CELÓW POWIETRZNYCH.
płk rez. dr inż. Marek Andruszkiewicz
T
worzenie zgrupowań taktycznych pozwala zwięk-szyć możliwości bojowe batalionów zmechanizo-wanych (czołgów). Przykładowo dowódca brygady może na podstawie przeprowadzonej analizy i oceny sytuacji utworzyć zgrupowania bojowe, zmieniając podporządkowanie kompanii między batalionami czołgów czy zmechanizowanymi (zmotoryzowanymi).Wzmacnia to automatycznie każdy z tych batalionów o możliwości przydzielonych sił. Ze względu na to, że w ich strukturze organizacyjnej nie ma pododdziałów przeciwlotniczych, dowódca brygady może przydzie-lić do batalionowej grupy bojowej (bGB) baterię prze-ciwlotniczą z dywizjonu przeciwlotniczego.
ZASADY OGÓLNE
Przemieszczanie to „przesunięcie” wojsk z jedne-go rejonu do drugiejedne-go w celu utworzenia zamierzo-nego ugrupowania bojowego lub dokonania koncen-tracji sił i środków1, obejmujące marsz oraz przewóz pododdziałów. Pododdział przemieszcza się na środ-kach własnych albo jest przewożony transportem ko-lejowym bądź przerzucany transportem powietrznym albo wodnym. Niezależnie od zastosowanego sposo-bu powinien dążyć do osiągnięcia wyznaczonego re-jonu (rubieży) w ustalonym terminie i w pełnej goto-wości do wykonania zadania bojowego. Aby spraw-nie kierować marszem batalionowej grupy bojowej, wyznacza się punkt wyjściowy, punkty
koordynacyj-ne (wyrównania, meldunkowe) i punkt zejścia z dro-gi oraz określa jednocześnie czas ich przekroczenia czołem i ogonem.
Możliwości marszowe to zdolność do pokonania określonej odległości na etatowych (własnych) środ-kach transportu w danym czasie oraz z zachowaniem gotowości do wykonania kolejnych zadań zarówno planowych, jak i nieplanowych. Czynniki wpływające na możliwości marszowe to: stopień i środki oddzia-ływania przeciwnika; właściwości manewrowe oraz eksploatacyjne sprzętu bojowego i środków transpor-towych oraz ich stan techniczny; przygotowanie wojsk do marszu; wyszkolenie kierowców; stan i liczba dróg; warunki terenowe i meteorologiczne oraz orga-nizacja zabezpieczenia marszu. Batalionowa grupa bojowa z zasady wykonuje marsz na własnych środ-kach transportowych. W wypadku dużych odległości sprzęt gąsienicowy można przewozić na przyczepach niskopodwoziowych.
Możliwości marszowe poszczególnych kolumn determinują średnia prędkość marszu, jego zasięg do-bowy oraz ogólny czas marszu. Średnia prędkość mar-szu, bez uwzględniania przerw na postoje, powinna wynosić: dla kolumn mieszanych i gąsienicowych 25–30 km/h, kolumn kołowych – 30–40 km/h i więcej.
Przyjmuje się, że kolumna mieszana w ciągu doby pokona odległość około 200–300 km. W celu za-pewnienia terminowego i zorganizowanego wykonania
1 Regulamin działań pododdziałów wojsk pancernych i zmechanizowanych (pluton – kompania – batalion). Warszawa 2009, s. 75.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2018
65
marszu tworzy się ugrupowanie marszowe. Jego skład zależy od warunków realizacji tego zadania oraz od przewidywanego sposobu wykorzystania baterii prze-ciwlotniczej (zespołu ogniowego) po jego zakończeniu.
Ugrupowanie marszowe to uszykowanie podod-działu do przemieszczenia w formie marszu. Powinno zapewniać terminowe jego wykonanie, sprawne roz-winięcie pododdziału w ugrupowanie przedbojowe lub bojowe, swobodę ruchu oraz utrzymanie ciągłości dowodzenia. Ugrupowanie takie obejmuje: ubezpie-czenia marszowe, oddział zabezpieubezpie-czenia ruchu, ko-lumny sił głównych (grup marszowych) oraz koko-lumny pododdziałów logistycznych i medycznych.
