SZKOLNICTWO I ZAGADNIENIA POKREWNE

SZKOŁY ZAWODOWE, WYBÓR ZAWODU, PSYCHOTECHNIKA I PSYCHO-METRJA, ETYKA HANDLOWA, SPOŁECZNE I NARODOWE ZNACZENIE FACHOWEGO KUPCA ORAZ PRACOWNIKA PRZEMYSŁOWEGO, ABSOL­

WENCI SZKÓŁ HANDLOWYCH A KOMERCJALIZACJA WSI I T. P.

Z a g a d n i e n i a w y c h o w a w c z e w s z k o l e z a w o d o ­ w e j . Praca zbiorowa wydana staraniem Kuratorjum O. S.

Lwowskiego. Lwów 1934, str. 301.

Praca wychowawcza w szkołach zawodowych to zagadnienie świeżej daty. Do niedawna panowało przekonanie, że wychowanie kończy się w szkole powszechnej, zaś czas i energja w szkole za­

wodowej powinny być skierowane raczej ku nauce zawodu. Obec­

nie artykuły 24 i 25 nowej polskiej Ustawy Szkolnej podkreślają,

852 II. Przegląd piśmiennictwa

że szkolnictwo zawodowe i dokształcające ma przygotowywać do życia gospodarczego r ó w n i e ż p r z e z w y c h o w a n i e s p o -ł e c z n o - o b y w a t e l s k i e .

W przedmowie do książki wysuwa J. Gadomski następujące motywy, dla których pracę wychowawczą na terenie szkół zawodo­

wych prowadzić się musi. „Uczeń szkoły zawodowej wychodzi pra­

wie zawsze ze środowiska ubogiego i mało kulturalnego. Tem więk­

szy obowiązek ciąży na szkole, która z niego ma wychować pełno­

wartościowego, bo pełnoprawnego obywatela. Okres wychowania jest krótki, po nim następuje odrazu praca zawodowa, a więc pełny udział w życiu gospodarczem, społecznem, politycznem i kultural­

n e m .

Zbiór artykułów, zawartych w książce, nie wyczerpuje zapew­

ne całokształtu problemu, którego zbadaniu został poświęcony;

przyznają to również redaktorzy: „niejeden inny temat jeszcze się nasuwał i wart jest opracowania". I rozmiary książki i poziom ar­

tykułów są jeszcze skromne w porównaniu z pracami analogiczne-mi zagranicą, np. choćby z zawarteanalogiczne-mi w takiem „Handbuch für das

Berufs- und Fachschulwesen", wydanem w Niemczech w 1929 ro­

ku. W każdym razie udało się tu skupić grono znanych i cenionych teoretyków i praktyków zagadnienia i uzyskać z pod ich pióra 20 prac, oświetlających sprawę ze stron wielu.

Książka nadawałaby się do obszerniejszej recenzji. Wiele z po­

śród poruszanych tu zagadnień skupia na sobie żywszą uwagę, wy­

wołując nieraz zastrzeżenia czy chęć podjęcia dyskusji. Dla braku miejsca poruszymy tylko spraw parę. I tak Dr. Józef Mirski w pro­

gramowym artykule: „Zasadnicze cele, zadania i metody wycho­

wania młodzieży w szkołach zawodowych" pomija całkowitem mil­

czeniem sprawy tak żywo dyskutowane obecnie na łamach prac angielskich, francuskich (częściowo również niemieckich i wło­

skich), poświęconych kwestji kształcenia zawodowego, — jak za­

gadnienie c e l o w o ś c i przygotowywania młodzieży do zawodu w czasach dzisiejszych; bowiem na skutek mechanizacji i racjo­

nalizacji produkcji zanika coraz bardziej — dla szerokich mas ro­

botniczych — konieczność posiadania umiejętności zawodowych, narasta coś coraz więcej w życiu gospodarczem zapotrzebowanie na robotników umiejących szybko przyuczać się do obsługiwania maszyn coraz to innych i w coraz to innych gałęziach produkcji;

o ile zaś chodzi o młodzież, to sprawa przygotowania jej do zawo­

du komplikuje się jeszcze przez fakt, iż państwa współczesne są

co-C. Dział nauk handlowych 853

raz bardziej zmuszane — w wytężonej lecz bezsilnej walce walce z wielomiljonowem bezrobociem — do prowadzenia polityki usu­

wającej młodzież wogóle z rynku pracy (por. choćby trzy ostatnie sprawozdania roczne polskiej inspekcji pracy 1931—1933).

