i tematów
projektów
33
4. wyBÓr tematÓw i ProBlemÓw
„Zdrowie, higiena i wiedza medyczna w średniowieczu”, „Cuda średniowie-cza, czyli o tym, jak wznoszono średniowieczne budowle”. Każdy z tych pro-blemów należy jeszcze przeformułować w taki sposób, by uczniowie (i na-uczyciel) wiedzieli, jaki problem mają rozwiązać. W tym przypadku wspól-nym dla wszystkich grup problemem może być, np. „Jak żyli ludzie w śre-dniowieczu i jak można to przedstawić?”.
Nauczyciel może też zaproponować uczniom, by sami sformułowali interesu-jące ich zagadnienia związane z danym obszarem tematycznym (np. wymy-ślając propozycje w
pa-rach lub w kilkuosobo-wych zespołach, bądź wykorzystując metodę
burzy mózgów). Z listy zaproponowanej przez uczniów nauczyciel wybiera problemy do rozwiązania lub w razie potrzeby przeformułowuje je tak, by były ujęte w sposób poprawny i konkretny.
Ostatecznie to, jak określony zostanie temat projektu, zależy od nauczyciela. Temat może zostać ujęty ogólnie („Rośliny lubią światło”) lub w formie proble-mu, który rozwiązywali uczniowie („Jak światło wpływa na rozwój roślin” lub „Jak zbadać wpływ światła na rozwój roślin”. Można też w temacie jednocze-śnie zawrzeć oba te elementy („Rośliny lubią światło – jak światło wpływa na rozwój roślin”). Ustalony przez nauczyciela temat zostanie uwidoczniony na świadectwie ukończenia gimnazjum.
Bez względu na to, który wariant zostanie ostatecznie wybrany, dyrektor lub szkolny koordynator zbiera od nauczycieli propozycje zakresów tematycz-nych projektów i przykłady problemów. Lista ta, razem z regulaminem pro-wadzenia projektów, jest upowszechniana w sposób przyjęty w danej szkole, na przykład wywieszana w miejscu widocznym dla wszystkich uczniów. Jest także przekazywana wychowawcom klas realizujących w danym roku szkol-nym projekty gimnazjalne.
Kluczową rolę w zorganizowaniu się uczniów do pracy nad projektami może odgrywać nauczyciel wychowawca. W ten sposób projekt w gimnazjum sta-je się ważnym narzędziem sta-jego pracy wychowawczej z uczniami. Działa-nia związane z projektem wychowawca może prowadzić w trakcie godzin wychowawczych. To
jego zadaniem będzie wprowadzenie uczniów w nowy wymóg reali-zacji projektu, przed-stawienie im ogólnych
celów pracy metodą projektu oraz zasad, jakie będą obowiązywać w szkole w trakcie realizacji gimnazjalnego projektu edukacyjnego.
Na kolejnych spotkaniach przygotuje on uczniów do wyboru tematu oraz merytorycznego opiekuna zespołu. To od wychowawcy uczniowie mogą
do-4.7.
uczniowie
wybierają
tematy z pomocą
wychowawcy
Jest naturalne, że kluczową rolę w zorganizo-waniu się uczniów do pracy nad projektami gimnazjalnymi odgrywać będzie nauczyciel wychowawca.
Rozporządzenie: Pierwszym zadaniem uczniów jest wybranie tematu projektu edukacyjnego.
wiedzieć się o planowanej formie publicznej prezentacji wieńczącej projekt – podczas święta szkoły, szkolnego festiwalu projektów lub innego wydarzenia ustalonego na ten rok szkolny.
Wykorzystując ogólnoszkolną listę sporządzoną na podstawie deklaracji na-uczycieli, wychowawca przedstawia uczniom zakresy i tematy – problemy, w których realizację mogą się zaangażować. Następnie pomaga uczniom
roz-poznać ich zaintereso-wania i mocne strony, które będą mogli wyko-rzystać w trakcie pracy. Uczniowie wybierają interesujące ich tematy, korzystając z pomocy wychowawcy, a także biorąc udział w spotkaniach informacyjnych prowa-dzonych przez nauczycieli proponujących projekty z różnych zakresów te-matycznych.
Po spotkaniu informacyjnym, o których piszemy poniżej, dobrym rozwią-zaniem może być wskazanie przez uczniów dwóch tematów – problemów, w kolejności preferencji, w pracę nad rozwiązaniem których chcieliby się za-angażować. Ułatwi to nauczycielowi realizację następnego kroku, czyli po-działu uczniów na zespoły pracujące nad wspólnym zagadnieniem.
Jak nasze codzienne zakupy wpływają na światową gospodarkę i prawa człowieka?
Gimnazjum im. K.K. Baczyńskiego w Poczesnej
Kilkunastu uczniów zainteresowało się wpływem codziennych zaku-pów na ekonomię lokalną oraz prawa człowieka. Zaobserwowali, że większość artykułów dostępnych w polskich sklepach wyprodukowa-no poza granicami kraju. Po raz pierwszy spotkali się z certyfikatem Fair Trade i zapoznali się z problemem łamania praw pracowniczych w kra-jach Dalekiego Wschodu. Zauważyli, że ich koledzy i koleżanki mają bardzo mało informacji na ten temat, więc w Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji przygotowali prezentację produktów sprawiedliwego handlu oraz towarów wytwarzanych lokalnie. Ich działania umożliwiły rozpo-częcie projektu „Szkoły globalnej” Polskiej Akcji Humanitarnej w całym gimnazjum.
