanie roli bohatera - osiągane wysokie wyniki w tej skali wskazują na tendencję do kreowania się na osobę heroiczną, odważną, która obarcza się większą liczbą obowiązków, niż jest w stanie unieść, bierze na siebie zbyt wiele zadań do wykonania. Wysokie wyniki świadczą też o altruistycznej postawie podejmowanej własnym kosztem, a ponadto angażowaniu się za wszelką cenę w zbyt trudne sytuacje i braniu na siebie odpowiedzialności za dorosłe osoby ze swojego otoczenia.

Wchodzenie w rolę ofiary - im wyższe wyniki w tej skali, tym bardziej dana jednostka wchodzi w rolę ofiary, a więc osoby skrzywdzonej, a jednocześnie troszczy się o innych i ma poczucie nieuzasadnionej winy, jeśli robi coś jedynie dla siebie. Osoby osiągające w tej skali wysokie wyniki żyj ą w przekonaniu, że inni ich nie kochaj ą, a ma to miejsce w sytuacjach, gdy ktoś z otoczenia wykazuje agresywne zachowania (złość, gniew). Ponadto młodzi ludzie, którzy wchodzą w rolę ofiar odznaczaj ą się irracjonalnym lękiem przed utratą miłości najbliższych sobie osób. Bardzo łatwo jest ich wprowadzić w stan poczucia winy. Ludzie ci nie umieją odmówić spełniania zbyt wysokich oczekiwań, czy próśb, nawet wówczas, gdy przekraczają możliwości ich realizacji.

Poczucie zagrożenia - wysokie wyniki osiągane w tej skali świadczą o przeżywanych lękach i obawach dotyczących przyszłości nawet w sytuacjach, gdy nic trudnego się nie dzieje. Ponadto jednostki te źle znoszą gruntowne zmiany, nawet jeśli są to zmiany na lepsze. Poczucie zagrożenia występuje także w okresach stabilizacji i spokoju.

Problemy emocjonalne - nadwrażliwość i poczucie odrętwienia - wysokie wyniki w tej skali pozwalają wnioskować, iż osoba, która je osiąga jest nadwrażliwa emocjonalnie i ma skłonności do impulsywnych reakcji. Im wyższe wyniki, tym większe predyspozycje u jednostki do odczuwania zranienia, chwiej ności nastrojów oraz braku odczuwania radości nawet z pozytywnych wydarzeń. Wysokie wyniki świadczą także o skłonnościach do reagowania psychicznym odrętwieniem lub pozornym spokojem na bolesne przeżycia.

Przeanalizujmy interpretację wyników badań odnośnie poczucia własnej wartości u eurodzieci i pozostałych badanych w wieku dorastania.

Tabela 62 . Poczucie własnej wartości u eurodzieci na tle badanych

Rodzaj stwierdzenia Średnie w stenach t=Studenta P Euro-dzieci Pozostali badani ^Różnica Poczucie mniejszej wartości ^{PMW 5,567 5,460 0,107 0,405 0,686} „Bycie bohaterem” BB 5,714 5,384 0,331 1,183 0,237 „Bycie ofiarą” BO 5,640 5,381 0,260 0,972 0,331 Poczucie zagrożenia PZ 5,738 5,427 0,311 1,213 0,226 Problemy emocjonalne: nadwrażliwość lub poczucie odrętwienia PE 5,931 5,383 0,548 2,033 0,043

Jak wynika z danych zawartych w tabeli i na wykresie powyżej, eurodzieci w większości cech osobowości opisujących poczucie własnej

wartości, nie różnią się od pozostałych badanych. Wyjątek stanowi

parametr: problemy emocjonalne: nadwrażliwość lub poczucie odrętwienia, gdzie prawdopodobieństwo hipotezy zerowej wyniosło 0,043, w związku z tym hipotezę alternatywną o istotnym statystycznie zróżnicowaniu można przyjąć z prawdopodobieństwem 95,7%.

Analizy badawcze wskazują, że u eurodzieci w największym odsetku wystąpiły problemy emocjonalne: nadwrażliwość lub poczucie odrętwienia, a w najmniejszej liczbie przypadków poczucie mniejszej wartości. W grupie

pozostałych badanych zaobserwowano cechy, które świadczą o

ofiarą oraz problemy emocjonalne: nadwrażliwość lub poczucie odrętwienia) na porównywanym poziomie.

Niniejsze interpretacje kończą empiryczną część Raportu odnośnie diagnozy sytuacji rodzinnej eurodzieci, która opierała się w pierwszej kolejności na charakterystyce socjoekonomicznej rodzin migracyjnych, a następnie na charakterystyce warunków wychowania i socjalizacji w tego typu rodzinach. W pierwszej części zaprezentowano wyniki badań z zakresu poziomu warunków socjobytowych oraz dane dotyczące migracji zarobkowej. W drugiej zaś przedstawiono rezultaty dotyczące obszarów wsparcia dziecka, jego potrzeb indywidualnych i poziomu ich zaspokajania, stylów wychowania oraz poczucia własnej wartości u eurodzieci. Kolejny rozdział będzie stanowił diagnozę sytuacji społecznej dzieci i młodzieży z rodzin euro-migracyjnych.

ROZDZIAŁ 4