Obecnie tajemnica bankowa postrzegana jest jako obowiązek o charakterze publicznoprawnym. W wielu krajach ustawy regulują zakres tej tajemnicy, jak również dopuszczalne od niej wyjątki. Obowiązek zachowania tajemnicy na temat wszystkich faktów, w posiadanie których weszło się w trakcie wykonywania zawodu, może wynikać również ze zwyczajowego postępowania82
. Tradycyjne podejście do tajemnicy bankowej (Bankgeheimnis) istnieje na gruncie prawa niemieckiego, gdzie nie ma ona wyraźnego
umocowania w prawie stanowionym83. Przyjmuje się, że jest swego rodzaju
przyzwyczajeniem, którego podstawy leżą w prawie cywilnym84
. Obowiązek przestrzegania przez banki tajemnicy bankowej opiera się przede wszystkim na umowach zawieranych między bankiem a klientami, co wyraźnie zostało sformułowane w art. 2 pkt 1 „Ogólnych Warunków Handlowych” banków niemieckich. Postanowienie to nie stanowi jednak podstawy prawnej przestrzegania przez banki tajemnicy bankowej, a ma jedynie znaczenie deklaracyjne85. Początków tajemnicy bankowej można doszukiwać się w prawie z 1619 r., na podstawie którego powstał Hamburski Bank Giełdowy86
. Obecnie jej
82 F. Delachux, Le secret professionnel du banquier en droit Suisse, Neuchâtel 1939, s. 8, A. Jończyk, R. W. Kaszubski, Istota tajemnicy bankowej, Przegląd Podatkowy 1996, nr 6, s. 33.
83
C. Junker, Actuelle Fragen zum Bankgeheimnis und zur Bankauskunft, DStR 1996, s. 224; Ch. Huber, Bankrecht, Baden-Baden 2007, s. 394; H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, Bankrechtshandbuch, § 58 uw. 53, München 2001; H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, H. Bruchner, P. Glauben, Bankgeheimnis – Rechtsgrundlagan, Inhalt und Granzen, DriZ 2002, s. 104; C. P. Claussen, Bank und Börsenrecht, München 2003, s. 120; P. Derleder, K. O. Knops, H. G. Bamberger, Handbuch zum deutschen und europäischen Bankrecht, Berlin - Heidelberg 2004, 5 II uw. 2; H. P. Schwintowski, F. Schäfer, Bankrecht, Köln-Berlin-Bonn-München 2004, § 3 uw. 3.
84 H. U. Fuchs, Zur Lehre vom algemeien Bankvertrag, Frankfurt am Main-Bern 1982, s. 42; S. Sichtermann, S. Feuerborn, R. Kirchherr, R. Terdenge, Bankgeheimnis und Bankauskunf in der Bundesrepublik Deutschland sowie in wichtigen ausländischen Staaten, Franfurkt am Main 1984, 62 ff; H. P. Schwintowski, F. Schäfer... op. cit. § 3 uw. 3; H. J. Musielak, Die Bankauskunft nach dem Recht der Bundesrepublik Deutschland, [in:] Bankgeheimnis und Bankauskunft in der Bundesrepublik Deutschland und in ausländischen Rechtsordnungen, Berlin 1986, s. 13, H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, H. Bruchner... op. cit § 39 uw. 5 ff; C. P. Claussen... op. cit. § 6 uw. 5; P. Derleder, K. O. Knops, H. G. Bamberger... op. cit., 5 II uw. 4 ff.
85 E. Gostomski, Zagrożenie tajemnicy bankowej w Niemczech, Bank 1996, nr 6, s. 15.
86
Głównym celem powstania banku było ułatwienie kupcom prowadzenia interesów poprzez rozliczanie się za pomocą tego banku, a bez posługiwania się monetami. Bank miał również prawo udzielania kredytów.