Artykuł Dr. Heleny Słoniewskiej („Czynnik emocjonalny w psy­

chice dziewcząt a wychowanie") oparte na dużym i dobrze prze­

myślanym materjale książkowym oraz na własnych obserwacjach, zasługuje na naszą uwagę tem bardziej, iż w literaturze polskiej poza pracą Strasburgera („Rozwój uczuciowy młodocianej pra­

cownicy", 1927), tylko częściowo wchodzącą tu w rachubę bro­

szurkę Baley'a („Psychologja kobiety i mężczyzny", 1930) — wła­

ściwie z tego działu psychologji różniczkowej nic nie mamy; war­

tościowa praca Felhorskiej i Studenckiego („Plany i marzenia mło­

dzieży o przyszłości", 1933) dotyczy tylko dziewcząt ze sfer za­

możniejszych, uczęszczających do szkół średnich, również i w pier­

wszorzędnej jakości książce Szumana („Psychologja światopoglądu młodzieży", 1933) nie znajdujemy bezpośrednich naświetleń inte­

resującego nas tu zagadnienia; przetłumaczona na język polski książka Croner („Psychika młodzieży żeńskiej", 1932) należy do słabszych w dość już obecnie bogatej zagranicą literaturze przed­

miotu; zaś właśnie wartościowe książki jak M. Rada („Das Prole­

tariermädchen", 1930) (z cyklu prac Charlotty Bühler), Lisbeth Franzen-Hellersberg: „Die junge Arbeiterin, ihre Lebens- und Ar­

beitsweise", 1932 (jeden z najcenniejszych przyczynków!) i Dr. A.

Rühle-Gerstel: „Das Frauenproblem der Gegenwart. Eine psycho­

logische Bilanz", 1932 (bardzo wartościowa, oryginalna praca ba­

dawcza, przeprowadzona metodą psychologji indywidualnej A. Ad­

lera) są, zdaje się mało znane w Polsce: Dr. Słoniewska nie wy­

mienia nawet ich tytułów. Ciekawą jest w artykule Dr. Słoniew­

skiej — próba sprecyzowania tych zagadnień pedagogicznych, któ­

re nasuwają się w związku z analizą emocjonalności dziewcząt;

warto, by próba ta pobudziła do dalszych w tym kierunku rozwa­

żań i prac badawczych.

Problem szkół dokształcających zawodowych jest traktowany, niestety, jakby na marginesie spraw poruszonych w książce; po­

święcony mu jest tylko jeden artykuł, podający wyniki 470 odpo­

wiedzi uzyskanych w ankiecie, przeprowadzonej w 1933 roku wśród uczni lwowskich szkół dokształcająco-zawodowych.

Janina Ryngmanowa (Warszawa)

854 II. Przegląd piśmiennictwa

D r z e w i e c k i Piotr: Zaniedbane źródła dobrobytu w Polsce Warszawa 1934, str. 52.

W części pierwszej p. n. „Różny stopień zagospodarowania"

porównuje autor dochód społeczny różnych państw, w szczegól­

ności Szwajcarji i Polski i na podstawie tych porównań stwierdza, że nie bogactwa naturalne kraju lecz wydajność pracy i inteligen­

cja jego mieszkańców decydują o dobrobycie. Dochód społeczny Szwajcarji znajduje się na piątem miejscu, zaś Polski dopiero na dziewiętnastem, podczas gdy według Griffith'a Taylora Polska znajduje się na trzeciem miejscu, a Szwajcarja dopiero na czterna-stem pod względem przychylności warunków przyrodzonych dla

rozwoju gospodarczego ludności.

W części drugiej omawia p. D. powody braku przedsiębior­

czości Polaków sięgając po nie do historji jak i opierając się na faktach obecnych; idąc za przykładem W. Grabskiego, R. Battaglii i T. Lulka podkreśla w szczególności wadliwość dotychczasowego szkolnictwa polskiego nie uwzględniającego zupełnie wychowania gospodarczego.

Wreszcie w części trzeciej rozważa zagadnienie podniesienia wydajności pracy podkreślając przedewszystkiem konieczność wy­

korzystania czasu w ten sposób, aby praca była wydatniejsza przy zmniejszonym wysiłku. Z treści broszury przebija wielka troska autora o skierowanie społeczeństwa polskiego na tory, które pro­

wadzą do wzmożenia dobrobytu ogólnego i tern samem do zdoby­

cia przez Polskę mocarstwowego stanowiska wśród innych państw.

Z tego względu pożądaną jest rzeczą, ażeby treść broszury znaną była jaknajszerszemu ogółowi.

Prof. W. Skalski (Poznań) W i l b o i s J.: La psychologie au service du chef d'entreprise. Paris, Pr. univ.

de France, 1934, str. 243.

F e n n e l Wilhelm: Die kaufmännisch-wirtschaftliche Erziehung und Bildung in Vergangenheit und Gegenwart unter bes. Berücks. d. Verhältnisse in Preussen. Langensalza, Beltz, 1934, str. 114.

S c h m i d e r Ferdinand: Die kaufmännischen Berufe des Betriebs. Walldorf, Lamade, 1934, str. 205.

Z i l l i n g Ernst: Der marktpsychologische Faktor im Einzelhandel. Bruchsal, Kruse, 1934, str. 47.