W zależności od otrzymanego zadania batalionowa grupa bojowa może wykonywać marsz w składzie sił głównych oddziału. W takiej sytuacji jej dowódca po-winien kontrolować marsz poszczególnych podod-działów, zwłaszcza terminy przekraczania wyznaczo-nych punktów wyjściowych (wyrównania). Musi też przestrzegać zasad maskowania oraz realizacji przed-sięwzięć zabezpieczenia bojowego. Grupa może rów-nież działać jako oddział wydzielony (OW) związku taktycznego (ZT), czyli powinna uprzedzić przeciwni-ka w uchwyceniu dogodnej rubieży terenowej lub re-jonu, następnie utrzymać ją do czasu podejścia sił głównych. Ubezpieczając się od czoła szpicą czołową i patrolami bocznymi oraz wykorzystując działanie elementów rozpoznawczych, dąży ona do szybkiego zajęcia kolejnych rubieży terenowych. Jeśli napotka drobne grupy (pododdziałów) przeciwnika, rozbija je siłami szpicy czołowej. W wypadku większych sił z marszu rozwija siły główne w ugrupowanie bojowe, wiąże walką maksymalną ilość sił przeciwnika oraz zabezpiecza wprowadzenie do walki sił głównych brygady. Decyzję o sposobie rozgrywania walki po-dejmuje dowódca oddziału wydzielonego i melduje o niej przełożonemu.
Batalionowa grupa bojowa może działać także jako ubezpieczenie marszowe przełożonego, czyli awan-garda (ubezpieczenie czołowe) oraz arierawan-garda (ubezpieczenie tylne). Awangardę w sile wzmocnio-nego batalionu wysyła się z oddziału maszerującego na czole sił głównych związku taktycznego. Typo-wym jej zadaniem jest ubezpieczenie od czoła sił głównych oraz zapewnienie im bezkolizyjnego i płynnego marszu. Awangarda rozpoznaje drogę marszu, a jeśli napotka rejony (strefy) zniszczeń, stwarza warunki do ich pokonania lub wytycza drogę obejścia. W razie napotkania sił przeciwnika realizu-je podobne zadania jak oddział wydzielony. Jeśli taki oddział działa przed maszerującym pododdziałem, awangardy nie organizuje się.
Ariergarda z kolei ubezpiecza siły główne brygady przed uderzeniami przeciwnika w czasie marszu od-frontowego. W razie ataku jego sił zajmuje dogodną rubież w terenie oraz powstrzymuje ich ruch do przo-du i na skrzydła do czasu odejścia sił głównych na od-powiednią odległość lub uzyskania przez nie gotowo-ści do odparcia ataku. Jeśli działania prowadzą tylko
drobne grupy przeciwnika, siły główne ariergardy nie przerywają marszu, a ich niszczeniem zajmuje się szpica tylna.
Między grupami marszowymi ustala się odległości czasowe, a między pojazdami odległości w metrach.
Mogą one wynosić: między plutonami – do 0,5 km, a pojazdami – do 50 m. Odległości między podod-działami i pojazdami określa się w zależności od szybkości marszu i widoczności. Odległości między pojazdami w marszu zwiększa się w warunkach ogra-niczonej widoczności (deszcz, mgła, tumany kurzu itp.), w czasie gołoledzi, na drogach o stromych wzniesieniach i spadkach oraz z ostrymi zakrętami, a także w razie większej prędkości przemieszczania.
Aby zapewnić żołnierzom czas na odpoczynek i spożycie posiłków, na uzupełnienie paliwa, spraw-dzenie stanu uzbrojenia i sprzętu technicznego, a tak-że na jego obsługiwanie techniczne, organizuje się postoje i odpoczynki. Postoje są przeznaczone dla kierowców i obsług na sprawdzenie stanu techniczne-go pojazdów oraz uporządkowanie kolumn. Organi-zuje się:
– postoje jednogodzinne po około dwóch godzinach marszu. Grupy marszowe zatrzymują się wówczas na poboczu drogi we wcześniej rozpoznanych miejscach, zachowując odległości między sobą i pojazdami. Ko-lumna baterii przeciwlotniczej nie zmienia ugrupowa-nia marszowego na postoju. Siły i środki dyżurne mo-że w sprzyjających warunkach rozwinąć na tymczaso-wym stanowisku ogniotymczaso-wym w pobliżu drogi;
– postój dwugodzinny po 5–6 godzinach marszu.