30
obowiązywanie wyprowadzane jest z konstytucji87
(Grundgesetz – GG). W literaturze przedmiotu podkreśla się, że jest to podstawowe prawo klienta banku (art. 1 i 2 GG)88
. Czasami wyprowadzane jest z tego prawo osobiste – prawo do ochrony sfery tajności (Geheimsfere)89. Ponadto Federalny Sąd Konstytucyjny90 (Bundesverfassungsgericht) wywiódł, że podstawy tajemnicy bankowej leżą w prawie wolnego, swobodnego rozwoju osobowości zagwarantowanego w art. 2 GG. Zgodnie z nim „Każdy ma prawo do swobodnego rozwoju jego osobowości w stopniu, który nie narusza praw innych osób, porządku konstytucyjnego lub prawa moralnego”. Z drugiej strony instytucje kredytowe oraz banki, w tym ich pracownicy, dzięki konstrukcji tajemnicy bankowej i wynikającej z niej ochrony mają możliwość właściwego dla tych podmiotów wykonywania zawodu. Stąd ingerowanie w tajemnicę bankową może zostać odczytane jako naruszenie art. 12 GG91
. Doktryna niemiecka przyjmuje, że powinność zachowania tajemnicy bankowej stanowi obowiązek umowny, który zawarty jest w kontrakcie klienta z bankiem. Ma on charakter fundamentalny, a co za tym idzie, nie ma potrzeby zaznaczania go explicite w ustawie92. Paragraf 53 ust. 1 nr 3 Strafprozeßordnung (StPO)93 enumeratywnie wylicza osoby, (w tym duchownych, obrońców, adwokatów, rzeczników patentowych, notariuszy, biegłych rewidentów, doradców podatkowych, lekarzy, dentystów), które zobligowane są do zachowania w poufności wszelkich informacji uzyskanych podczas wykonywania zawodu
Zgodnie z art. 6 regulaminu tego Banku osoba, która prowadziła księgi rachunkowe, mogła udzielić informacji dotyczących konta bankowego tylko jego właścicielowi. W tamtym czasie podobne przepisy przyjmowały również inne banki. Art. 19 ustawy królewskiej z 1765 r. („Reglements der Königlichen Giro-und Lehn-Banco”) stanowił, że informacje dotyczące stanu konta nie mogą być udzielane innym osobom niż ich właściciele. Bankierzy, którzy dopuścili się złamania tego przepisu, podlegali sankcjom karnym. Powzięte przez nich wiadomości zobowiązani byli dożywotnio utrzymać w tajemnicy; zob. M. Eckl, Das Bankgeheimnis... op. cit., s. 41; H. T. Schubert, Das... op. cit., s.323; S. Sichterman, S. Feuerborn, R. Kirchherr, R. Terdenge, Bankgeheimnis... op. cit., s. 75.
87
Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S.1), zuletzt geändert durch das Gesetz vom 11. Juli 2012 (BGBl. I S. 1478).
88 Zob. M. Eckl, Das Bankgeheimnis... op. cit., 78.
89 Pod tym pojęciem rozumiane jest „wszystko, co jednostka utrzymuje jako tajne w sposób uznawalny”. Ochrona sfery intymnej jest natomiast częścią składową godności ludzkiej w sensie art. 1 GG. Lokowanie tajemnicy bankowej w sferze intymnej jest jednak działaniem zbyt daleko idącym, ponieważ zasada ta ma inną strukturę. Wyjątkowo jej naruszenie może mieć charakter wnikania w sferę podstawowej intymności, ale generalnie odnosi się ona do praw majątkowych, a nie sfery uczuciowej. Ochrona, która dotyczy sfery intymności, nie może być przenoszona na ochronę interesów o charakterze majątkowym. Stąd tajności interesów majątkowych nie należy wywodzić z art. 1 GG; zob. C. W Canaris, Bankvertragsrecht, Walter de Gruyter Co, Berlin-New York 1988, pkt 36, s. 25.
90 Federalny Sąd Konstytucyjny Niemiec z dnia 16 stycznia 1957 r. (BVerfGE 6, 32); por. Federalny Sąd Konstytucyjny Niemiec z dnia 15 grudnia 1970 r. (BVerf GE 29, 402, 408).
91 Art. 12 GG: „Wszyscy obywatele niemieccy mają prawo do wolnego wyboru zawodu, miejsca pracy i wykształcenia. Wykonywanie zawodu może zostać uregulowane jedynie w drodze ustawy”.