Organizacyjne, motywacyjne i monitorujące działania wychowawcy nie na-ruszają kompetencji nauczyciela, który sprawuje merytoryczną opiekę nad prowadzonymi przez uczniów projektami. Rozdział opieki organizacyjnej i merytorycznej wymagać będzie od szkoły zorganizowania odpowiedniej komunikacji pomiędzy wychowawcą i opiekunem projektu, na przykład w formie comiesięcznych spotkań w nauczycielskim zespole do spraw pro-jektu gimnazjalnego. Oczywiście, powyższa uwaga staje się bezzasadna, jeśli wychowawca jest nie tylko organizacyjnym, ale także merytorycznym opie-kunem projektów uczniowskich.
Organizacyjne, motywacyjne i monitorujące działania wychowawcy nie naruszają kompe-tencji nauczyciela, który sprawuje merytorycz-ną opiekę nad prowadzonymi przez uczniów projektami.
35
4. wyBÓr tematÓw i ProBlemÓw
Sama lista zakresów tematycznych i przykładowych tematów może nie być dla uczniów wystarczającą informacją, pozwalającą im świadomie zdecydo-wać się na wybór dziedziny i działania, w które się zaangażują.
Spotkania mogą mieć częściowo charakter warsztatu, tak by przy-bliżyć uczniom propo-nowany obszar proble-mowy, odpowiedzieć na ich ewentualne wąt-pliwości i zachęcić do udziału w projekcie. Uczniowie wraz z
na-uczycielem zastanawiają się nad:
• problemami związanymi z wybranym tematem, • przykładami sposobów rozwiązania tych problemów,
• ewentualnym rozszerzeniem listy możliwych tematów projektów. W trakcie spotkania nauczyciel może z uczniami pracować zgodnie z trzema poniżej przedstawionymi krokami:
• Krok 1. Wprowadzenie do wyboru problemów.
Nauczyciel mówi: „Wiemy już, że podstawą społeczeństwa obywatelskiego jest umiejętność stowarzyszania się ludzi wokół jakiejś idei, celu czy zadania. Daje im ona siłę, dzięki której mogą wiele osiągnąć. Spróbujmy wspólnie wy-myślić, wokół jakich celów my moglibyśmy się zjednoczyć i podjąć konkretne działania. Do jakich stowarzyszeń wy sami chcielibyście należeć, jakie mogli-byście założyć?”
• Krok 2. Przedstawienie problemów zaproponowanych przez uczniów. • Krok 3. Selekcja i ostateczny wybór problemów.
Nauczyciel pomaga uczniom w odrzuceniu problemów zbyt luźno związa-nych z główną ideą wspólnego projektu lub łączy te, które mogą stanowić jeden problem itp. Uczniowie po selekcji mogą wybrać na przykład następu-jące inicjatywy: Stowarzyszenie Ochrony Praw Ucznia, Stowarzyszenie Ra-towania Drzew w Mieście, Stowarzyszenie Miłośników Wycieczek Rowero-wych, Stowarzyszenie Pomocy Zwierzętom z Naszego Schroniska, Stowarzy-szenie Miłośników Komiksów. Uczniowie tworzą zespoły wokół wybranych przez siebie stowarzyszeń, a problem formułują w postaci pytania: Jak powo-łać tego typu stowarzyszenie? W dalszej części projektu każdy zespół opracu-je statut, plan działania oraz logo.
Spotkania informacyjne znacznie ułatwią uczniom wybór zakresu tematycz-nego, nad którym chcieliby pracować, a także pomogą wybrać nauczyciela, z którego opieki chcieliby skorzystać.
4.8.
Spotkania
informacyjne
Wskazane jest, aby nauczyciele gotowi prowa-dzić projekty uczniowskie przeprowadzili dla wszystkich uczniów (lub osób wstępnie zain-teresowanych) spotkania informacyjne. Mogą się one odbyć w czasie zajęć przedmiotowych (jeśli zakres tematyczny pokrywa się z progra-mem nauczania) lub w formie konsultacji po-zalekcyjnych.
5. tworzenie zeSPoŁÓw ProJektowycH i wProwadzenie
W TEMAT
Wprowadzenie obligatoryjnego projektu edukacyjnego do gimnazjów wyni-ka z potrzeby rozwijania w uczniach umiejętności pracy projektowej i współ-pracy. Warto pamiętać, że w sytuacjach zawodowych, do których projekt ma przygotowywać, bardzo rzadko pracuje się w zespołach, które dobiera-ją się spontanicznie. Dlatego ucząc się pracy metodą projektu, należy uczyć się współpracy z różnymi osobami, a nie tylko z tymi, z którymi „się lubimy” i z którymi współpraca przebiega łatwo. Sposób organizacji zespołów powi-nien zapewnić, by żaden z uczniów nie został z udziału w projekcie gim-nazjalnym wykluczony, a liczebność powstałych grup umożliwiała każdemu z członków rzeczywiste zaangażowanie się w pracę swojego zespołu. Dzieląc uczniów na zespoły, warto też pamiętać, że jedną z zalet projektu edukacyjnego jest danie szansy wykazania się swoimi umiejętnościami i pra-cowitością także tym uczniom, którym trudno odnieść tradycyjnie pojmowa-ny sukces w nauce.
Są trzy najczęściej stosowane sposoby podziału uczniów na zespoły projek-towe:
• nauczyciel sam przydziela uczniów do grup, • uczniowie sami tworzą zespoły zadaniowe, • podział na zespoły dokonywany jest losowo.
W gimnazjalnym projekcie edukacyjnym rekomendowane jest, aby to na-uczyciel znający uczniów tworzył zespoły, starając się łączyć osoby z różnymi umiejętnościami i stylami pracy.