Jest on przeznaczony na spożycie posiłku i odpoczy-nek żołnierzy, na sprawdzenie stanu technicznego po-jazdów (usunięcie wykrytych niesprawności), ewen-tualne dotankowanie paliwa i uzupełnienie środków materiałowych. W trakcie tego postoju grupy marszo-we mogą schodzić z dróg marszu do wyznaczonych i rozpoznanych rejonów, zachowując gotowość do na-tychmiastowego wyjścia na drogę marszu. Bateria przeciwlotnicza (zespół ogniowy) może całością lub częścią sił zejść z drogi marszu do wyznaczonych i rozpoznanych rejonów stanowisk ogniowych, zacho-wując gotowość do sprawnego wyjścia na drogę mar-szu i włączenia się w kolumnę;
– odpoczynek dzienny (nocny) po każdym marszu dobowym. Czas przeznaczony na niego może wyno-sić od 6 do 10 godzin. Wykorzystuje się go na regene-rację sił żołnierzy, uzupełnienie środków materiało-wych oraz kontrolę techniczną pojazdów. Pododdzia-ły przeciwlotnicze rozwijają się w ugrupowanie bojowe do osłony nakazanych obiektów. Siły i środki dyżurne są w stanie najwyższej gotowości bojowej.
Na odpoczynek i postoje wybiera się miejsca, które odpowiadają warunkom obrony przed środkami raże-nia, zapewniają maskowanie i swobodę manewru, mają wystarczającą liczbę ujęć wodnych oraz znajdu-ją się (w miarę możliwości) w strefie osłanianej przez siły wojsk obrony powietrznej. Rejony odpoczynku rozpoznaje się zawczasu pod względem
inżynieryj-PODODDZIAŁY
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2018
66
nym oraz skażeń i epidemiologicznym. Urządza się w nich najprostsze ukrycia dla ludzi i na sprzęt (szcze-liny, okopy itp.) oraz organizuje obronę przeciwlotni-czą i służbę porządkowo-ochronną zgodnie z zasadami rozmieszczania pododdziałów w rejonie ześrodkowa-nia. Pododdziałów nie lokuje się w pobliżu ważnych obiektów oraz w rejonach występowania chorób zakaź-nych, a także pod liniami wysokiego napięcia oraz w sąsiedztwie rurociągów gazowych i naftowych.
WYKORZYSTANIE
Pododdziały przeciwlotnicze mogą się przemiesz-czać w składzie osłanianych grup marszowych lub też być rozmieszczone wzdłuż określonych odcinków dróg marszu. Szczególnej osłony wymagają pododdziały (obiekty) podczas postojów i odpoczynków.
Na postoju pojazdy baterii (plutonu) zatrzymują się na poboczu z prawej strony drogi w odstępach nie mniejszych niż 10 m jeden od drugiego. Żołnierze mo-gą je opuścić tylko za zgodą dowódcy baterii (plutonu) i rozmieszczają się z prawej strony drogi. We wszyst-kich wozach bojowych pozostają obserwatorzy, obsługi dyżurne zestawów artyleryjskich i rakietowych, a przy radiostacjach dowódców – dyżurni radiotelefoniści.
W czasie postoju kontroluje się sprzęt techniczny, i w razie potrzeby wykonuje drobne naprawy oraz uzu-pełnia paliwo w zbiornikach pojazdów.
W rejonach odpoczynków, w zależności od sytuacji, bateria przeciwlotnicza całością lub częścią sił rozwija się w wyznaczonym rejonie w ugrupowanie bojowe (zestawy rakietowe i artyleryjskie zajmują stanowiska ogniowe). Czas odpoczynku wykorzystuje się na przy-gotowanie i wydanie gorącego posiłku oraz uzupełnie-nie środków materiałowych, główuzupełnie-nie rakiet i amunicji przeciwlotniczej oraz paliwa. Dowódca baterii organi-zuje na czas odpoczynku ubezpieczenie bezpośrednie.
Uderzenia środków napadu powietrznego na osłaniany obiekt w marszu bateria przeciwlotnicza (zespół ognio-wy) odpiera, gdy zajmie dogodny rejon przy drodze marszu (tymczasowe stanowiska ogniowe) lub podczas krótkich przystanków ze stanowiska ogniowego na ko-ronie drogi (na jej poboczu).