92 A. Baumbach, K. Duden, K.J. Hopt, Handelsgesetzbuch, München 1987, s. 584.
93
Strafprozeßordnungvom 1. Februar 1877 (RGBI. S. 253), neueFassungvom 7. April 1987 (BGBl. I S. 1074, 1319), letzteÄnderungdurch Art. 2 G vom 20. Juni 2013 (BGBl. I S. 1602, 1603 f.).
31
i na temat których mogą odmówić składania zeznań. Zapis § 53 StPO nie wskazuje w tej grupie pracowników banków. W postępowaniu karnym, z uwagi na wykonywany zawód, są oni jednak związani obowiązkiem zachowania w poufności okoliczności, na które rozciąga się ta tajemnica. W kwestii tej wypowiedział się również niemiecki Trybunał Konstytucyjny94. W orzeczeniu z dnia 19 lipca 1972 r. stwierdził, iż poza uregulowaniami określonymi w § 53 ust. 1 nr 3 StPO, ograniczenie co do ustawowego obowiązku składania zeznań może, w pojedynczych i wyjątkowych przypadkach oraz pod szczególnie surowymi warunkami, wynikać również z Konstytucji. Rozstrzygnięcie to doprowadziło do wielu spekulacji. Przesłanki wymienione przez Budesverfassungsgericht wobec banków, innych instytucji kredytowych oraz ich pracowników nie zostały jednak spełnione. Trybunał uzasadnił to tym, iż informacje należące do zakresu Bankgeheimnis, zasadniczo nie obejmują nietykalnej sfery osobistej (prywatnej) chronionej przez art. 2 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 GG. Ponadto ważenie przeciwstawnych interesów prowadzi do tego, że interesy ogółu społeczeństwa realizowane poprzez gromadzenie materiału dowodowego przez organy ścigania karnego i tym samym możliwość skutecznego realizowania zadań wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych przeważają nad interesem banków i ich klientów w zachowaniu dyskrecji. Stąd też pracownicy banków, pomimo braku takiej regulacji na gruncie kodeksu postępowania karnego i ze względu na wykonywane czynności, są objęci obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej, z zastrzeżeniem jednak, że informacje stanowiące tajemnicę bankową w procesie karnym nie podlegają szczególnej ochronie. W związku z tym brak jest podstaw do odmowy składania zeznań na podstawie art. 2 ust. 1 i art. 1 ust. 1 GG. Banki, inne instytucje kredytowe i ich pracownicy, na żądanie sądu lub prokuratora, są w postępowaniu karnym zobligowani do wypełniania ustawowych obowiązków w tym zakresie.
Tendencja wprowadzania w miejsce zwyczajowego dotąd zachowania dyskrecji w stosunkach z klientami, jako ustawowego obowiązku utrzymania tajemnicy bankowej, została zapoczątkowana w ustawodawstwie szwajcarskim. Zarówno ani szwajcarski kodeks cywilny ani kodeks zobowiązań nie ustanawiają w sposób bezpośredni obowiązku zachowania tajemnicy bankowej. Trybunał Federalny Szwajcarii przyjmuje, że informacje związane z sytuacją finansową danej osoby są sferą prywatną i w związku z tym tajemnica
32
bankowa wywodzi się z prawa do prywatności oraz stanowi również środek jego ochrony95.
Główną przyczyną obecnego kształtu szwajcarskiej tajemnicy bankowej jest gospodarcza konkurencja96, ale idea finansowej prywatności ma głębokie, historyczne i kulturowe korzenie. Jej pojęcia można doszukiwać się w kodeksach cywilnych księstw, które są obecnie częścią Niemiec i miast w północnych Włoszech. Znajduje to odzwierciedlenie w regulacjach dotyczących ochrony danych osobowych, tajemnicy zawodowej oraz tajemnicy bankowej. W doktrynie szwajcarskiej podnosi się, że prywatność obejmuje informacje znane ograniczonemu kręgowi osób lub objęte poufnością97
. Prywatność finansowa jest uważana nie tylko za zasadę, ale jest podniesiona do rangi podstawowego prawa każdego obywatela98. Przekonanie to m. in. wynika z filozofii politycznej, według której państwo jest „sługą jednostki”, a relację tę „odzwierciedla jego stosunek do tajemnicy finansowej”99. Takie podejście do tajemnicy bankowej jest związane ze szwajcarskim systemem demokracji bezpośredniej. Inaczej niż w większości demokratycznych krajów rozwiniętych, obywatele tego państwa mogą wypowiedzieć się w sprawie polityki podatkowej rządu a także takich zagadnień jak tajemnica bankowa poprzez inicjowanie referendum100.
Tajemnica bankowa w Szwajcarii była chroniona na mocy prawa prywatnego przez ponad 300 lat. Zobowiązanie do zachowania poufności w tych stosunkach wywodzi się z prawa kontraktowego, a w szczególności obowiązku lojalności. W sytuacji, gdy nie istnieją stosunki kontraktowe, obowiązek ten jest pochodną zasady dobrej wiary związanej z prawem zwyczajowym. Początkowo, gdy taki obowiązek nie był wyraźnie uzgodniony,
95
Decyzja Trybunału Federalnego Szwajcarii nr 64 (1938) II 162 (169); P. S. Grassi, D. Calvaresse, Duty of Confidentiality of Banks In Switzerland: Where it stands and where it goes. Recent developments and experience, Pace International Law Review 1995 r., vol. 7, s. 368.
96 D. Chaikin, Policy and Fiscal Effects of Swiss Bank Secrecy, Revenue Law Journal Volume 15, Issue 1, 2005, s. 94.
97
A. Buchner, Natürliche Personen Und Persönlichkeitsschutz, Basel 1995 r., s. 152-153.
98 Gwarancję prawa prywatności stanowi Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 1999 r., stanowiąc w art. 13 ust. 1, że „Każdy ma prawo do poszanowania życia prywatnego i życia rodzinnego, mieszkania, korespondencji oraz komunikowania się”. Ponadto zapewnia ją art. 28 szwajcarskiego kodeksu cywilnego oraz art. 98 szwajcarskiego kodeksu zobowiązań; zob. C. Schellenberg, Bank Secrecy, Financial Privacy and Related Restrictions - Switzerland, International Business Lawyer 1979, nr 7, s. 221.
99
F. Blankart, J. A. Bonna, M. Y. Dérobert, Swiss Views on Financial Privacy [w:] Competitive Enterprise Institute, The Future of Financial Privacy 2000, s 204, 209; zob. J. Gliniecka, Tajemnica finansowa. Aspekty aksjologiczne, normatywne i funkcjonalne, Bydgoszcz-Gdańsk 2007, s. 63.
100 W kwietniu 2009 r. Stowarzyszenie Szwajcarskich Bankierów przeprowadziło sondaż, który pokazał, że 80% społeczeństwa opowiada się za zachowaniem tajemnicy bankowej. Do zorganizowania referendum w tej sprawie wystarczające jest zebranie 50 tysięcy podpisów.
33
stawał się on częścią umowy jako zwyczaj handlowy101. Stąd z jednej strony tajemnica bankowa stanowi umowny obowiązek banku, a z drugiej - prawo klienta102. Wiąże się ona ściśle z żądaniem każdej osoby do respektowania jej sfery prywatności. W dalszym ciągu najważniejszą podstawą utrzymania sekretu stanu rachunku i przeprowadzanych na nim operacji jest umowa klienta z bankiem, a w szczególności umowa zlecenia. Istotną rolę odgrywają przepisy, które określają rodzaj zobowiązań zleceniobiorcy świadczącego usługi na rzecz zleceniodawcy oraz sposób ich wykonania. Przepisy te przewidują, że poprzez przyjęcie zlecenia zleceniobiorca zobowiązuje się zrealizować ustalone w umowie transakcje gospodarcze lub wykonać usługi w sposób staranny i sumienny103
. Z regulacji tych doktryna szwajcarska wywodzi zobowiązanie banku do zachowania w poufności powierzonych mu informacji.