Pododdziały przeciwlotnicze po wskazaniu im celu lub z chwilą samodzielnego jego wykrycia osiągają go-towość bojową nr 1 i w marszu lub z tymczasowych sta-nowisk ogniowych odpierają atak z powietrza, następnie kontynuują przemieszczanie. Informacje o zagrożeniu z powietrza dowódca baterii przeciwlotniczej otrzymuje drogą nasłuchu w odpowiedniej sieci radiowej lub sieci ostrzegania. Niezależnie od danych z rozpoznania pod-oddziały przeciwlotnicze prowadzą obserwację wzroko-wą. Do tego zadania w każdym pojeździe (wozie bojo-wym) w ruchu i na postoju jest wyznaczany obserwator.
ZAGROŻENIE POWIETRZNE
Stopień zagrożenia oraz prawdopodobieństwo zada-nia strat przez środki napadu powietrznego (ŚNP) prze-ciwnika wzrasta tym bardziej, im więcej sił i środków jest skupionych w kolumnach marszowych na
wybra-nych drogach. Dlatego też, planując przemieszczenie oddziału (związku taktycznego), powinno się uwzględ-nić możliwość marszu po wielu drogach i w różnym składzie grup marszowych. Główne zagrożenie po-wietrzne najczęściej może stwarzać lotnictwo taktycz-ne oraz lotnictwo wojsk lądowych. Będzie ono zależeć od: sytuacji bojowej, potencjału ŚNP, jakim dysponuje przeciwnik, warunków terenowych i atmosferycznych oraz ważności obiektów na drogach marszu i w ich po-bliżu. Będzie ono także zróżnicowane podczas wycho-dzenia z rejonów i w trakcie formowania kolumn mar-szowych, w czasie przemieszczania, postojów i odpo-czynków oraz zajmowania rejonów.
Jeśli potencjał przeciwnika nie będzie duży, jego ŚNP będą wykorzystywane głównie do rozpoznania, dezorganizacji oraz opóźniania marszów itp. W takiej sytuacji uderzenia będą wykonywane przede wszyst-kim na węzły komunikacyjne, mosty, wiadukty, czoła kolumn czy stanowiska dowodzenia. Jeśli jego poten-cjał jest większy, a nasza obrona przeciwlotnicza słaba, przeciwnik będzie dążył do zadania jak największych strat maszerującym zgrupowaniom bojowym. Jego za-mierzeniem będzie ich obezwładnienie, a nawet znisz-czenie. Dlatego też będzie wykonywał uderzenia na czoła kolumn w celu ich zatrzymania, a kolejne naloty na siły główne, eliminując je z działań na dość długi czas. Najczęściej obiektami osłony staną się kolumny marszowe oraz elementy infrastruktury terenowej ka-nalizujące ruch. Z kolei w rejonach odpoczynków będą to obiekty powierzchniowe, a także niezamaskowany i nieukryty sprzęt wojskowy. Elementy infrastruktury terenowej są najczęściej obiektami punktowymi, któ-rych lokalizacja jest znana już przed rozpoczęciem marszu. Natomiast kolumny marszowe to obiekty linio-we, stosunkowo łatwe do wykrycia, rozpoznania i wy-konania na nie uderzeń.
WAŻNE PODSYSTEMY
W czasie marszu pododdział przeciwlotniczy pozy-skuje informacje o ŚNP (podsystem rozpoznania) głównie przez nasłuch w radiowych sieciach powiada-miania lub w radiowych sieciach ostrzegania sił po-wietrznych. Niezależnie od informacji o działaniu ŚNP pozyskanych od przełożonego pododdziały przeciwlot-nicze rozpoznają przestrzeń powietrzną z wykorzysta-niem własnych środków rozpoznania optoelektronicz-nego oraz wyznaczonych obserwatorów prowadzących obserwację wzrokową w każdym pojeździe (wozie bo-jowym) w marszu oraz na postoju. W marszu rozpo-znanie to powinno być prowadzone dookrężnie.
Stacje radiolokacyjne, które mogą pracować podczas marszu, zostają wyłączone. W sytuacji spodziewanego uderzenia przeciwnika powietrznego są włączone i pra-cują, nie promieniując energii elektromagnetycznej. Je-żeli w czasie marszu dowódca baterii przeciwlotniczej otrzyma informację o uderzeniu przeciwnika powietrz-nego, alarmuje osłaniane wojska, podając kierunek za-grożenia, wysokość lotu oraz czas dolotu jego statków powietrznych.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2018
67
Każdy dowódca pododdziału w czasie postojów i od-poczynków wystawia posterunek obserwacyjny. Jeśli pododdziały przeciwlotnicze są rozmieszczone w celu osłony elementów infrastruktury wzdłuż dróg marszu czy w rejonach kanalizujących ruch, wysyła się wraz z nimi elementy rozpoznania radiolokacyjnego. Oczy-wiście gdy jest taka możliwość.