Do 1934 r. tajemnica bankowa była całkowicie regulowana przez prawo cywilne, zgodnie z którym klient mógł domagać się naprawienia szkody wyrządzonej przez bank na skutek niezachowania obowiązku poufności, do którego jest zobowiązany104. Z drugiej strony nie było w tej kwestii uregulowań w prawie karnym. Dopiero z końcem XX w. obowiązek zachowania tajemnicy bankowej został potwierdzony przez orzecznictwo. W 1930 r. Sąd Federalny przypomniał, „że poufność bankiera jest jego absolutnym obowiązkiem”. Stwierdzenie to zostało rozwinięte w wyroku z 1932 r. w sprawie Charpiot
v. the Caisse d'épargne de Bassecourt, w której stwierdzono, że „tajemnica bankowa jest
niczym innym jak prawem każdego klienta banku do żądania od tego banku surowego zachowania poufności w sprawach biznesowych, które zostały bankowi powierzone. Obowiązkiem banku jest zachowanie tych informacji w całkowitej tajemnicy. W szczególności dla bankierów obowiązek ten jest niezależny od relacji prawnej ze swoimi klientami. Bez względu na to czy została zawarta pisemna umowa czy też nie, naruszenie tajemnicy bankowej rodzi sankcje określone w art. 41 kodeksu pracy”.
Dopiero w 1934 r. obowiązek zachowania poufności banków stał się przedmiotem sankcji karnych w prawie bankowym. Okoliczności kryminalizacji przedmiotowej tajemnicy nie są jednoznaczne. W literaturze krajów anglojęzycznych statuuje się, że
101 Stąd też tajemnica bankowa rozpatrywana jest czasem jako tajemnica handlowa.
102 Federalny Sąd Szwajcarii (Bundesgericht) z dnia 10 grudnia 1948 r. (BGE 74 I 485, 492), gdzie wskazano, że w przypadku, gdy klient banku jest uprawniony do ujawnienia informacji, bank nie może powoływać się na tajemnicę bankową. Tylko klient banku może czerpać osobiste uprawnienia wynikające z tajemnicy bankowej. Natomiast bank ma obowiązek jej zachowania.
103 P. Zawirska, Tajemnica bankowa a prywatność – przykład Szwajcarii i Anglii, Studia Prawnicze 2010, z. 3, s. 24-25.
34
ustawowa regulacja instytucji tajemnicy bankowej została wprowadzona przez Szwajcarski Federalny Parlament w celu ochrony rachunków bankowych deponentów żydowskich przed konfiskatą ze strony hitlerowskich Niemiec105
. Z drugiej strony ustawowa regulacja tajemnicy bankowej uzasadniana jest falą bankructw, jaką przeżywał szwajcarski sektor bankowy we wczesnych latach 30 XX w. Doprowadziło to do wzmożenia roli nadzorczej rządu w odniesieniu do banków. Przyjęły one interwencję państwa i poddały się jej, ale w zamian za sformalizowanie tajemnicy bankowej przez nadanie tej instytucji ustawowych gwarancji. Tym samym w przyjętej ustawie Prawo bankowe Federacji Szwajcarskiej (Bundesgesetz über die Banken und Sparkassen) z dnia 8 listopada 1934 r.106 rząd szwajcarski przyznał tajemnicy bankowej poziom ochrony ustawowej jako tajemnicy
zawodowej w zawodzie prawniczym107. Głównym jej elementem, który utożsamia ją z
tajemnicą zawodową, jest zapis art. 47 tej ustawy. W rozdziale XIV zatytułowanym „Odpowiedzialność i dyspozycje karne” stwierdzono: „Ten, który w swych czynnościach jest członkiem organu, pracownikiem, mandatariuszem, likwidatorem lub komisarzem banku, członkiem komisji banków lub jeszcze członkiem organu albo instytucji rewizyjnych wyjawi powierzoną mu tajemnicę, lub o którym było mu wiadomo z tytułu wykonywanych obowiązków, ten który będzie nakłaniał osobę trzecią do zdradzenia tajemnicy zawodowej, będzie skazany na karę więzienia sześciu miesięcy i dłużej oraz grzywnę do 50 000 franków. (…) Pogwałcenie tajemnicy pozostaje karalne nawet wtedy, gdy odpowiedzialność lub praca została zakończona lub będący w posiadaniu tajemnicy nie wykonuje dłużej zawodu”. Przepis art. 47 stanowi, że każda osoba popełnia przestępstwo w przypadku ujawnienia jakichkolwiek informacji o wszelkich sprawach mających związek z bankiem. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej obejmuje wszystkie relacje pomiędzy bankiem a klientem, bez względu na ich znaczenie i zawartość.
105 P. Léon, Histoire économique et sociale du monde, Band 5: Guerres et crises: 1914 – 1947, Paris 1977, s. 493. E. Chambost, Guide de la banque suisse et de ses secrets, Balland, Paris 1987, s. 46. W opozycji jest też inna koncepcja uzasadniająca ustawową regulację tajemnicy bankowej. Według niej idea wprowadzenia tego sekretu w celu ochrony Żydów prześladowanych w Niemczech to legenda, która powstała pod koniec lat pięćdziesiątych, w szczególności kreowana poprzez niektórych przywódców z największych banków szwajcarskich. Pogląd, że szwajcarski bank daje ochronę cudzoziemcom, nie był powodem ustawowej regulacji tajemnicy bankowej w 1934 r., ale jednym z jego skutków prawnych. Podaje się, iż pod koniec 1950 r. szwajcarskie banki stworzyły mit, że tajemnica bankowa chroni Żydów przed nazistowskim szpiegostwem jako narzędzie marketingowe do sprzedaży ich usług w świecie anglosaskim. Tak: A. Ramasastry, Secrets and Lies? Swiss Banks and International Human Rights, Vanderbilt Journal of Transnational Law 1998, 31, s. 325; M. Perrenoud, Les fondements historiques du secret bancaire en Suisse [w:] Finance & bien commun, Observatoire de la Finance, Genève 2002, No 12, s. 7-31; S. Besson, Secret bancaire, la naissance d’une mine d’or, Le Temps, 12 August 2002.
106
Bundesgesetz über die Banken und Sparkassen vom 8. November 1934 (AS 51 117).
35
Zawiera się w nim wiedza, czy dana osoba jest lub nie jest klientem banku, niezależnie od tego czy jest to relacja tymczasowa, czy stała. Obowiązek ten nie jest ograniczony terytorialnie, tzn. ma on zastosowanie do transakcji handlowych prowadzonych przez bank zarówno z klientem w Szwajcarii, jak i poza jej granicami. Powinność utrzymania tajemnicy pozostaje nie tylko w sytuacji, gdy dana osoba nie jest już klientem banku, ale również jeśli depozytariusz tajemnicy zaprzestał wykonywania zawodu.
Powyższy zapis, przewidując za naruszenie zawodowego obowiązku zachowania tajemnicy bankowej karę pozbawienia wolności lub grzywny, znacząco wpłynął na jej reputację. W innych krajach pracownicy banków również są zobligowani do utrzymywania tajemnicy zawodowej, jednak jej złamanie z reguły nie prowadzi do tak surowych konsekwencji jak pozbawienie wolności, co stanowi swego rodzaju ewenement. Poza karami przewidzianymi przez prawo karne108 nieprzestrzeganie tajemnicy bankowej może mieć inne konsekwencje, m. in. zwolnienie z posady, wykluczenie banku ze Szwajcarskiego Stowarzyszenia Bankowców, a nawet odebranie licencji na prowadzenie działalności bankowej, jeżeli naruszona tajemnica okazała się wyjątkowo brzemienna w negatywne skutki.
O tajemnicy bankowej, jako o szczególnym rodzaju tajemnicy zawodowej, traktują liczne europejskie ustawodawstwa. We Francji tajemnica bankowa jest wprost
definiowana jako tajemnica zawodowa w bankowości109
. Zgodnie z tym bankierzy są
objęci obowiązkiem zachowania w tajemnicy informacji przekazanych im przez klientów banków. Została ona wyrażona w Ustawie nr 84-46 z 24 stycznia 1984 r. o działalności i nadzorze instytucji kredytowych (powszechnie nazywaną Prawem bankowym), w której art. 57 ust. 1 wyraźnie stanowi, że: „Każdy z członków zarządu i rady nadzorczej oraz wszelkie osoby w jakikolwiek sposób biorące udział w zarządzaniu i administrowaniu instytucją kredytową lub w niej zatrudnione są zobowiązane do zachowania tajemnicy zawodowej na warunkach i pod karą określoną w kodeksie karnym”. Przepis art. 226.13 tego kodeksu110 wskazuje ponadto wszystkie osoby, które ze względu na swój status lub zawód mają dostęp do informacji poufnych. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej na określone osoby nakłada również art. L511-33 Code Monétaire et Financier 111
. Obejmuje on zasiadających w zarządzie lub szeroko pojętej administracji instytucji