Do uzbrojenia baterii przeciwlotniczych dywizjonów brygad zmechanizowanych i pancernych wchodzi obec-nie zdolna do przerzutu stacja radiolokacyjna (ZDPSR) Soła. Może ona współpracować ze zautomatyzowanym systemem dowodzenia i prowadzić pracę bojową tylko na postoju. Niestety, w czasie marszu nie podaje infor-macji o sytuacji powietrznej. Jej dużą zaletą jest krótki czas, jakiego potrzebuje do osiągnięcia gotowości do pracy bojowej. Podczas marszu może być wykorzysty-wana bojowo w czasie postoju lub odpoczynku.
Pododdziały rakiet i artylerii przeciwlotniczej w trakcie przemieszczania powinny być w stałej goto-wości do rozwinięcia się w ugrupowanie bojowe oraz do osłony wojsk i odpierania ataków przeciwnika po-wietrznego w marszu oraz podczas krótkich przystan-ków (podsystem ognia). Decyzję o sposobie reakcji pododdziałów przeciwlotniczych na atak przeciwnika powietrznego ustala się przed rozpoczęciem marszu.
Kierowanie ogniem z zasady jest wtedy zdecentralizo-wane. Pododdziały te bez żadnych ograniczeń prowa-dzą ogień do celów powietrznych atakujących bezpo-średnio osłaniane pododdziały. Sygnały związane z zakazem prowadzenia przez nie ognia są przekazy-wane przez przełożonego w jego sieci dowodzenia.
Gdy osłaniane pododdziały przechodzą przez węzły drogi, przełęcze lub pokonują przeszkody wodne, pod-oddziały przeciwlotnicze już wcześniej zajmują stano-wiska w pobliżu newralgicznych obiektów i pozostają w gotowości do prowadzenia ognia. W określone miej-sce w kolumnie przydzielonego do osłony obiektu mo-gą się one włączyć ponownie podczas postoju lub od-poczynku dopiero wtedy, gdy otrzymają rozkaz (ko-mendę) przełożonego zezwalający na opuszczenie dotychczasowego miejsca wykonywania zadań osłony.
Pododdziały zmechanizowane (czołgów) w marszu odpierają uderzenia ŚNP własnymi siłami. Niektóre elementy ugrupowania marszowego mogą być dodat-kowo osłaniane przez pododdziały wojsk obrony
prze-ciwlotniczej. Pododdziały te mogą się przemieszczać w składzie osłanianych kolumn marszowych lub też być rozmieszczone wzdłuż określonych odcinków dróg marszu. Aby przesunąć wojska obrony przeciwlotni-czej, należy wykorzystać odstępy między grupami marszowymi oraz przerwy w marszu. Uderzenia ŚNP na osłaniany obiekt w marszu pododdziały przeciwlot-nicze odpierają po zajęciu dogodnego rejonu (stanowi-ska) przy drodze marszu z tymczasowych stanowisk startowych /stanowisk ogniowych (SS/SO) lub podczas krótkich przystanków, zajmując stanowiska na koronie drogi (na jej poboczu).
Gdy zostanie wskazany im cel lub samodzielnie go wykryją, osiągają gotowość bojową nr 1 i z tymczaso-wych SS/SO odpierają uderzenia z powietrza, następ-nie kontynuują marsz. Aby odeprzeć uderzenia ŚNP, zwłaszcza tych, które działają jako cele nagle
pojawia-jące się na bardzo małej wysokości, wyznacza się na czas marszu środki dyżurne. System łączności na czas marszu w rejonach odpoczynku, rozmieszczenia i ze-środkowania powinien zapewnić ciągłość dowodzenia, współdziałania, ostrzegania i alarmowania.
Organizacja dowodzenia w marszu zależy głównie od tego, czy pododdziały przeciwlotnicze maszerują samodzielnie, czy w ugrupowaniu obiektów osłony.
W wypadku marszu w składzie kolumn marszowych osłanianych obiektów podlegają ich dowódcom. Stano-wisko dowodzenia tymi pododdziałami powinno się znajdować w kolumnie między nimi, możliwie najbli-żej stanowiska dowodzenia przełożonego.