108 E. Chambost, Bank… op. cit., s. 239 - 242.
109 Report on Banking Secrecy. Anti-Fraud and Anti-Money Laundering Committee, The European Banking Federation, Brussels-April 2004, s. 15.
110
Loi 92-686 du 22 juillet 1992–Code Pénal (Francuski kodeks karny, t.j. z dnia z 23 czerwca 2013 r.)
36
kredytowej oraz jej pracowników. Osoby te, w przypadku naruszenia obowiązku zachowania wiadomości konfidencjonalnych w tajemnicy, podlegają, obok art. 226.13 kodeksu karnego, odpowiedzialności przewidzianej w art. L571-4 Code Monétaire et
Financier, tj. karze roku pozbawienia wolności i grzywnie w wysokości 15.000 euro.
W Luksemburgu uważa się, iż tajemnica bankowa jest wyrazem ogólnego
obowiązku zachowania poufności zawodowej. Kodeks karny112
w art. 458 wyraźnie stanowi, że pracownicy, w tym bankierzy, którym zostały powierzone informacje poufne, zobowiązani są do utrzymania ich w tajemnicy. Naruszenie tego obowiązku zagrożone jest karą pozbawienia wolności do sześciu miesięcy lub karą grzywny. Nadto art. 41 ustawy z dnia 5 kwietnia 1993 r. o sektorze finansowym nakłada na każdego pracownika i inne osoby pracujące w instytucjach finansowych ogólny obowiązek utrzymania w tajemnicy wszelkich informacji zdobytych w związku z ich działalnością zawodową pod groźbą sankcji przewidzianych na podstawie wyżej wymienionego artykułu kodeksu karnego.
Niemalże jednakowo kwestia ta jest uregulowana w Słowacji, Estonii i na Węgrzech. Zgodnie z art. 103 słowackiej ustawy Prawo bankowe z 1999 r. członkowie organów banku, jego udziałowcy, pracownicy lub inne osoby, które w związku z ich pracą w banku bądź świadczeniem usług dla banku mają dostęp do poufnych danych, są zobligowani do zachowania w tajemnicy informacji w stosunku do osób trzecich oraz uniemożliwienia im korzystania z tych danych. Wagę tej tajemnicy podkreślił również Sąd Konstytucyjny, stwierdzając, iż jej brak uniemożliwiłby ochronę podstawowych praw każdego człowieka113
.
W większości państw europejskich tajemnica bankowa uważana jest za szczególną tajemnicę zawodową114. W literaturze podnosi się również, że można określić ją jako „tajemnicę zawodową bankierów”115
.
Ustawodawstwo Unii Europejskiej nie narzuca krajom członkowskim szczegółowych rozwiązań dotyczących tej kwestii. Po raz pierwszy ogólny standard ochrony informacji uzyskiwanych przez instytucje kredytowe oraz zasady ich wymiany i
112
Loi du 16 juin 1879 - Code Pénal (Luksemburski kodeks karny Wielkiego Księstwa Luksemburga, t.j. z dnia 1 marca 2013 r.).
113 Decyzja Sądu Konstytucyjnego w Słowacji No. U-I-37/98 JO No. 48/2000; No. U-I-77/93 JO No. 43/95.
114
Na Litwie definicję tajemnicy bankowej przytacza kodeks cywilny (art. 6.925), ale sankcje za jej naruszenie wskazane są w kodeksie karnym (art. 211). Traktuje on o bezprawnym naruszeniu tajemnicy handlowej, której zakaz ujawniania stosuje się również do banków, nie zaś tajemnicy zawodowej czy